Мариехамн

Маарианхамина^[10] (фин. Maarianhamina), Мариехамн^[11] (швед. Mariehamn) — Аланд утрауҙарының төп ҡалаһы, Финляндия составындағы автономиялы территория. Архипелаглы диңгеҙҙең төп порттарының береһе.

Мариехамн
швед. Mariehamn
Байраҡ	Герб
Нигеҙләү датаһы	1861
Рәсми атамаһы	Mariehamn
Кем хөрмәтенә аталған	Мария Александровна[d]
Рәсми тел	швед теле[1][2]
Дәүләт	Финляндия
Административ үҙәге	Аланд утрауҙары
Административ-территориаль берәмек	Аланд утрауҙары
Сәғәт бүлкәте	UTC+2:00[d], DAZD[d] һәм UTC+3:00[d]
Статистическая область	Мариехамн[d][3]
Ассоциацияләшкән сайлау округы	Åland[d]
Геомәғлүмәттәр	Data:Aland/Mariehamn.map
Закондар сығарыу органы	Mariehamn City Council[d]
Ойошма ағзаһы	Union of the Baltic Cities[d][4]
Халыҡ һаны	11 812 кеше (31 декабрь 2023)[5]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	21 метр, 6 метр[6] һәм 20 метр
Туғандаш ҡала	Копавогур[7], Крагерё[7], Курессааре[d][7], Ломоносов (ҡала)[7], Торсхавн[d][7], Валкеакоски[7] һәм Готланд[d][7]
Милке	Виклеф Голдинг Арена[d]
Сиктәш	Йомала[d][8] һәм Лемланд[d][8]
Майҙан	11,81 км² (1 ғинуар 2023)[9]
Почта индексы	22100, 22101 һәм 22140
Рәсми сайт	mariehamn.ax
Классификация климата Кёппена	влажный континентальный климат с тёплым летом (Dfb)[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Mariehamn[d]
Мариехамн Викимилектә

1861 йылда урыҫтар тарафынан нигеҙләнгән һәм императрица Мария Александровна хөрмәтенә уның исеме менән аталған. XIX һәм ХХ быуат башында рус телле сығанаҡтарҙа «швед теле» варианты ҡулланылып, ҡала Мариехамн тип яҙыла; ХХ быуаттың икенсе яртыһында урыҫ яҙылышы нормативы буйынса «фин теле» варианты, Маарианхамина тип яҙыла^[10].

Архипелагта йәшәгән бөтә ҡала халҡының яртыһынан күберәге — 11 186 кеше был ҡалала йәшәй (2011 йыл). Ҡала, бөтә автономия территорияларындағы кеүек үк— тулыһынса швед телле: швед телен халыҡтың яҡынса 91 % был телде үҙенең тыуған теле тип һанай.

Географик урыны

Ҡалала ярымутрауыҙа урынлашҡан һәм бында ике порт бар. Көнбайыш порт (швед. Västerhamn) халыҡ-ара әһәмиәткә эйә булған ҙур порт, уның ашаШвеция һәм континенталь Финляндияға паром йөрөй. Көнсығыш порт — нигеҙҙә яхталар гаваны, Балтик диңгеҙенең эре гавандарының береһе^[12].

Ҡалала Аланд утрауҙарының Министрҙар кабинеты һәм Латтинг Парламенты урынлашҡан.

Ҡалала Аланд утрауҙарының ике гәзите баҫыла(Nya һәм Ålandstidningen Åland), урындағы телевидение каналы һәм бер нисә радиостанция эшләй (TV Åland).

Императрица Мария Александровна төшөрөлгән марка, Рәсәй почтаһы тарафынан ҡаланың 150 йыллығына арнап сығарылған (2011)

Этимология

Фин һәм швед телдәренә ҡала исеме « Мария гаваны» тип атала һәм Рәсәй императоры Александр II ҡатыны — Мария Александровна (1824—1880) хөрмәтенә арналған.

Тарих

Риүәйәттәр буйынса, Аланд утрауҙары халҡы, яңы порт төҙөргә тырышып, император Александру II-гә ҡатынының исемен ҡалаға биреүен һорап махсус тәҡдим менән сыға. Рәсми тарих, порт, киреһенсә, туранан-тура Александр II күрһәтеүе буйынса нигеҙләнгән тип күрһәтә. Төҙөлөш эштәре менән архитектор Георг Теодор фон Шевитец Георг етәкселеге аҫтында ике ҙур булмаған ауыл эргәһендә 1859 йылда уҡ башлана — (Эвернес (швед. Övernäs) һәм Йомала ауылдары янында), ә 1861 йылда (21 февраль) яңы ултыраҡ ҡала статусы һәм яңы исем - Мариехамн исемен ала^[11]. Ваҡыт үтеү менән ҡала майҙаны киңәйә һәм Йомала общинаһы биләмәләре өлөшөн үҙ эсенә ала.

