Qaradağ xanlığı

Qaradağ xanlığı — 1747-ci ildə yaranmış və Cənubi Azərbaycanda (indiki İran ərazisində) feodal dövlət olmuşdur. Mərkəzi Əhər şəhəri idi. Qərbdən Xoy xanlığı, şərqdən Talış xanlığı, şimaldan Naxçıvan xanlığı, Qarabağ xanlığı, Cavad xanlığı, cənubdan isə Təbriz və Ərdəbil xanlıqları ilə həmsərhəd idi.

Xanlıq
Qaradağ xanlığı
Qaradağ xanlığı sərhədləri ilə
←   → 1748 — 1828
Paytaxt	Əhər
Rəsmi dilləri	Azərbaycan dili (danışıq dili), fars dili (rəsmi)
Dövlət dini	İslam
Əhalisi	azərbaycanlılar
İdarəetmə forması	Mütləq monarxiya
Sülalə	Qaradağlı eli
Xan
• (1747-1763)	Kazım xan Qaradağlı (ilk)
• (1813-1828)	Məhəmmədqulu xan Qaradağlı (son)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Qaradağlı tayfası Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsində fəaliyyət göstərdiyindən I Şah İsmayıldan başlayaraq Qaradağ vilayətinin idarəsinə nail ola bilmişdi. XVI əsrdən XIX əsrin əvvəllərinədək Qaradağ vilayətinin idarəsi irsi olaraq müəyyən nəsil üzrə olmuşdu. Onlar həm də ruhani səlahiyyətlərinə malik idi. XVIII yüzilin əvvəllərində Səfəvi sülaləsi zəiflədiyindən hakim Kazım xan mərkəzi hakimiyyətə tabeçilikdən çıxmış, şah Sultan Hüseynin ehtiramına layiq görülən rus A.Volınskini Əhərə qoymamışdı. Nadir mərkəzi hakimiyyətə tabe olmayan xanın gözlərini çıxartdırmışdı. Nadirin ölümündən sonra Qaradağ xanlığı müstəqilləşmiş, Kazım xan Qaradağ xanı olmuşdu.

Kazım xan XVIII yüzilin ortalarında Qarabağ, Gəncə və Naxçıvan xanları ilə birlikdə Şəki xanlığına qarşı ittifaqa qoşulmuşdu. Bu ittifaq məqsədinə nail ola bilməmişdi. Qaradağ xanı Qarabağ xanlığına, Kərim xan Zəndə (1761), sonra isə Ağa Məhəmməd Qacara (1791) tabe olmuşdu.

Qaradağ xanı Abbasqulu xan XIX yüzilin əvvəllərində Pavel Sisianova məktub yazaraq Rusiyaya sadiq qalacağını bildirmiş, lakin 1804-1813-cü illər rus-İran müharibəsində Rusiyaya qarşı çıxmışdı.

Xanları

• Kazım xan (Məhəmmədkazım xan) (1747-1763)
• Mustafaqulu xan (1763-1782, 1786-1791)
• İsmayıl xan (1782-1783, 1791-1797)
• Nəcəfqulu xan (1783-1786)
• Abbasqulu xan (1797-1813)
• Məhəmmədqulu xan (1813-1828)

Hakimləri

Xanlığın hakim ailəsi Ustaclı türkmanlarının Toxmaqlı oymağına mənsub idi. I Şah Təhmasib tərəfindən Qaradağın irsi hakimləri kimi tanıdıqları Qızılbaş iyerarxiyasında 8-ci yeri tutdular,^[1] onların ən qədim tanınmış əcdadı Sivasda anadan olmuş İlyas Xəlifə idi.

1.	I İlyas xəlifə	1500—?
2.	Maqsud sultan Kəngərli	1589—?
3.	I Şəmsəddin xəlifə	?—1603
4.	II İlyas xəlifə	1603—1610
5.	Bürhanəddin xəlifə	1611—?
6.	II Şəmsəddin xəlifə
7.	Əhməd xəlifə
8.	Mahmud sultan
9.	Bayandur sultan	1701—?
10.	Məhəmmədqasım xan	?—1721
11.	Əbdürrəzzaq xan	1721—1729
12.	Kazım xan Qaradağlı	1730—1763
13.	Mustafaqulu xan Qaradağlı	1763—1782,1786—1791
14.	İsmayıl xan Qaradağlı	1782—1783,1791—1797
15.	Nəcəfqulu xan Qaradağlı	1783—1786
16.	Abbasqulu xan Qaradağlı	1797—1813
17.	Məhəmmədqulu xan Qaradağlı	1813—1828
18.	Həsənliağa xan	?—1847
19.	Həsənəli xan Qaradağlı	1848—1929
20.	Məhəmmədhüseyn xan Qaradağlı	?—1891
21.	Sadatqulu xan Qaradağlı
22.	Fazil xan Qaradağlı	1783—1786

Mənbə

• CƏNUBİ AZƏRBAYCAN XANLIQLARI
• Azərbaycan xanlıqları Arxivləşdirilib 2009-10-27 at the Wayback Machine
• https://web.archive.org/web/20020621224554/http://www.almanach.be/search/i/iran_garadag.html
• Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı, "Şuşa" nəşriyatı, 2008. – 160 səh.
• Ənvər Çingizoğlu, Qaradağ xanlığı, Bakı, "Mütərcim", 2011. – 212 səh.
• Ənvər Çingizoğlu, Qarşı yatan Qaradağ. Bakı, "Ozan", 1998.– 192 səh.

İstinadlar

1. I. P. Petrushevsky, Essays on the history of feudal relations in Azerbaijan and Armenia in the 16th - early 19th centuries, Leningrad State University, 1949

Həmçinin bax

• Azərbaycan xanlıqları

Xarici keçidlər

• "Qaradağ xanlığı" kitabı nəşr olunub^{[ölü keçid]}