Дево́н (девон периоды, девон системаһы, девон осоро) — палеозой эраһында дүртенсе геологик период. 419,2 ± 3,2 млн йылдар элек башланған, 358,9 ± 0,4 млн йылдар элек тамамланған. Шулай итеп 60 млн йыл дауам иткән[1].
| Геохронологик шкала | |||
|---|---|---|---|
| Эон | Эра | Период | |
| Ф а н е р о з о й |
Кайнозой | Дүртенсел | |
| Неоген | |||
| Палеоген | |||
| Мезозой | Аҡбур | ||
| Юра | |||
| Триас | |||
| Палеозой | Пермь | ||
| Карбон | |||
| Девон | |||
| Силур | |||
| Ордовик | |||
| Кембрий | |||
| Д о к е м б р и й |
П р о т е р о з о й |
Нео- протерозой |
Эдиакарий |
| Криогений | |||
| Тоний | |||
| Мезо- протерозой |
Стений | ||
| Эктазий | |||
| Калимий | |||
| Палео- протерозой |
Статерий | ||
| Орозирий | |||
| Риасий | |||
| Сидерий | |||
| А р х е й |
Неоархей | ||
| Мезоархей | |||
| Палеоархей | |||
| Эоархей | |||
| Катархей | |||
| Сығанаҡ | |||
Был системаның ултырмалары беренсе булып табылған Девоншир графлыгы (Англия) исеме менән бәйле. Ерҙең геологик тарихында палеозой эраһының дүртенсе осорона тура килә торған аҫтан дүртенсе системаһы. Стратиграфик шкалала силур осоронан һуң һәм ташкүмер осоронан алда урынлашҡан. 410 млн йыл элек башлана һәм 60 млн йылға яҡын һуҙыла. 3 бүлеккә һәм 7 ярусҡа. Был ваҡытта үҫемлектәр ҡитғаларҙы яулап ала башлай, беренсе абаға һымаҡтар, иң боронғо асыҡ орлоҡлолар, быуынтыҡ һабаҡлылар барлыҡҡа килә, Ер өҫтө хайуандары үрсей, континент бассейндарында балыҡтар киң үҫеш ала. Девон аҙағында суҡ ҡанатлы балыҡтарҙан беренсе амфибиялар — стегоцефалдар барлыҡҡа килә, диңгеҙ умыртҡаһыҙҙары: брахиоподтар, остракод, мәрйәндәр киң үҫеш ала, бөжәктәр араһында cелтәр ҡанатлылар арта. Ҡомташ, алеврит, эзбисташ, аргиллиттар, доломиттар, тимерле минералдарҙан (шамозит, сидерит) ултырмалары барлыҡҡа килә. Урта девон аҙағында Пашия (юғары девон) ваҡытында территорияның әҙерәк күтәрелүенән һуң диңгеҙҙең яңынан күтәрелеүе башлана, гипс, ангидрит, мергель, балсыҡлы битумлы сланецтар, ҡомташ, балсыҡ ҡатламдары ҡатнаш доломит ултырмалары һәм эзбисташтар айырылып сыға. Девон ултырмаларына Көнсығыш Европа платформаһының ҡырый өлөшөнөң (Волга-Урал бассейны) уңай структуралары менән бәйле төп нефть тупланмалары һәм яныусан битумлы сланецтар тура килә. Донъяның башҡа төбәктәрендә девон ултырмаларында ташкүмер, алмаз, тимер, марганец, никель, хром, алтын һ.б. ятмалары табылған.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
