табын башҡорттары составындағы ырыу атамаһы. From Wikipedia, the free encyclopedia
Теләу (башҡа исемдәр: Теләу, Тәне, Теле, Тиләу, Телев; башҡ. Теләү[1]) — табын башҡорттары составындағы ырыу атамаһы. Теләу атамалы этнографик төркөмдәр ҡаҙаҡтар составында (Кесе жузо) һәм үзбәктәр (ҡорама составында), теле исеме менән, тилеукусши[2] —ҡарағалпаҡтарҙа, телев — ҡырғыҙҙарҙа, теле— нуғайҙарҙың составында бар.
Теләү |
(Ырыу араһы: бесэй, ҡазаҡ, ҡәйеп, ҡыҙыл ҡатай,улайтаһың, ҡыпсаҡ, мәскәү, туҡ, тубал, һары, һәнәк, б-ре, уф-сураман)[3][4].
бесәй, бүре, ҡазаҡ, ҡәйеп, ҡыҙылбаш ҡатай, ҡыпсаҡ, мәҫкәү, туҡ, тубал, һары, һәнәк, уф-сураман аймаҡтары
Генетик анализ (протестированные) үткән телеу ырыуы башҡорттары бер өлөшө башлыса башҡорттар ырыуы R1a[5] гаплогруппаһы, R1a-Z2123[6] субклады вәкилдәре булып тора.
Үҙ тикшеренеүҙәрендә Р. Ғ. Кузеев билдәләүенсә, башҡорт һәм ҡаҙаҡ этнонимдары Телеу телеуттарға барып тоташа. Был Телеут һәм телеу этнонимдарҙың берҙәй булыуын (тождественность) иҫбатлай[7].
Телеут һәм Телеу этнонимдарҙың берҙәй булыуы Һаҡмар бассейны топонимдарында составында теркәлгән Телеү этнонимының 'теле' (ҡыт.язы. — 'тел' 鐵勒 йәки ' динлин халыҡтары ' 丁零) этнонимына барып тоташа тип билдәләргә нигеҙ бирә. Л. П. Потапов фекеренсә, төрки телле телеут, теленгит һәм телес ырыу-ҡәбилә төркөмдәре үҙ атамаларында боронғо Теле этнонимын һаҡлай[8].
Р. Г. Кузеев фекеренсә, телеуҙәр ҡара-табындарға нығыраҡ яҡын төркөм булып тора. Бөтә был билдәләр буйынса көнсығыш табындар ырыуынан булыуына ҡарап, шул уҡ ваҡытта ҡайһы бер үҙенсәлектәре теле һәм мәҙәниәтенә эйә булған[9]. Эргәһендә һылыулығын тураһында авторы күҙлегенән ҡарағанда, монгол сығышлы табындар[10][11].
Р. Г. Кузеев асыҡлауынса, Теляуҙәрҙең тәү тарихы төньяҡ һундар составындағы гаогюйецтар (теле) менән бәйле. Ә улар үҙ сиратында, улар башлыса монгол телле сяньби ҡәбиләләре менән ныҡ аралашып бөткән.
Электән гаогюйецтар төрки ҡәбиләләре менән тиңләштерелә[9]. Шул уҡ ваҡытта Н. Я Бичурин һәм А. С. Шабалов кеүек авторҙар уларҙы монгол сығышлы тип һанай[12].
Шулай уҡ Теляуҙәрҙең этник яҡтан ойошоуында Көнбайыш Монголияның монгол ҡәбиләләренең билдәле бер роле бар .
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.