Əbu Bəkrə beyət etməyən səhabələrin siyahısı

Əbu Bəkrə beyət etməyən şəxslərin siyahısı — Məhəmmədin ölümündən sonra Məhəmmədlə yaxınlığı və Məhəmmədin özünün ifadələri səbəbindən Əlinin Məhəmmədin yerinə keçəcəyi geniş şəkildə gözlənilirdi.^[1][2][3] Lakin Əli Məhəmmədin dəfn mərasimini yerinə yetirərkən bir qrup səhabə ortaya çıxaraq Əbu Bəkri xəlifə elan etdi. Buna baxmayaraq bir neçə görkəmli səhabə də Əliyə sadiq qaldı.

Zəmin

Hicri 11-ci ildə (miladi 632-ci ildə) Məhəmmədin vəfatından dərhal sonra ənsarlardan bir neçəsi (mədinəlilər) Səidə qəbiləsinin Səqifəsində (həyətində) toplandılar.^[4] Madelunqa görə ənsarlar çox güman ki, Məhəmmədə sədaqətlərinin onun ölümü ilə bitdiyinə inanırdılar və Məhəmmədin icmasının dağılacağını gözləyirdilər. Bu səbəbdən onların görüşündə məqsəd mühacirlərin əksəriyyətinin (Məkkədən köçənlər) onsuz da Məkkəyə qayıdacağına inamla öz şəhərləri, Mədinə üzərində nəzarəti bərpa etmək ola bilərdi.^[5]

Buna baxmayaraq, Məhəmmədin hər iki əsas yoldaşı Əbu Bəkr və Ömər məclisi öyrəndikdən sonra Səqifəyə doğru tələsdilər.^[6] Ənsardan bir başçının Ömər tərəfindən döyülərək tabe olunduğu qızğın görüşdən sonra Səqifədə toplaşan müsəlmanların kiçik qrupu Əbu Bəkrin müsəlman icmasının yeni başçısı olması barədə razılığa gəldilər.^[7] Səqifə hadisəsi Məhəmmədin onu dəfn etməyə hazırlaşan ailəsini və mühacirlərin çoxunu kənarda qoydu.^[8] Məhəmmədin qəbiləsinin bir çox üzvü, Bəni Haşim, eləcə də bir sıra Məhəmmədin səhabələri Əbu Bəkrin namizədliyinə qarşı çıxdı;^[9] onlar Əlinin Məhəmmədin qanuni xəlifəsi olduğunu və onun Qədir-Xum hadisəsində təyin olunduğunu müdafiə etdilər.^[10] Məhəmmədin varisliyi ilə bağlı məsələ nəhayət İslamın iki əsas məzhəbinin yaranmasına gətirib çıxaracaqdı, sünnilər Əbu Bəkri Məhəmmədin varisi, şiələr isə Əlinin Məhəmmədin qanuni varisi olduğuna inanırlar.^{[q 1][11]}

Siyahı

Müxtəlif mənbələrə görə Səqifə hadisəsindən dərhal sonra Əbu Bəkrə beyət etməyən xeyli sayda insan var idi. Onlardan bəziləri bir qədər gecikdikdən sonra^[12] müxtəlif səbəblərdən sonra ona beyət etdi. Aşağıdakılar bunlar idi:

