From Wikipedia, the free encyclopedia
Tağ bəndi — çayın yuxarı istiqamətinə doğru əyilmiş beton bəndidir.[1][2] Tağ bəndi elə qurulmuşdur ki, suyun ona qarşı olan, yəni hidrostatik təzyiq kimi tanınan su qüvvəsi tağın üzərinə təzyiq göstərərkən, tağın bir qədər düzləşməsinə və təməli və ya dayaqları istiqamətində itələnərkən strukturun daha da möhkəmlənməsinə səbəb olur. Tağ bəndi, strukturu və gərginliyi dəstəkləmək üçün dözümlü və dik qaya divarlarına malik olan dar kanyonlar və ya dərələr üçün ən müvafiqdir.[3] Hər hansı digər bənd tipindən daha incə olduqları üçün tağ bəndi az tikinti materialı tələb edir, bu da onları ucqar ərazilərdə daha qənaətcil və praktik edir.[4][5][1][6][7]
Tağ bəndin yuxarı axın əyrisi suyun təkanını ya birbaşa vadinin kənarlarına, ya da dolayısı ilə beton dayaqlar vasitəsilə ötürür. Gücünün tamamilə dayaqlarındakı effektiv dayaqdan asılı olduğunu nəzərə alsaq, tağ bəndləri üçün yalnız səs daşını təmin edən əlverişli yerlər uyğun gəlir. Teorik olaraq, V-şəkilli vadidə ideal sabit bucaqlı tağ 133° əyrilik mərkəzi bucağına malikdir. Bu faktdan birinci 1913–14-cü illərdə Alyaskada Salmon Creeking-də tikilmiş "sabit bucaqlı" (və ya dəyişən radiuslu) tağ bəndində istifadə olunur.[8][9][10][11][12][13]
Tağ bəndləri digər bənd növlərindən nisbətən uğursuzluğa qarşı[14] daha çox müqavimət göstərir.[8] Yenə də axın yolu güclü yağış və ya daşqın hadisələrini qarşılamaq üçün vacib olaraq qalır. Tağ bəndləri ilə, bəndin zirvəsindən bir qədər aşağıda, tağın strukturunda qapalı axın yolu boşluqlarını qurmaq rahatdır, su axınların aşağı istiqamətə aydın şəkildə düşməsini təmin edir. Zambiya ilə Zimbabve sərhədində Zambezi çayı üzərindəki Kariba bəndinin[15][16][17][18] layihələndirilməsində altı belə qapalı axın yoldan ibarət xətt istifadə olunur. Tağ bəndinə xas olan böyük güc ehtiyatları 1963-cü ildə İtaliyadakı Vaiont bəndinin ing arxasındakı su anbarı torpaq sürüşməsi nəticəsində faktiki olaraq məhv edildikdə dramatik şəkildə nümayiş olundu[19]. O vaxtda[20] dünyanın ikinci ən hündür bəndi olan Vaiont, əhəngdaşı təməllər üzərində dar bir dərə üzərində qurulmuşdu ki, vadinin dibindən 262 metr (858 fut) hündürlükdə olan təpənin uzunluğu cəmi 190 metr (623 fut) idi. 9 oktyabr 1963-cü ildə təxminən 240 milyon kubmetr (314 milyon kub yard) torpaq və qaya anbara sürüşərək böyük miqdarda suyu sıxışdırdı. Nəticədə su bəndi aşıb və vadidən aşağı qalxaraq bir neçə kəndi dağıdıb və böyük insan tələfatına səbəb olub. Yenə də zirvəsindən təxminən 3,4 metr qalınlığında olan bəndə yalnız səthi ziyan dəymişdir.[8]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