Иҫтәлекле урындары

Аланд утрауҙарында борондан алып карап йөрөтөү тарихы була. Бындағы Көнбайыш портында Елкәнле-музей Pommern якорҙә тора. Көнсығыш гавань — Скандинавияла яхталар өсөн иң эре порттаҙың береһе, унда шулай уҡ Nieveen Jan пароходы (шулай уҡ F.P. von Knorring исемле) тора, ул хәҙер ресторан итеп йыһазландырылған.

Мариехамн ҡалаһында фин архитекторы Ларс Сонк проекты буйынса Аланд утрауҙарында төҙөлгән архитектура ҡомартҡылары булған ҡоролмалар бар: Изге Георгий сиркәүе (1927), Аланд диңгеҙ колледждың төп бинаһы (1927), ҡала муниципалитеты бинаһы (1939). Ғәмәлдә Аланд музейы.

2011 йылдың 2 ноябрендә императрица Мария Александровна хөрмәтенә аталған һәйкәл асыла^[13][14].

Йәйге осорҙа ҡалаға бик күп туристар килә, һәм уларҙы хеҙмәтләндереү өсөн бында бер нисә ҡунаҡхана, кемпинг булдырылған^[15]. Ғәмәлдә Рәсәй Федерацияһы консуллығы, Швеция генераль консуллығы^[16], шулай уҡ ҡайһы бер башҡа илдәрҙең консуллыҡ учреждениелары.

Халыҡ

Ҡала халҡының үҫеш динамикаһы:

Йыл	Халыҡ
1987	9966
1990	263 10
1997	10 408
2000	488 10
2002	632 10
2004	10 712
2010	146 11

Туғанлашҡан ҡалалары

	Ил		Ҡала	Йыл	Иҫкәрмә
	Швеция		Висбю
	Исландия		Копавогур
	Норвегия		Крагер
	Дания		Слагельс
	Фарер утрауҙары		Торсхавн		Принадл. Дания
	Эстония		Курессаар
	Финляндия		Валкеакоски
	Россия		Ломоносов

Галереяһы

• 
  Көнсығыш гавань
• 
• 
  Көнбайыш гавань төндә
• 
  fiҠалып:Ref-Pyhän Yrjön kirkko (Maarianhamina)баш. (Pyhän Yrjön kirkko, архитектор Ларс Сонк)
• 
  Мэрия
• 
  Финляндия маркаһы, ҡаланың 100 йыллығына арналған (1961)
• 
  Карап-музей Pommern
• 
  Урындағы аэропорт
• 
  Китапхана
• 
  Аланд утрауҙарының диңгеҙ музейы
• 
  Аланд утрауҙары музейы

Иҫкәрмәләр

1. http://www.stat.fi/meta/luokitukset/kunta/001-2012/luokitusavain_ks.html
2. Kuntien ja kielisuhdeluokituksen 2024 välinen luokitusavain, Klassificeringsnyckeln mellan kommuner och språklig indelning år 2024, The correspondence table between municipalities and language distribution in 2024 — Статистический центр, 2024.
3. Kuntien ja seutukuntien vuoden 2024 välinen luokitusavain — Статистический центр.
4. https://web.archive.org/web/20240602161709/https://ubc.net/cities/
5. Population growth biggest in nearly 70 years — Статистический центр.
6. http://paikkatiedot.fi/so/1000772/12002488 — National Land Survey of Finland.
7. Vänorter — Мариехамн.
8. https://www.stat.fi/org/avoindata/paikkatietoaineistot/kuntapohjaiset_tilastointialueet.html
9. Suomen pinta-ala kunnitain 1.1.2023 (фин.) — MML.
10. Словарь географических названий зарубежных стран. — 3-е изд., перераб. и доп. — М.: Недра, 1986. — С. 209. — 459 с. — 70 000 экз. Указано ударение на первый слог.
11. Хәтер кисәһе н аланд утрауҙары, рәсәй императрицаһы 2013 йыл 31 июль архивланған.
12. Мариехамна, кис һауа торошо алмашынған саҡта гавань Көнсығыш — 100 Юлы Фото 2015 йыл 5 апрель архивланған.
13. Аланд утрауҙары император александр ii ҡатыны булған һәйкәл асыу Кичеджи — Санкт-Петербург, Финляндия — БалтИнфо.ги
14. Императрица Мария Александровна һәйкәл асылды(недоступная ссылка)
15. Gröna Udden  (билдәһеҙ). Дата обращения: 10 ғинуар 2013. Архивировано 20 ғинуар 2013 года.
16. Mariehamn | SwedenAbroad  (билдәһеҙ). Дата обращения: 10 ғинуар 2013. Архивировано 20 ғинуар 2013 года.

Һылтанмалар

• Официальный сайт (швед.)
• Карта Мариехамна
• Карта Мариехамна и прилегающих территорий 2006 йыл 23 ноябрь архивланған. (недоступная ссылка — история)
• Мариехамн. Маршруты осмотра достопримечательностей (рус.)