Mehmed Fuad Köprülü

Mehmed Fuad Köprülü (5 dekabr 1890^[1] və ya 4 dekabr 1890^[2], İstanbul^[2] – 28 iyun 1966^[3][1][…], İstanbul) — Türk siyasətçisi, tarixçisi, ədəbiyyatşünası, professoru

Mehmed Fuad Köprülü
türk. Mehmet Fuat Köprülü
Türkiyə Cümhuriyyətinin xarici işlər naziri
22 may 1950 – 15 aprel 1955
Əvvəlki	Nəcməttin Satak
Sonrakı	Adnan Menderes (vəkil)
9 dekabr 1955 – 20 iyun 1956
Əvvəlki	Adnan Menderes (vəkil)
Sonrakı	Fatin Rüştü Zorlu
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	5 dekabr 1890(1890-12-05)[1] və ya 4 dekabr 1890(1890-12-04)[2]
Doğum yeri	İstanbul, Osmanlı imperiyası[2]
Vəfat tarixi	28 iyun 1966(1966-06-28)[3][1][…] (76 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Vəfat səbəbi	yol-nəqliyyat hadisəsi
Partiya	Cümhuriyyət Xalq Partiyası (1935–1945), Demokrat Partiya (1946–1957)
Təhsili	İstanbul liseyi[d], İstanbul Universitetinin Hüquq fakültəsi
Fəaliyyəti	diplomat, siyasətçi, tarixçi, akademik[d], universitet müəllimi[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Mehmed Fuad Köprülü (1890–1966) Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqinə 1918-ci ildən başlamışdı. O, 1925-ci ildə Bakıda keçirilən Türkoloji Qurultayda iştirak edib. İstanbul Universitetinin professoru olaraq hələ 20-ci illərin əvvəllərindən dünya şöhrətli Türkoloq kimi tanınan Köprülü ədəbiyyata sosioloji metod prizmasından baxır, ümumTürk ədəbiyyatını Osmanlı, Azərbaycan və Orta Asiya bölgələri üzrə öyrənməyi təklif edirdi. O, dil faktorunu əsas götürür, Azərbaycan ədəbiyyatını Həsənoğludan başlamağı təklif edir, farsca yazan şairləri bu ədəbiyyata "qəbul etmirdi". Türkiyədə Azərbaycan ədəbiyyatının tanıdılmasında Əhməd Zəki Vəlidi Toğan, Mühiddin Birgen, Əhməd Cəfəroğlu, Səlim Rəfiq Rəfioğlu, Əbdülbaqi Gölpınarlı, Məhərrəm Ergin, Hüseyn Baykara, Əbdülvahab Yurdsevər kimi onun da töhfələri vardır. Özəlliklə də Əhməd Cəfəroğlunun "Azərbaycan Yurd Bilgisi" dərgisi səhifələrində sistemli təqdimatlar yer aldığı ayrıca qeyd edildi. Yavuz Akpınara görə, bu dərgidə çox ciddi məqalələr tapmaq olar. Yavuz Akpinar qeyd etdi ki, bu gün Türkiyənin özündə bir ayrıca "Azərbaycan ədəbiyyatı" var. Bu, heç də siyasi mühacirlərin yaratdığı ədəbiyyatla məhdudlaşmır. Qars ətrafı bölgələrdə "ikinci" bir Azərbaycan ədəbiyyatı, ağız ədəbiyyatı mövcuddur. Onların arasında "Qarapapaq Mehrəli bəy" dastanı çox məşhurdur. Bundan başqa, Amasiya yörəsində "şirvanlılar" və "qarabağlılar" deyə tanınan toplumun ağız ədəbiyyatı, yazılı ədəbiyyatı var. Yavuz Akpinarın məlumatına görə, hazırda Türkiyə ali məktəblərində, elm çevrələrində Azərbaycan ədəbiyyatına dair bir sıra araşdırmalar aparılır. Nəsimi, Əhməd Cavad, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Şəhriyar haqqında çalışmalar yürüdülür. Yavuz Akpinar dedi: "Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatını Azərbaycana sıxışdırıb öyrənmək doğru olmaz. Burada bir lüzumsuz qısqanclıq var. Halbuki Azərbaycan — Türkiyə, Azərbaycan — Krım, Azərbaycan — Orta Asiya, Azərbaycan — Tatarıstan bağları çox güclüdür və bunlar nəzərə alınmalıdır". Yavuz bəyin fəaliyyətinə rektor Hamlet İsaxanlı, Pənah Xəlilov, Camal Mustafayev, Süleyman Əliyarlı, Kamil Vəli Nərimanoğlu, Firidun Cəlilov çox yüksək qiymət verərək, görülən və görüləcək işləri təqdir etdilər. "Türkiyədə böyük alimlər çoxdur, amma Yavuz Akpinarın yeri ayrıdır. Yavuz bəy 70-ci illərdən ədəbiyyatlarımız arasında körpü oldu, Mehmet Fuad Köprülüdən sonra bu sahədə ikinci isim Yavuz Akpinardır. Kim Türkiyədə Azərbaycan ədəbiyyatı barədə bir kəlmə yazırsa, Yavuz bəylə məsləhətləşir. O öz fəaliyyəti ilə bir akademiyanın işini görmüşdür" — bu sözləri onun barəsində professor Kamil Vəli Nərimanoğlu söylədi.

Əsərləri

1. Anadolu beğlikleri tarihine ait notlar (1900)
2. Hayat-ı Fikriye (Makale) (1909)
3. Malümat-i Edebiyye (1915)
4. Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
5. Türk Dilinin Sarf ve Nahvi (1917)
6. Tevfik Fikret ve ahli (1918)
7. Türk Edebiyatı Tarihi (1920)
8. Türkiye Tarihi (1923)
9. Fuzuli Hayatı ve Eserleri (1924)
10. Bugünkü Edebiyat (1924) (Makale)
11. Türk Tarih-i Dinisi (1925)
12. Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
13. Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928)
14. Erzurumlu Emrah (1929)
15. Türk Tarihinin Ana Hatları (1931)
16. Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
17. Anadolu’da Türk Dili ve Edebiyatı’nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)
18. Les Origines de L'Empire Ottoman (Paris, 1935)
19. Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930–1940, üç cilt)
20. Ali Şir Nevayi (1941)
21. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (1959)
22. Demokrasi Yolunda (1964)
23. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919–1966)
24. Edebiyat Araştırmaları (1966)
25. Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966)
26. Nasrettin Hoca (1918–1981)
27. Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesri (1981, ölümünden sonra)
28. İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)
29. Mektep Şiirleri (3 Cilt)

İstinadlar

1. Mehmed Fuat Koprulu // Encyclopædia Britannica (ing.).
2. https://www.dailysabah.com/portrait/2015/05/29/mehmet-fuat-koprulu-doyen-of-modern-historians.
3. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.