Jozef Furye

Jan Baptista Jozef Furye (fr. Jean Baptiste Joseph Fourier; 21 mart 1768^[1][2][…], Oser, Burqundiya, Fransa krallığı^[3] – 16 may 1830^[1][2][…], Paris, Burbon restavrasiyası^[1]) — fransız riyaziyyatçısı və fiziki.

Jozef Furye
fr. Jean-Baptiste Joseph Fourier
Doğum adı	Jean-Baptiste Joseph Fourier
Doğum tarixi	21 mart 1768(1768-03-21)[1][2][…]
Doğum yeri	Oser, Burqundiya, Fransa krallığı[3]
Vəfat tarixi	16 may 1830(1830-05-16)[1][2][…] (62 yaşında)
Vəfat yeri	Paris, Burbon restavrasiyası[1]
Dəfn yeri	Per-Laşez qəbiristanlığı[4]
Elm sahələri	riyazi analiz, riyaziyyat, fizika, Afrikanistika, tarix elmi[d], arxeologiya, riyazi fizika
İş yerləri	Paris Ali Normal Məktəbi, Fransa Politexnik Məktəbi (1795–)[5]
Təhsili	Paris Ali Normal Məktəbi[6]
Elmi rəhbəri	Jozef Lui Laqranj[7]
Tanınmış yetirməsi	Peter Qustav Lejyon Dirixle
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1823–), Fransa Akademiyası (1826–1830)[8], İsveç Kral Elmlər Akademiyası (1830–), Fransa Elmlər Akademiyası (1817–)[5], Rusiya Elmlər Akademiyası (1829–), Prussiya Elmlər Akademiyası[d] (1826–)
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Bir dərzinin oğlu olan Jan Baptista Jozef Furye 21 mart 1768-ci il tarixində Fransanın Oser şəhərində anadan olmuşdur. Hələ 9 yaşında olarkən həm anasını,həm də atasını itirmişdir. Xeyriyyəçi Madam Moiton və Oser qəsəbəsinin baş rahibinə nə qədər təşəkkür edilsə yenə də azdır. Çünki bu xeyriyyəçi şəxslər yetim və kimsəsiz qalan Furyeni şəhərdəki hərbi məktəbə göndərdilər. Furye özünü bu məktəbdə çox yaxşı şəkildə inkişaf etdirdi. Riyaziyyatla ilk dəfə tanış olduqda sehrlənmiş kimi olmuşdur.

Fəaliyyəti

1817-ci ildən Paris 1829-cu ildən Peterburq Elmlər Akademiyasının. üzvüdür. İlk elmi tədqiqatları cəbrə aiddir. O cəbri tənliyin verilmiş sərhədlər arasındakı köklərinin sayı haqqında teoremi isbat etmiş (Furye teoremi) Nyutonun verdiyi tənliyin təqribi həlli üsulunun tətbiq edilməsi şərtlərini araşdırmışdır. Füryenin əsas tədqiqat sahəsi riyazi fizika olmuşdur. 1807-1811-ci illərdə o bərk cisimdə istiliyin yayılmasına aid ilk kəşflərini etmiş , 1822-ci ildə isə "İstiliyin analitik nəzəriyyəsi" əsərini çap etdirmişdir. İstilikkeçirmə tənliyi üçün bu və ya digər sərhəd şərtləri daxilində dəyişənlərin ayrılmasını üsulunu vermişdir. Onun "İstiliyin analitik nəzəriyyəsi" əsəri triqonometrik sıralar nəzəriyyəsi və analizin bəzi ümumi məsələlərinin işlənib hazırlanması üçün istinad mənbəyi olmuşdur.Müxtəlif sahələrdə verilmiş funksiyaların triqonometrik sıraya ayrılmasına aid ilk misalları Furye vermişdir. Onun istənilən funksiyanı belə sıraya ayırma cəhdi uğursuz olsa da, o həmin problemə aid böyük işlərin başlanğıcını qoymuşdur. Çoxluqlar nəzəriyyəsi və həqiqi dəyişənli funksiyalar nəzəriyyəsinin yaranması bu tədqiqatlarla bağlıdır.

Təxminən 1820-ci ildə Furyeyə çəkilmiş eskiz.

Xarici keçidlər

• Furye

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
3. Фурье Жан Батист Жозеф // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. Moiroux J. Le cimetière du Père-Lachaise (fr.). Paris: 1908. P. 162.
5. Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
6. Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
7. Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
8. Joseph Fourier // Académie française (fr.).