Рус-төрөк һуғышы (1877—1878)
Көнсығыш көрсөгө сиктәрендә, Рәсәй империяһы һәм уға союздаш балҡан дәүләттәре менән Ғосман империяһы араһында һуғыш. / From Wikipedia, the free encyclopedia
1877 — 1878 йылдарҙағы Рус-төрөк һуғышы (Төркиәлә — 93-сө йыл һуғышы (төр. 93 Harbi), сөнки һижриҙән 1293 йылда алып барылған) — Көнсығыш көрсөгө сиктәрендә, бер яҡтан, Рәсәй империяһы һәм уға союздаш Балҡан дәүләттәре, икенсе яҡтан, Ғосман империяһы араһында һуғыш.
Рус-төрөк һуғышы (1877—1878) | |||
Төп конфликт: Көнсығыш кризисы, рус-төрөк һуғыштары | |||
| |||
Дата |
12 (24) апреля 1877 — 19 февраля (3 марта) 1878 | ||
---|---|---|---|
Урыны | |||
Сәбәбе |
Көнсығыш кризисы:
| ||
Нәтижә |
Рәсәй империяһының еңеүе:
| ||
Үҙгәрештәр |
| ||
Ҡаршы тороусылар | |||
| |||
Командирҙар | |||
| |||
Ҡаршы тороусы көстәр | |||
| |||
Юғалтыуҙар | |||
| |||
| |||
Рус-төрөк һуғышы Викимилектә | |||
Урыҫ-төрөк һуғыштары |
---|
1568—1570 • 1672—1681 • 1686—1700 • 1710—1713 • 1735—1739 • 1768—1774 • 1787—1791 • 1806—1812 • 1828—1829 • 1853—1856 • 1877—1878 • 1914—1918 |
Һуғыш башланыр алдынан, Балҡанда йәшәгән халыҡтарҙың милли үҙаңы күтәрелә. Ғосман империяһының Босния һәм Герцеговина (1875) һәм Болгариялағы апрель ихтилалдарының (1876) ҡанһыҙлыҡ менән баҫтырыла. Был хәбәр Европала һәм айырыуса Рәсәйҙә ундағы христиандарҙың хәленә теләктәшлек уята. Һуғыштың маҡсаты - православие славяндарын төрөк хакимлығынан азат итеү (бойондороҡһоҙ Сербия биләмәһен киңәйтеү, бойондороҡһоҙ Болгарияны ойоштороу).
Рәсәй Порта менән низағҡа төрөктәрҙең Ғосман Төркиәһендәге Босния-Герцеговиналағы славян ихтилалын баҫтырыуына ҡаршы сыҡҡан сербтар һәм черногорҙарҙан һуң инә. 1876 йылдың көҙөндә алты тапҡырға артығыраҡ булған төрөк ғәскәре сербтарҙы һәм рус доброволецтарын тар-мар итә яҙа. Рәсәй ультиматумынан һуң, хәрби хәрәкәттәр башланыу ҡурҡынысы янағанлыҡтан, төрөктәр килешеү төҙөргә ризалаша. Әммә Рәсәй императоры Александр II 1877 йылдың апрелендә Төркиәгә һуғыш иғлан итә.
Төрөктәрҙең пассивлығынан файҙаланып, Рус армияһы артабанғы хәрби хәрәкәттәр барышында Дунайҙы уңышлы аша сыға, Шипка артылышын ала һәм, биш ай ҡамауҙан һуң, Төркиәнең иң яҡшы Нурыйғәзе Ғосман-паша армияһын Плевен ҡалаһында бирелергә мәжбүр итә. Балҡан тауҙары (Стара-Планина) аша уҙған артабанғы рейд барышында рус армияһы, Константинополгә илткән юлды ҡаплап торған һуңғы төрөк частарын ҡыйратып, Ғосман империяһын һуғыштан сығырға мәжбүр итте.
Берлин тыныслыҡ конгресында (1878 йылдың йәйе) Бессарабияның көньяҡ өлөшөн Рәсәйгә кире ҡайтарыуҙы һәм Карс, Ардаган һәм Батумдың ҡушылыуын теркәгән Берлин трактатына ҡул ҡуйыла. Болгария дәүләтселеге тергеҙелә[7]; Сербия, Черногория, Валахия һәм Молдавия кенәзлектәре территориялары арта, ә төрөк Босния виләйәте — Босния һәм Герцеговина Австро-Венгрия тарафынан баҫып алына.