Xəttatlıq	Ad	Sülalə	Məhəmmədin sağlığında tutduğu mövqe	Qeydlər
	Abbas ibn Əbdülmüttəlib	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi	9-cu əsrdə yaşamış sünni islam alimi İbn Quteybə deyir ki, Abbas ibn Əbdülmüttəlib Əbu Bəkrə demişdi: "Əgər siz Allah Rəsulundan tələb etdiyinizi qohumluq yolu ilə istəsəydiniz, bizimkiləri də müsadirə etmişdiniz. Müsəlmanlar arasında mövqeyinə görə bunu tələb etmisənsə, bizimki səninkindən daha nüfuzludur. Əgər bu iş möminlərin razı qaldığı vaxt həyata keçərsə, biz ondan narazı olduğumuz müddətcə belə ola bilməz".[13] 9-cu əsrdə yaşamış sünni islam alimi Yəqubi nəql edir: "Bir qrup mühacir və ənsar Əbu Bəkrə beyətdən uzaq durdular və Həzrət Əlinin (ə) tərəfdarları idilər. Onların arasında Abbas bin Əbdülmüttəlib…Fədl ibn Abbasi də var idi".[14] 9-cu əsrdə yaşamış sünni İslam alimi Məhəmməd əl-Buxari də Yaqubi ilə eyni şeyi nəql edir.[14]
	Əbu Əyyub əl-Ənsari[15][16]	Bəni-Nəccar (ata tərəfi); Bəni-Xəzrəc (ana tərəfi)[16]	Məhəmmədin evi tikilənə qədər Mədinəyə köçdükdən sonra Məhəmmədin ev sahibi[16]
	Əbu Bərzə əl-Əsləmi[14]
	Əbuzər əl-Ğəffari[14][15][17]	Bəni Ğəffar	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri[18]
	Bəra ibn Azib ibn Haris əl-Ənsari[14][17]	Bəni Xəzrəc
	Əli ibn Əbi Talib	Bəni Haşim	Ətraflı məlumat: Əli 1-ci imam. 2-ci məsum. Məhəmmədin əmisi oğlu. 4-cü Raşidi xəlifə.	Məhəmməd əl-Buxari öz məcmuəsində Aişədən rəvayət edən hədislər toplamışdır ki, Əli Fatimənin vəfatından sonra Əbu Bəkrə beyət etmişdir.[19] Hədisin oxşar, lakin daha qısa variantını da Müslim ibn əl-Həllac öz kolleksiyasında toplamışdır.[20]
	Əmmar ibn Yasir[14][15][17]	Bəni Məxzum (mənsubiyyət)	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri
	Bilal ibn Rubah əl-Həbəşi[21]	Bəni Cümə[22]	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri[23] Məhəmməd tərəfindən müəzzin (azan oxuyan şəxs) təyin edilmişdir.[21][24] Məhəmmədin xəzinədarı[25]	Məhəmmədin sağlığında Bilal müəzzin (İslamda ibadətə çağırış olan azan oxuyan) təyin edilmişdi. Bununla belə, Məhəmmədin vəfatından sonra Bilalın Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina etdiyi və bir daha azan oxumadığı bildirilir; Məhəmmədin vəfatından sonra Məhəmmədin qızı Fatimənin xahişi ilə yalnız bir dəfə azan oxuduğu bildirilir.[26]
	Fəzl ibn Abbas[14][27]	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi oğlu
	Fərva ibn Amr ibn Vədqə əl-Ənsari[17]
	Fatimə	Bəni Haşim	Məhəmmədin qızı "Cənnət qadınlarının rəhbəri" və ya "hər iki aləm qadınlarının rəhbəri" hesab olunur.	Doqquzuncu əsrdə yaşamış sünni alimi Məhəmməd əl-Buxari Səhih əl-Buxari hədislər toplusunda yazır: Beləliklə, o, Əbu Bəkrə qəzəbləndi, ondan uzaqlaşdı və ölənə qədər onunla danışmadı. O, Peyğəmbərin vəfatından altı ay sonra sağ qaldı. O, vəfat edəndə əri Əli onu gecə vaxtı Əbu Bəkrə xəbər vermədən dəfn etdi və cənazə namazını tək qıldı".[28] IX əsrdə yaşamış sünni alimi Müslüm ibn Həccac Səhih əl-Müslim adlı hədis toplusunda yazır: "Əbu Bəkrə qəzəblənən Fatimə… Onu tərk etdi və ömrünün sonuna qədər onunla danışmadı. Rəsulullahın (sallallahu aleyhi və səlləm) vəfatından sonra altı ay yaşadı. O, vəfat edəndə əri Əli ibn Əbu Talib onu gecə dəfn etdi. Onun ölümünü Əbu Bəkrə xəbər vermədi və onun cənazə namazını qıldı".[29]
	Hüzeyfə ibn əl-Yəman[30]	Bəni Avs
	Abdullah ibn Abbas[31]	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi oğlu
	Xalid ibn Səid[14][17][32]	Bəni Üməyyə
	Xuzeymə ibn Sabit[15][17]	Bəni Avs
	Malik ibn Nuveyra	Bəni Yarbu[33]	Məhəmməd tərəfindən şimal-şərq Ərəbistanda vergi toplamaq üçün təyin edilmişdir[34]
	Miqdad ibn Əmr[14][15][17]
	Qeys ibn Səəd[14][17]	Bəni Xəzrəc
	Səd ibn Ubadə[35]	Bəni Xəzrəc	Bənu Xəzrəc tayfasının rəhbəri	Səd ibn Ubadə Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina edən çıxışının bir hissəsi olaraq dedi: "Mən Allahın haqqı ilə əl çəkməyəcəyəm. Cinlər və bütün kişilər sənə dəstək olmaq üçün birləşsələr belə, onlara qoşulmaram və Uca Allahın hökmünü bilənə qədər gözləyəcəyəm." Onun Əbu Bəkrin bütün hakimiyyəti boyu ona beyət etmədiyi bildirilir.[35]
	Salman Farsi[14][15]
	Səhl ibn Huneyf[36]	Bəni Avs
	Təlhə ibn Ubeydullah[37][38]			IX əsr sünni tarixçisi Əl-Təbəri Səqifə hadisəsindən sonra Təlhənin Əlinin evinə toplaşanlar arasında olduğunu bildirir.[38]
	Ubeyy ibn Kəb[14][15]	Bəni Xəzrəc
	Utbə bin Əbu Ləhəb[15]	Bəni Haşim
	Osman ibn Huneyf[15][39]
	Zübeyr ibn Əvvam[37][38]	Bəni Əsəd		9-cu əsrdə yaşamış sünni Şafii İslam alimi Əl-Buxari Ömərin belə dediyini nəql edir: "Əli, Zübeyr və onlarla birlikdə olanlar bizə qarşı çıxdılar, mühacirlər isə Əbu Bəkrlə birlikdə toplaşdılar".[14][17] Sünni tarixçisi Təbəri yazır ki, "Ömər ibn Xəttab Əlinin evinə gəldi. Təlhə, əl-Zübeyr və mühacirlərdən bəziləri də (Əli ilə) evdə idilər. Ömər qışqırdı: " Allaha and olsun ki, ya (Əbu Bəkrə) beyət etməyə çıxacaqsan, ya da evi yandıracağam." Əz-Zübeyr qılıncını çıxarmış halda çıxdı. O, (bir şeyə) büdrədikdə qılınc əlindən düşdü və onlar onun üstündən tullandılar və onu tutdular."[38]

Qeyd

1. Şiələrin nəzəri Əli Məhəmmədin qanuni, siyasi və dini varisi olduğudur; lakin onlar hesab edirlər ki, onun siyasi haqqı Əbu Bəkr və sonrakı siyasi hökmdarlar tərəfindən alınsa belə, o və onun davamçıları yenə də İslamın dini liderləri idilər.