Əbu Bəkrə beyət etməyən səhabələrin siyahısı

Əbu Bəkrə beyət etməyən şəxslərin siyahısı — Məhəmmədin ölümündən sonra Məhəmmədlə yaxınlığı və Məhəmmədin özünün ifadələri səbəbindən Əlinin Məhəmmədin yerinə keçəcəyi geniş şəkildə gözlənilirdi.^[1][2][3] Lakin Əli Məhəmmədin dəfn mərasimini yerinə yetirərkən bir qrup səhabə ortaya çıxaraq Əbu Bəkri xəlifə elan etdi. Buna baxmayaraq bir neçə görkəmli səhabə də Əliyə sadiq qaldı.

Zəmin

Hicri 11-ci ildə (miladi 632-ci ildə) Məhəmmədin vəfatından dərhal sonra ənsarlardan bir neçəsi (mədinəlilər) Səidə qəbiləsinin Səqifəsində (həyətində) toplandılar.^[4] Madelunqa görə ənsarlar çox güman ki, Məhəmmədə sədaqətlərinin onun ölümü ilə bitdiyinə inanırdılar və Məhəmmədin icmasının dağılacağını gözləyirdilər. Bu səbəbdən onların görüşündə məqsəd mühacirlərin əksəriyyətinin (Məkkədən köçənlər) onsuz da Məkkəyə qayıdacağına inamla öz şəhərləri, Mədinə üzərində nəzarəti bərpa etmək ola bilərdi.^[5]

Buna baxmayaraq, Məhəmmədin hər iki əsas yoldaşı Əbu Bəkr və Ömər məclisi öyrəndikdən sonra Səqifəyə doğru tələsdilər.^[6] Ənsardan bir başçının Ömər tərəfindən döyülərək tabe olunduğu qızğın görüşdən sonra Səqifədə toplaşan müsəlmanların kiçik qrupu Əbu Bəkrin müsəlman icmasının yeni başçısı olması barədə razılığa gəldilər.^[7] Səqifə hadisəsi Məhəmmədin onu dəfn etməyə hazırlaşan ailəsini və mühacirlərin çoxunu kənarda qoydu.^[8] Məhəmmədin qəbiləsinin bir çox üzvü, Bəni Haşim, eləcə də bir sıra Məhəmmədin səhabələri Əbu Bəkrin namizədliyinə qarşı çıxdı;^[9] onlar Əlinin Məhəmmədin qanuni xəlifəsi olduğunu və onun Qədir-Xum hadisəsində təyin olunduğunu müdafiə etdilər.^[10] Məhəmmədin varisliyi ilə bağlı məsələ nəhayət İslamın iki əsas məzhəbinin yaranmasına gətirib çıxaracaqdı, sünnilər Əbu Bəkri Məhəmmədin varisi, şiələr isə Əlinin Məhəmmədin qanuni varisi olduğuna inanırlar.^{[q 1][11]}

Siyahı

Müxtəlif mənbələrə görə Səqifə hadisəsindən dərhal sonra Əbu Bəkrə beyət etməyən xeyli sayda insan var idi. Onlardan bəziləri bir qədər gecikdikdən sonra^[12] müxtəlif səbəblərdən sonra ona beyət etdi. Aşağıdakılar bunlar idi:

