Qarahoca uyğur idıkutluğu

Qaoçan Uyğur idikutluğu — İndiki Sintzyan Uyğur muxtar vilayəti ərazisində mövcud olmuş dövlət.

Tarixi dövlət
Qarahoca uyğur idıkutluğu
çin. 高昌回鶻 monq. ᠦᠶᠭᠦᠷ
←   →  — 1335
Paytaxt	Qaraxoca (yay paytaxtı) Beşbalıq (qış paytaxtı)
İdarəetmə forması	Monarxiya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

İdikut dövləti tarix səhnəsinə ilk dəfə Uyğur xaqanlığının devrilməsindən sonra, 843-cü ildə çıxmışdı. Məngli yabqu başçılığında hərəkət edən uyğurlar Qaraşəhər və Qaraxocanı ələ keçirib öz dövlətini qurdu. Dövlət 857-ci ildə Tan sülaləsi tərəfindən tanınmışdı.Kutadqu Bilik (福樂智慧) kitabı bu dövlətdə yazılmışdır.

Hökmdarları

Uyğur adı	Çin adı	Hakimiyyəti	Məlumat
Bilgə Gün	僕固俊	864–874	Tibetlilərin köməyi ilə Qaraxocanı işğal etmişdi
İllig Bilgə Tenqri	頡利·毗伽·天王	?-954
Arslan Bilgə Tenqri İllig Süngülüg xaqan	阿兒思蘭·毗伽·天王·孫古律可汗	981–984	Sun sülaləsi tərəfindən rəsmən tanınmışdı.
Bögü Bilgə Tenqri İllig	聖·毗伽·王天	996–1007
Alp Arslan Qutluq Bilgə Gül Tenqri xan	合·阿兒思蘭·骨咄祿·闕·毗伽·天汗	1007–1019/1024
Gül Bilgə Tenqri xan	闕·毗伽·王汗	1024–1068
Tenqri Bögü El Bilgə Arslan Tenqri Uyğur Tarxan	天聖國·毗伽·阿兒思蘭·天·回鶻·答兒罕	1068–1123
Bilgə xan	畢勒哥	1123–1130	Onun dövründə idikutluq Qarakitayların vassalı oldu.
Ər Teymur	月兒帖木儿	?-1208
Baurçuq Ər Tigin	巴而朮·阿而忒·的斤	1208–1242	Çingiz xanın qızı Altınbəyim ilə evlənərək Monqol imperiyasının 5-ci ulusun hökmdarı olmuşdu.[1]
Kesmez	怯失迷思	1242–1246	Çingiz xanın nəvəsi idi. Hakimiyyəti az oldu, yerinə qardaşı Salıntı tigin keçdi.
Salıntı tigin	萨仑·的斤	1246–1252	Çingiz xanın nəvəsi idi.
Oğrunç tigin	玉古伦赤·的斤	1252–1257	Çingiz xanın nəvəsi idi.
Mamuraq tigin	马木剌·的斤	1257–1265	Oğrunç tiginin oğlu idi. Möngke xaqanın Çinə yürüşündə 10.000 əsgərlə qoşulmuşdu.
Qoşqar tigin	火赤哈儿·的斤	1265–1280	Mamuraq tiginin oğlu idi. Xubilayın tərəfində olduğu üçün Çağatayların hücumuna məruz qalmışdı. Döyüşdə öldürülmüşdür.
Nəgril tigin	紐林·的斤	1280–1318	Torpaqları Duva xan tərəfindən işğal olunduğu üçün Yuana sığınmışdı. Paytaxtını Qansuya köçürməyə məcbur qaldı.[2] Bununla da Qaraxocada buddist uyğur hakimiyyəti sonlandı.

İstinadlar

1. Brose, Michael C. Subjects and Masters: Uyghurs in the Mongol Empire Bellingham, WA: Western Washington University Center for East Asian Studies, 2007.
2. Çincə Vikipediyada "Nəgril Tigin" məqaləsi

Xarici keçidlər

• Краткий очерк культуры Уйгурского Турфанского идыкутства
• УЙГУРИЯ В VII–IX вв.