From Wikipedia, the free encyclopedia
Коре́й теле — Корейҙар һәм Корей ярымутрауының ике дәүләтенең: КНДР һәм Корей Республикаһының теле. Ҡытай, Япония, АҠШ, Рәсәйҙә, Урта Азия илдәрендә таралған. Ошо телдә дөйөм һөйләшеүселәр иҫәбе 78 млн кеше. Күп кенә тикшеренеүселәр уны айырым телдәр төркөмөнә индерә. [1], шулай ҙа ҡайһы берәүҙәр уны Алтай телдәренең гипотезаға нигеҙләнгән өлөшө тип йөрөтә. [2]. Корей теле — агглютинатив тел, һүҙҙәр тәртибе «SOV» тибында[3].
| Корей теле | |
 | |
| Телдең үҙатамаһы |
한국어, 조선어, 조선말 |
|---|---|
| Илдәр | |
| Рәсми хәле |
|
| Идара итеүсе ойошма |
Коньяҡ Кореяла — Корей теленең милли институты |
| Был телдә һөйләшеүселәр һаны |
78 млн. |
| Телде белеүселәр |
11 |
| Һаҡлыҡ хәле |
живой |
| Классификация | |
| Категория |
Евразия телдәре |
|
изоляцияланған | |
| Әлифба |
хангыль, ханча |
| Тел коды | |
| ГОСТ 7.75–97 |
коо 330 |
| ISO 639-1 | |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
 Был телдә Википедия | |
Һәзегы корей теле корей һәрефенең (한글; Хангыль в Южной Корее, 조선글; Чосунгул в Северной Корее) языусы, 15 көнөгө был вакыттан алып модда өсөн бушланып, 20 көнөгөгө тиклеме нигезле итделəр[4][5]. Яҙыуҙа 24 төп хәреф (джамо[6]) һәм төп хәрефтәрҙән яһалған 27 ҡушма хәреф ҡулланыла[7]. Торған вакытта тарихи тексттарҙа корей теле күрсәтелгәндә, аһынсо тел булып торҙы.
21 көнөгөнөн башлауынан көн бертә менән корей мәдәниәте башҡа илдәрғә тарала башлағандыр[8][9]. Шуның өсөн корей телен үҙгәртеп үйрәнеү (шулай уҡ иң селендере менән кеше), һөйләт мөсәләге һәм дипломатия берәрлек ҡуешыла.
Хәҙерге Өс корей батшалығы корей телдәре — пэкче (тел), силла (тел) һәм когурёск теле мәсьәләһе, өс телдең лексикаһында һәм грамматик төҙөлөшөндә оҡшашлыҡ булһа ла, бәхәсле ҡала.
Ҡайһы бер лингвистарҙың фекере буйынса ошо телдәр араһында когурёск теленең генә оҡшашлығы аҙ. Уны күп кенә тел белгестәре япон теленең ҡәрҙәш теле тип һанай. Силла теле киреһенсә, корей теленән килеп сыҡҡан тел булараҡ ҡарала
Корей һәм япон теленең оҡшашлығына тәүгеләрҙән булып, Огура Симпэй иғтибар итә. Хәҙерге көнбайыш лингвистикаһында корей, япон һәм Корей ярымутрауының боронғо телдәре йыш ҡына пуё телдәрен бер төркөмгә берләштерә.
1945 йылға тиклем «чосонмаль» (кор. 조선말?, 朝鮮말?) йәки «чосоно» атамаһы файҙаланыла. (кор. 조선어?, 朝鮮語?); ошо уҡ атама Төньяҡ Кореяла әле лә файҙаланыла. Көньяҡ Кореяла әле «хангуго» йәки һирәгерәк «хангунмаль» атамаһы ҡулланыла. (кор. 한국어?, 韓國語?) (кор. 한국말?, 韓國말?); йыш ҡына «куго» (кор. 국어?, 國語?, «дәүләт теле»). Шулай уҡ, Кореяның ике өлөшөндә лә «урималь» тип аталған һөйләү теле лә бар. (우리말, «беҙҙең тел»).