Xəttatlıq	Ad	Sülalə	Məhəmmədin sağlığında tutduğu mövqe	Qeydlər
	Abbas ibn Əbdülmüttəlib	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi	9-cu əsrdə yaşamış sünni islam alimi İbn Quteybə deyir ki, Abbas ibn Əbdülmüttəlib Əbu Bəkrə demişdi: “Əgər siz Allah Rəsulundan tələb etdiyinizi qohumluq yolu ilə istəsəydiniz, bizimkiləri də müsadirə etmişdiniz. Müsəlmanlar arasında mövqeyinə görə bunu tələb etmisənsə, bizimki səninkindən daha nüfuzludur. Əgər bu iş möminlərin razı qaldığı vaxt həyata keçərsə, biz ondan narazı olduğumuz müddətcə belə ola bilməz”.[13] 9-cu əsrdə yaşamış sünni islam alimi Yəqubi nəql edir: "Bir qrup mühacir və ənsar Əbu Bəkrə beyətdən uzaq durdular və Həzrət Əlinin (ə) tərəfdarları idilər. Onların arasında Abbas bin Əbdülmüttəlib...Fədl ibn Abbasi də var idi".[14] 9-cu əsrdə yaşamış sünni İslam alimi Məhəmməd əl-Buxari də Yaqubi ilə eyni şeyi nəql edir.[14]
	Əbu Əyyub əl-Ənsari[15][16]	Bəni-Nəccar (ata tərəfi); Bəni-Xəzrəc (ana tərəfi)[16]	Məhəmmədin evi tikilənə qədər Mədinəyə köçdükdən sonra Məhəmmədin ev sahibi[16]
	Əbu Bərzə əl-Əsləmi[14]
	Əbuzər əl-Ğəffari[14][15][17]	Bəni Ğəffar	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri[18]
	Bəra ibn Azib ibn Haris əl-Ənsari[14][17]	Bəni Xəzrəc
	Əli ibn Əbi Talib	Bəni Haşim	Ətraflı məlumat: Əli 1-ci imam. 2-ci məsum. Məhəmmədin əmisi oğlu. 4-cü Raşidi xəlifə.	Məhəmməd əl-Buxari öz məcmuəsində Aişədən rəvayət edən hədislər toplamışdır ki, Əli Fatimənin vəfatından sonra Əbu Bəkrə beyət etmişdir.[19] Hədisin oxşar, lakin daha qısa variantını da Müslim ibn əl-Həllac öz kolleksiyasında toplamışdır.[20]
	Əmmar ibn Yasir[14][15][17]	Bəni Məxzum (mənsubiyyət)	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri
	Bilal ibn Rubah əl-Həbəşi[21]	Bəni Cümə[22]	İslamı ilk qəbul edənlərdən biri[23] Məhəmməd tərəfindən müəzzin (azan oxuyan şəxs) təyin edilmişdir.[21][24] Məhəmmədin xəzinədarı[25]	Məhəmmədin sağlığında Bilal müəzzin (İslamda ibadətə çağırış olan azan oxuyan) təyin edilmişdi. Bununla belə, Məhəmmədin vəfatından sonra Bilalın Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina etdiyi və bir daha azan oxumadığı bildirilir; Məhəmmədin vəfatından sonra Məhəmmədin qızı Fatimənin xahişi ilə yalnız bir dəfə azan oxuduğu bildirilir.[26]
	Fəzl ibn Abbas[14][27]	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi oğlu
	Fərva ibn Amr ibn Vədqə əl-Ənsari[17]
