Барон Фридрих Вильгельм Генрих Алекса́ндр фон Гу́мбольдт (нем. Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt, 14 сентябрь 1769 йыл — 6 май 1859 йыл) — Германия географы, натуралист һәм сәйәхәтсе, үҙ аллы фән булараҡ географияға нигеҙ һалыусыларҙың береһе; ғалим Вильгельм фон Гумбольдтың ҡустыһы.
Ҡыҫҡа факттар Зат, Гражданлыҡ ...
Александр фон Гумбольдт |
нем. Alexander von Humboldt |
|
|
Зат |
ир-ат[1][2][3][…] |
Гражданлыҡ |
Пруссия[4] |
Общепринятая форма имени автора зоологического таксона |
Humboldt |
Тыуған көнө |
14 сентябрь 1769({{padleft:1769|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:14|2|0}})[2][3][5][…] |
Тыуған урыны |
Берлин, Пруссия[2][6][7][…] |
Вафат булған көнө |
6 май 1859({{padleft:1859|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})[2][3][5][…] (89 йәш) |
Вафат булған урыны |
Берлин, Германский союз[d][2][7] |
Ерләнгән урыны |
Тегель һарайы[d] |
|
Атаһы |
Александр Георг фон Гумбольдт[d] |
Әсәһе |
Мария-Елизавета фон Гумбольдт[d] |
Бер туғандары |
Вильгельм фон Гумбольдт[d] |
Яҙма әҫәрҙәр теле |
Француз теле һәм Немец теле |
Һөнәр төрө |
геолог, сәйәхәтсе-тикшеренеүсе, ботаник, географ, камергер, океанолог, демограф, вулканолог, яҙыусы-сәйәхәтсе, фәнни яҙыусы, метеоролог, универсаль шәхес, бағыусы, зоолог, тәбиғәт фәндәре белгесе, минералог, астроном, климатолог, этнолог, ботаника коллекционеры, орнитолог, донъя буйлап сәйәхәттәрҙә ҡатнашыусы, иҡтисадсы, сәйәсмән |
Эшмәкәрлек төрө |
геоботаника, иҡтисади география[d], география, Метеорология, ботаника, зоология һәм Физика |
Эш урыны |
Йена университеты[d] |
Биләгән вазифаһы |
гехаймрат[d] |
Уҡыу йорто |
Виадриндың Бранденбург университеты[d] Фрайберг тау академияһы[d] Гёттинген университеты[8] Йена университеты[d] |
Ғилми етәксе |
Георг Кристоф Лихтенберг[d][9] |
Аспиранттар |
Иоганн Вильгельм Риттер[d][10] һәм Герман Вильгельмович Абих[d] |
Уҡыусылар |
Иоганн Вильгельм Риттер[d][8] |
Кемдә уҡыған |
Лодер, Христиан Иванович[d], Кернер, Иоганн Симон фон[d] һәм Георг Кристоф Лихтенберг[d][8] |
Әүҙемлек урыны |
Одерҙағы Франкфурт[d] |
Принадлежит к |
Берлинский музей естествознания[d] |
Архивы хранятся в |
ETH Zurich University Archives[d][11] |
Ойошма ағзаһы |
Лондон король йәмғиәте[d], Леопольд Академияһы, Пруссия фәндәр академияһы[d], Бавария фәндәр академияһы[d], Эрфуртта Файҙалы фәндәр академияһы[d], Гёттинген фәндәр академияһы[d], Нидерланд король фәндәр академияһы[d], Венгрия фәндәр академияһы[d], Данциг тикшеренеү йәмғиәте[d], Швеция король фәндәр академияһы[d], Француз фәндәр академияһы[d], Америка фәлсәфә йәмғиәте[d], Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d], Силезия ватан мәҙәниәте йәмғиәте[d], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d], Варшава фән дуҫтары йәмғиәте[d], Рәсәй Фәндәр академияһы, Француз география йәмғиәте[d], Америка антиквар йәмғиәте[d][12], Италия милли фәндәр академияһы[d], Испания король фәндәр академияһы[d][13] һәм Турин фәндәр академияһы[d][7] |
Йоғонто яһаусы |
Фридрих Вильгельм Йозеф фон Шеллинг[d] |
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
|
Телгә алынған хеҙмәттәр |
Home from Home[d] |
Тасуирлау биттәре |
humboldt.staatsbibliothek-berlin.de/… |
Изображается на |
Александр фон Гумбольдттың портреты[d] |
Вики-проект |
Проект:Математика[d] |
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы |
авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d] |
Образцы хранятся в |
Берлинский музей естествознания[d][14][15], Национальный музей естественной истории[d][15], Ботанический сад[d][15][16], Грац университеты[d][17], Тәбиғәт фәне музейы[d][18], Карл университеты[19], Вена университеты[20], Галле-Виттенбергский университет[d][21], Йена университеты[d][22] һәм Королевский ботанический сад Эдинбурга[d][23] |
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы |
Alexander von Humboldt |
Александр фон Гумбольдт Викимилектә |
Ябырға
Гумбольдттың ғилми ҡыҙыҡһыныуҙары төрлө булған. Ул «тәбиғәтте тотош тип аңлау һәм тәбиғи көстәрҙең үҙ-ара тәьҫир итешеүе тураһында йыйыу»ҙы үҙенең төп бурысы тип һанаған; фәнни ҡыҙыҡһыныуҙарҙың киңлеге өсөн замандаштары уны XIX быуат Аристотеле тип атаған. Дөйөм принциптарҙан сығып һәм сағыштырыу ысулын ҡулланып, ул физик география, ландшафты өйрәнеү ғилеме, үҫемлектәрҙең экологик географияһы кеүек фәндәр булдырған. Гумбольдт тикшеренеүҙәре һөҙөмтәһендә геомагнетизмдың ғилми нигеҙҙәре һалына.
Климатты өйрәнеүгә ҙур иғтибар бүлә, изотермалар ысулын эшләй, уларҙы бүлеү картаһын төҙөй һәм фән булараҡ климатологияға нигеҙ бирә. Континенталь һәм диңгеҙ буйы климатын ентекле һүрәтләй, уларҙың айырылыу тәбиғәтен билдәләй.
Берлин (1800), Пруссия һәм Бавария фәндәр академиялары ағзаһы. Петербург фәндәр академияһының почётлы ағзаһы (1818).