Divriği böyük məscidi

Divriği böyük məscidi və darüşşəfası — Məngüçlü bəyi Əhməd şah və Məleykə Turan tərəfindən, bəyliyin mərkəzi Sivas, Divriğidə inşa etdirilmiş böyük məscid və darüşşəfa (xəstəxana) kompleksi. Kompleks 1228-1229-cu illərdə inşa edilmişdir. Kompleksə daxil olan abidələrin memarı Əhlətli Xürrəmşah və Tiflisli Əhməddir. Kompleksə daxil olan məscidin xeyriyyə fondu 5 iyul 1243-cü ildə fəaliyyətə başlamışdır. Kompleksi ziyarət etmiş məşhur səyyah Övliya Çələbi yazır: "Ustad,...mərmər,bu camiyə elə əmək sərf edib, qapı və divarları elə naxışlamışdır ki, onu mədh eləməyə nə söz yetər, nə qələm yazar..." Kompleks Türkiyədən UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına salınmış ilk abidədir.^[1]

Divriği böyük məscidi və Darüşşəfası
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
39°22′16″ şm. e. 38°07′17″ ş. u.HGYO
Ölkə	Türkiyə
Şəhər	Sivas
Yerləşir	Divriği ilçəsi
Aidiyyatı	Mengücəklü bəyliyi
Memar	Muğis oğlu Xürrəm Şah
Sifarişçi	Ərzincan bəyi Fəxrəddin Bəhramşahın Qızı Turan Mələk
Tikilmə tarixi	1228—1229
Üslubu	Səlcuqlu memarlığı
Vəziyyəti	stabil
UNESCO Ümumdünya İrsi
Tipi	Mədəni
Kriteriya	i,iv
Təyin edilib	1985
İstinad nöm.	358
Dövlət	Türkiyə
Region	Avropa
Divriği məscidi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Kompleks Məngucuk bəyi Əhməd şahın xanımı Məleykə Turan tərəfindən inşa etdirilmiş və məscid, hamam və xəstəxanadan ibarət olmaqla Anadolunun bu tipli külliyələri içərisində ən qədimidir. Kompleksə daxil olan məscidin memarı Əhlətli Xürrəmşahdır. Darüşşəfa binası məscidin cənub divarına bitişik inşa edilmişdir. Bina üstü işıqlıq qübbəylə örtülmüş, giriş ilə birgə dörd eyvandan ibarətdir. Darüşşəfanın şimal-şərqində isə bir türbə vardır.

Memarlıq xüsusiyyətləri

Məscidin sahəsi xayəli beş hissəyə bolunmuşdur ki, onlardan da ortada olanı digərlərinə nisbətən daha böyük ölçüyə malikdir. Burada yerləşən dilimli mehrab qübbəsi bayırdan piramidaya bənzər gumbəzlə ortulmuş və daxildən məscidin əsas kompozisiya elementi kimi vurğulanmışdır. Orta hissənin xüsusilə işıqlandırılması diqqəti cəlb edir. Məscidin interyerində, qübbəyə keçid hissədə türk memarlığında geniş yayılmış üçbucaqlardan ibarət naxış kompozisiyası yaradılmışdır. Məscidin sahələrinin hər biri digərindən fərqlənən ulduz naxışları ilə bəzədilmişdir. Binada həm Səlcuqlu memarlığına xas olan, həm də Əməvilər dövrü memarlığının məscid tikmə ənənələrini bir arada görmək mümkündür.^[2]

Abidə planlaşdırılması və bəzəklərinə görə bənzəri olmayan bir memarlıq əsəridir. Aralarında üslub birliyi olmaya üç portalında naxışları bir-birindən fərqlidir. İkibaşlı qartal motivinin də yer aldığı naxışlar son dərəcə qabarıq və barokko xarakterlidir. Qərb portalında Əlaəddin Keyqubadın gerbi olan ikibaşlı qartal və Əhməd şahın gerbi yerləşdirilmişdir.^[3]

Qoz ağacından hazırlanmış və qabartma süls xəttli yazılarla naxışlanmış minbər də ulduz naxışları ilə bəzədilmişdir. Abidənin barokko xarakterli və iri palmetlərlə bəzədilmiş mehrabı isə bənzərsizdir. Bundan başqa məscidin əsas giriş qapısına günəş şüaları düşdüyü zaman qapıda, Quran oxuyan insan görüntüsü ortaya çıxır.

İstinadlar

1. "Great Mosque and Hospital of [[Divriği]]". Archnet. 2006-02-26 tarixində (fact sheet) orijinalından (#bad_url) arxivləşdirilib.
2. "UNESCO-nun abidə haqqında verdiyi məlumat". 2017-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-04.
3. "Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası". 2008-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-04.