	Fatimə	Bəni Haşim	Məhəmmədin qızı "Cənnət qadınlarının rəhbəri" və ya "hər iki aləm qadınlarının rəhbəri" hesab olunur.	Doqquzuncu əsrdə yaşamış sünni alimi Məhəmməd əl-Buxari Səhih əl-Buxari hədislər toplusunda yazır: Beləliklə, o, Əbu Bəkrə qəzəbləndi, ondan uzaqlaşdı və ölənə qədər onunla danışmadı. O, Peyğəmbərin vəfatından altı ay sonra sağ qaldı. O, vəfat edəndə əri Əli onu gecə vaxtı Əbu Bəkrə xəbər vermədən dəfn etdi və cənazə namazını tək qıldı”.[28] IX əsrdə yaşamış sünni alimi Müslüm ibn Həccac Səhih əl-Müslim adlı hədis toplusunda yazır: “Əbu Bəkrə qəzəblənən Fatimə... Onu tərk etdi və ömrünün sonuna qədər onunla danışmadı. Rəsulullahın (sallallahu aleyhi və səlləm) vəfatından sonra altı ay yaşadı. O, vəfat edəndə əri Əli ibn Əbu Talib onu gecə dəfn etdi. Onun ölümünü Əbu Bəkrə xəbər vermədi və onun cənazə namazını qıldı”.[29]
	Hüzeyfə ibn əl-Yəman[30]	Bəni Avs
	Abdullah ibn Abbas[31]	Bəni Haşim	Məhəmmədin əmisi oğlu
	Xalid ibn Səid[14][17][32]	Bəni Üməyyə
	Xuzeymə ibn Sabit[15][17]	Bəni Avs
	Malik ibn Nuveyra	Bəni Yarbu[33]	Məhəmməd tərəfindən şimal-şərq Ərəbistanda vergi toplamaq üçün təyin edilmişdir[34]
	Miqdad ibn Əmr[14][15][17]
	Qeys ibn Səəd[14][17]	Bəni Xəzrəc
	Səd ibn Ubadə[35]	Bəni Xəzrəc	Bənu Xəzrəc tayfasının rəhbəri	Səd ibn Ubadə Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina edən çıxışının bir hissəsi olaraq dedi: "Mən Allahın haqqı ilə əl çəkməyəcəyəm. Cinlər və bütün kişilər sənə dəstək olmaq üçün birləşsələr belə, onlara qoşulmaram və Uca Allahın hökmünü bilənə qədər gözləyəcəyəm." Onun Əbu Bəkrin bütün hakimiyyəti boyu ona beyət etmədiyi bildirilir.[35]
	Salman Farsi[14][15]
	Səhl ibn Huneyf[36]	Bəni Avs
	Təlhə ibn Ubeydullah[37][38]			IX əsr sünni tarixçisi Əl-Təbəri Səqifə hadisəsindən sonra Təlhənin Əlinin evinə toplaşanlar arasında olduğunu bildirir.[38]
	Ubeyy ibn Kəb[14][15]	Bəni Xəzrəc
	Utbə bin Əbu Ləhəb[15]	Bəni Haşim
	Osman ibn Huneyf[15][39]
	Zübeyr ibn Əvvam[37][38]	Bəni Əsəd		9-cu əsrdə yaşamış sünni Şafii İslam alimi Əl-Buxari Ömərin belə dediyini nəql edir: “Əli, Zübeyr və onlarla birlikdə olanlar bizə qarşı çıxdılar, mühacirlər isə Əbu Bəkrlə birlikdə toplaşdılar”.[14][17] Sünni tarixçisi Təbəri yazır ki, "Ömər ibn Xəttab Əlinin evinə gəldi. Təlhə, əl-Zübeyr və mühacirlərdən bəziləri də (Əli ilə) evdə idilər. Ömər qışqırdı: " Allaha and olsun ki, ya (Əbu Bəkrə) beyət etməyə çıxacaqsan, ya da evi yandıracağam.” Əz-Zübeyr qılıncını çıxarmış halda çıxdı. O, (bir şeyə) büdrədikdə qılınc əlindən düşdü və onlar onun üstündən tullandılar və onu tutdular.”[38]

