Verilənlərin lokallaşdırılması və ya verilənlər rezidentliyi qanunu — bir ölkənin vətəndaşları və ya sakinləri haqqındakı verilənlərin beynəlxalq miqyasda ötürülməzdən əvvəl ölkə daxilində toplanmasını, işlənməsini və/və ya saxlanmasını tələb edir. Bu cür verilənlər adətən yalnız lokal məxfilik və ya verilənlərin mühafizəsi qanunlarına əməl etdikdən sonra ötürülür.[1]
Verilənlərin lokallaşdırılması müəyyən verilənlər növlərini verilənlər subyektlərinə və ya prosessorlarına tətbiq olunan qanunlarla tənzimləyən verilənlər suverenliyi konsepsiyasına əsaslanır. Verilənlər suverenliyi bir ölkənin vətəndaşları və ya rezidentləri haqqında qeydlərin onun şəxsi və ya maliyyə məlumatlarının emalı qanunlarına əməl etməsini tələb edə bilsə də, verilənlərin lokallaşdırılması onların ilkin mərhələdə toplanması, işlənməsi və saxlanmasının ölkə sərhədləri daxilində baş verməsini tələb etdir. Bəzi hallarda, bir ölkənin vətəndaşları və ya rezidentləri haqqında məlumatlar da məlumat subyektinin ölkəsindəki sistemlərdən silinməzdən əvvəl xarici sistemlərdən silinməlidir.[1]
Verilənlərin lokallaşdırılması istiqamətində ilk addımlardan biri 2005-ci ildə Qazaxıstan hökumətinin bütün ".kz" domenlərinin ölkə daxilində işlədilməsi ilə bağlı qanun qəbul etməsi ilə baş tutmuşdur.[2] Bununla belə, 2013-cü ildə Edvard Snoudenin ABŞ-nin əks-terrorizm nəzarət proqramları ilə bağlı açıqlamalarından sonra verilənlərin lokallaşdırılmasına təkan xeyli artmışdır.[3][4] O vaxtdan bəri Avropanın və dünyanın bir sıra hökumətləri texnologiya vasitəsilə sakinlərin məlumat axınına nəzarət etmək arzusunu ifadə etmişdilər. Bəzi hökumətlər verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarından öz əhalisini izləmək və ya yerli iqtisadi fəallığı artırmaq üçün istifadə etməkdə ittiham olunur və bəziləri bunu açıq şəkildə etiraf etmişdir.[3][5][6]
Texnologiya şirkətləri və transmilli təşkilatlar verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarına tez-tez qarşı çıxırlar, çünki bu qanunlar məlumat mərkəzlərinin regional birləşməsi və ölkə sərhədləri boyunca xidmətlərin birləşdirilməsi nəticəsində əldə edilən səmərəliliyə təsir göstərir.[3][7] "Microsoft" kimi bəzi satıcılar bulud xidmətlərində ayırd edici xüsusiyyət kimi yerli məlumat saxlama nəzarətlərindən istifadə etmişlər.[8]
Almaniya və Fransa verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarını qəbul etdikdən sonra Avropa İttifaqında 2017-ci ildə üzv dövlətlər tərəfindən qəbul edilən verilənlərin lokallaşdırılması qanunlarına məhdudiyyətlər qoyulması nəzərdə tutulmuşdur.[9][10]
Həm Avropa ölkələri, həm də ABŞ məlumatların sərbəst çatdırılmalı olduğuna inansa da, Çin əks mövqe tutmuş və verilənlərin lokallaşdırılmasını daha sərt qaydalarla qəbul etmişdir. Bu, başqa ölkələrin geniş istifadə etdiyi bir strategiya deyil. Digər ölkələr və maraqlı tərəflər məlumatların sərbəst axınını məhdudlaşdıran bu Çin strategiyasına etiraz etmişdilər.[11]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