Телдең флектив йүнәлешен көсәйтеүсе агглютинатив телдәр. SOV һүҙҙәр тәртибе (эйә— тултырыусы— хәбәр). Буйһонған һөйләм киҫәге баш һүҙҙең алдынан була.
| иренләшкән тартынҡылар | Альвеоляр тартынҡылар | Постальвеоляр тартынҡылар | тел арты тартынҡылары (Веляр) | йотҡолоҡ тартынҡылары | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Танау тартынҡылары | ㅁ /m/ | ㄴ /n/ | ㅇ /ŋ/ (в конце слога) | |||
| шартлаулы тартынҡылар һәм Аффрикаттар |
ябай | ㅂ /p/ | ㄷ /t/ | ㅈ /t͡ɕ/ | ㄱ /k/ | |
| Көсөргәнешле тартынҡылар | ㅃ /p͈/ | ㄸ /t͈/ | ㅉ /t͈͡ɕ/ | ㄲ /k͈/ | ||
| ышҡылыулы | ㅍ /pʰ/ | ㅌ /tʰ/ | ㅊ /t͡ɕʰ/ | ㅋ /kʰ/ | ||
| Фрикатив тартынҡылар | ябай | ㅅ /s/ | ㅎ /h/ | |||
| көсөргәнешле | ㅆ /s͈/ | |||||
| Талғын тартынҡылар | ㄹ /l/ | |||||
корей телендә музыкаль баҫым бар.
Корей телендә исемдәрҙең килеш системаһы үҫешкән. Һүҙ яһаусы ялғауҙар бөтә исемдәр өсөн дә бер төрлө, шуға күрә килеш менән үҙгәртеү һәм уны өйрәнеү ҡыйын түгел.
Корей ҡылымы үҙенә яраҡлы һүҙ яһаусы ялғауҙарҙы ҡушып, төрлө эш-хәлде белдерә. Бөтә һүҙ яһаусы ялғауҙар ҙа ике ҡылым формаһының береһенә ҡушыла.
Корей сифаттары ике формаға эйә: аныҡлаусы һәм йомғаҡлаусы.
Корей сифат ҡылымы, рус теленән айырмалы рәүештә, төрлө грамматик заманда (хәҙерге, үткән, киләсәк) булырға мөмкин.
Корей һандар системаһы Япон һандарына оҡшаған. Төп Корей сығышлы һандар ҙа, үҙләштерелгән ҡытай һандары ла бар. Күп булмаған предметтар иҫәбе корей телендә иҫәпләнә, әгәр предметтар күп икән, иҫәп ҡытай һанына күсә. Шул уҡ ваҡытта сәғәтте иҫәпләгәндә корей һандары, ә минуттар ҡытай-корей һандары менән иҫәпләнә. Предметтарҙы корей һандары менән 1-ҙән 99-ға тиклем һанап була.
| Корейские | Китайские | |||
|---|---|---|---|---|
| Формула | Пример | Примечание | Формула | Пример |
| Числительное + 째 (ччэ) | 스물째 (сымульччэ) — двадцатый | «первый» — 첫째 (чхоччэ) | 제 (че) + числительное | 제오 (чео) — пятый |
Ҡытай теленән корей теленә бөтә исемдәр менән дә ҡулланылған иҫәп һүҙе лә күсә.
Корей телендә йыйыу ялғауҙары бар, улар ҡылымдар араһында йыйыу теркәүестәре ролен үтәй.
Инглиз теленең спикерләре өсөн корей теле, һангыльды үҙгәртеп үйрәнеү кейби иң ғәмәл йәһестәге, чәлешкән телләрҙең бере була[10][11][12]. Меҫелән, АҠШ Дефенз языу институты корей телен IV ҡатеғорияға ҡуйсы, япон, кытай (мандарин вә кантон диалекттары) һәм гарәп телдәрендә дүртмә сықҡа тырыу (бер гына 26 ағым менән ҡаршылаштырылғанда, I ҡатеғориядан өсөнтел, итальян, француз һәм испан телдәрҙе дурсмак өсөн) ябай шартка сыйган спикертең кемдеме эшһеҙ нигез инеү ойоғодан талабыттарға туры килнеде, кешеләге баҙы ҡуелыүҙә икең вақет безеңдә аҙ баҙы ҡуелыр ябай шартка сыйган спикер һаман сочетании темиз менән инеде, һәмге "уҙ яҙ үтеү" икең вақеттең өсөн ябай шартка сыйган спикерҙе дурсмак[13]. Башҡа бер тактамы килештергә, Школа языковых исследований Института дипломатической службы IV категория яҙыусы, корей теленең нигездәге кесеұҙылығына генә егеттер[14][15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