Qeyd

1. Şiələrin nəzəri Əli Məhəmmədin qanuni, siyasi və dini varisi olduğudur; lakin onlar hesab edirlər ki, onun siyasi haqqı Əbu Bəkr və sonrakı siyasi hökmdarlar tərəfindən alınsa belə, o və onun davamçıları yenə də İslamın dini liderləri idilər.

İstinadlar

1. Bainbridge, Beryl. Women and the Family in the Middle East. University of Texas Press. 1985. səh. 256. ISBN 9780292755291. Ali was expected to succeed Muhammad in the leadership of the Muslim community (ummah) following the Prophet's death in 632
2. Abbas, (2021. səh. 93): "According to Tabari, a group of Ansar meanwhile proposed Ali as the one most deserving to lead the community...The call was ignored....They would have reminded everyone about what the Prophet had said about Ali's status at Ghadir Khumm not too long ago."
3. Abbas, (2021. səh. 95): "He emphasised his merits and kinship to the Prophet as proof supporting his claim to be the rightful successor to the Prophet."
4. Fitzpatrick, Walker, (2014. səh. 3)
5. Madelung, (1997. səh. 31). Abbas, (2021. səh. 92)
6. Abbas, (2021. səh. 92). Hazleton, (2009. səh. 60)
7. Hazleton, (2009. səh. 65). Madelung, (1997. səh. 31, 32)
8. Madelung, (1997. səh. 32). Fitzpatrick, Walker, (2014. səh. 3, 4). Abbas, (2021. səh. 93). Hazleton, (2009. səh. 65). Momen, (1985. səh. 18)
9. Khetia, (2013. səh. 31, 32) Madelung, (1997. səh. 32)
10. Fitzpatrick, Walker, (2014. səh. 186)
11. Meri, 2005. səh. 523: "A stronger argument in favor of al-Baqir’s school was its conviction that the Prophet had expressly designated and appointed ’Ali as his successor by nass al-jali (explicit designation); this meant that the Imam’s authority did not depend on either human electors or the allegiance (bay’a) of the people."
12. Jafri, S. H. M. The Origins and Early Development of Shia Islam (1st). Oxford University Press. 2002. They gradually, one after the other, were reconciled to the situation and swore allegiance to Abu Bakr.
13. A Shi'i-Sunni dialogue quoting from Al-Imama wa al-Siyasa page 16 Arxiv surəti 10 iyun 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-06-10 at the Wayback Machine
14. Shaikh, Asif. Sahaba: The Companion. N.p.: n.p., n.d. Print. Pg. 42-45
15. Abbas, (2021. səh. 96): "Many leading companions of the Prophet, meanwhile, had approached Abu Bakr to remind him about Ali's right to the office of the caliphate. These included Salman al-Farsi, Ammar ibn Yasir, Abu Dharr, Miqdad, Utbah ibn Abi-Lahab, Ubayy ibn Ka'b, Al-Numan ibn Ajlan, Uthman ibn Hunayf, Abu Ayub Ansar and Khuzamah ibn Thabit, among others."
16. Jafri, Syed Husain Mohammad. Chapter 2: Saqifa, The First Manifestations // The Origins and Early Development of Shi'a Islam. Oxford University Press. 2002.
17. A Shi'i-Sunni dialogue on al-Islam.org Arxiv surəti 10 iyun 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-06-10 at the Wayback Machine
18. Brelvi, Mahmud. Chapter 19: Early Stage of the Spread of Islam // Seerat Al-Nabi. Institute of Sindhology, University of Sind. 1982. səh. 23. Abu - dhar was the 6th or 7th convert to Islam
19. "Sahih al-Bukhari 4240, 4241 - Military Expeditions led by the Prophet (pbuh) (Al-Maghaazi) - كتاب المغازى - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". sunnah.com. 2022-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-07.
20. "Sahih Muslim 1759b - The Book of Jihad and Expeditions - كتاب الجهاد والسير - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". sunnah.com. 2022-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-07.
21. Banerjee, Prathama. Elementary Aspects of the Political: Histories from the Global South. Duke University Press. 2021. ISBN 9781478012443. Bilal, appointed by the Prophet Muhammad as the first muezzin, who refused allegiance to Abu Bakr after Muhammad's death
22. Meri, 2005. səh. 109: "Bilal was born to a black slave-girl named Hamama in the Arab clan of Banu Jumah: in Hijaz."
23. Meri, 2005. səh. 109: "He was one of the earliest converts (al-sabiqun) to Islam"
24. Meri, 2005. səh. 109: "In his first year in Medina, the Prophet Muhammad initiated the practice of vocally calling his followers to prayer (adhan), and from the beginning he charged Bilal with performing the task as muezzin (mu’adhdhin). The most momentous occasion when he delivered the adhan was when Muhammad and his followers victoriously entered Mecca (8/629) and cleansed the House of Ka‘ba and its environs of all idols."
25. Meri, 2005. səh. 109: "he was trusted as the Prophet’s treasurer"
26. Meri, 2005. səh. 109, Bilal al-Habashi: "After the Prophet’s death, Bila¯l was reluctant to deliver the call to prayer, as he may have felt dissatisfied with succession arrangements. Reportedly, he declined to pledge allegiance (bay‘a) to Abu¯ Bakr (r. 11–13/632–634) as caliph, and he eventually emigrated and settled in Sham. On at least one moving occasion, Bilal is known to have delivered the adhan after the Prophet, and that was upon the request of Muhammad’s beloved daughter Fatima (d. 11/632) and her two sons, al-Hasan (d. 50/669) and al-Husayn (d. 61/680)."
27. The Works of Ibn Wāḍiḥ Al-Yaʿqūbī (Volume 3), An English Translation. 2018. səh. 744. al-Fadl b. al-Abbas, who was the spokesman of Quraysh, stood up to say, "People of Quraysh, it is not right that the succession (khilafa) should become yours through deceit; we are entitled to it before you, and our companion is more entitled to it than you are."
30. Jafri, S. H. M. The Origins and Early Development of Shi'a Islam (1st). Oxford University Press. 2002.
31. Madelung, 1997. səh. 22: "The presentation of Ibn al-'Abbas, however, leaves no doubt that he considered 'Ali as entitled to the succession"
32. Madelung, 1997. səh. 41: "The refusal of the Umayyad Khalid b. al-As, one of the earliest converts to Islam and a prominent Companion, to swear allegiance to Abu Bakr when he returned from the Yemen to Medina a month after the latter's succession and his insistence on the rights of the Banu 'Abd Manaf (including both Hashim and 'Abd Shams) are significant."
33. Mackintosh-Smith, Tim. Arabs: A 3,000-year History of Peoples, Tribes and Empires. Yale University Press. 2019. səh. 181. Malik ibn Nuwayrah...a leader of the tribe of Yarbu'
34. Mikaberidze, Alexander. Ridda Wars // Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia - Volume 1. ABC-CLIO. 2011. səh. 751. ISBN 9781598843361. Malik ibn Nuwayrah...was a Muslim and appointed by the Prophet himself to collect taxes in northeastern Arabia.
35. Razek, Ali Abdel. Chapter 8: The Arab State // Islam and the Foundations of Political Power. Edinburgh University Press. 2012. səh. 110. ISBN 9780748656318. It is also clear from the fact that Sa'd ibn 'Ubadah refused to give allegiance to Abu Bakr, saying..."I will not renounce by the truth of God. Even if the demons and all the men allied themselves to support you, I will not join them, and will wait until I know the judgement of the Almighty"...He stayed in this state of mind until Abu Bakr died.
36. al-Qarashi, Baqir Sharif. THIS IS SHI'ISM (AN OBJECTIVE STUDY). 2018.
37. Abbas, (2021. səh. 95): "Besides his family and members of Banu Hashim, a handful of Ali's friends had started to gather around him, including some of the Prophet's companions, such as Zubayr ibn al-Awwam and Talha ibn Ubaydullah."
38. Al-Tabari. The Events of the Year 11 // Poonawala, Ismail K. (redaktor). The History of al-Ṭabarī, Vol. 9: The Last Years of the Prophet: The Formation of the State A.D. 630-632/A.H. 8-11. The State University of New York Press. 186–187. ISBN 9780887066924. Umar b. al-Khattab came to the house of Ali. Talhah, al-Zubayr, and some of the Muhajirun were [also] in the house [with Ali]. Umar cried out, "By God, either you come out to render the oath of allegiance [to Abu Bakr], or I will set the house on fire." Al-Zubayr came out with his sword drawn. As he stumbled [upon something], the sword fell from his hand, so they jumped over him and seized him.
39. A list composed of sources such as Ibn Hajar Asqalani and Baladhuri, each in his Ta'rikh, Muhammad Bin Khawind Shah in his Rauzatu's-Safa, Ibn Abdu'l-Birr in his Isti'ab

Xarici keçidlər