Çin dili

Çin dili — Çin-Tibet dil ailəsinə aid bir dil. Dünya əhalisinin təxminən beşdə birinin ana dilidir. Orijinal adı con ven və (中文، Zhōngwén), han ü (汉语/漢語، Hànyǔ) adlanır. Çində dövlət dili və rəsmi dil Mandarin və ya Putonxua adlanır.

Çin dili
Orijinal adı	汉语 汉语 汉语 漢語 漢語 中文[1]
Ölkələr	Çin[2]  Tayvan[3]
Danışanların ümumi sayı	1.299.877.520 nəf.[4]
Təsnifatı
Çin-Avstroneziya[vd] Çin-Tibet dilləri Çin dili
Yazı	Çin yazısı, ənənəvi Çin heroqrifləri, Sadələşdirilmiş Çincə
Dil kodları
QOST 7.75–97	кит 315
ISO 639-1	zh
ISO 639-2	zho, chi
ISO 639-3	zho
Ethnologue	zho
LINGUIST List	chin
ABS ASCL	71
IETF	zh
Glottolog	sini1245
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əlifbası

Çin dilinin əlifbası yoxdur. Qədim piktoqramlar əsasında inkişaf etdirilmiş yazı növü zamanla ideoqramlara çevrilmiş və geniş yayılmışdır. Məlum olan bütün ideoqramları əzbərləmək çətin olduğundan 115 əsas literalı əzbərləməklə qalan bütün ideoqramları bu literalların birləşdirilməsi yolu ilə yadda saxlayırlar. Çin lüğətləri literalların xətt sayısına görə tərtib olunur.

Çin dilinin yazılışı

Çin dili iki cür yazılır:

• 1. Klassik
• 2. Modernləşdirilmiş

Birinci model çinin əsil və keçmiş dilidir ki, keçən yüzillərdə işlənirdi. İndi də Tayvan, Honq-Konq, Makao və ABŞ-dəki çinlilər bu dildə danışırlar. İkinci model isə qədim çin yazısında istifadə olunan heroqliflərin sadələşdirilmiş formasıdır. Bu model Sinqapurda da işlənir. Bundan başqa 1950-ci ildən tətbig olunmağa başlanan Pinyin heroqliflərin transliterasiyası üçün istifadə olunur. Çində Pinyin 1980-cı ildən heroqliflərin latın əlifbasına çevrilməsi üçün geniş istifadə olunur. Pinyin heroqliflərin yerinə deyil, daha çox izah məqsədilə işlədilir.

Çin dili lüğəti

• Çin dili danışıq kitabı və lüğəti 2005

  

  Presidental Library / O. Hacalıyev. — Bakı : Hərbi Nəşriyyat, 2005. — 176 s

• Çin Xalq Respublikasının Nankai Universitetində təhsil almış Orxan Hacalıyev 2005-ci ildə "Azərbaycanca-çincə danışıq kitabçası və müxtəsər lüğət" kitabını çap etdirmişdir. Müəllifin məqsədi Çinə gələn həmvətənlərinin burada ünsiyyət qura bilməsinə kömək etməkdir. Kitab "Fonetika", "Qrammatika", "Söhbətlər", "Çincə-Azərbaycanca lüğət" və "Azərbaycanca-çincə lüğət" adlı beş fəsildən ibarətdir. Kitaba Çin Xalq Respublikasının Nankai Universitetinin professoru Vanq Pen Min və müəllim Zhanq Li Sonq rəy vermişlər. Lüğətdə 3026 ən işlək söz, 824 cümlə, 27 rəqəm və müxtəlif hesablama əməliyyatının heroqlifi, transkripsiyası və latın qrafikası ilə qarşılığı verilmişdir.

Çin dilləri və ləhcələri

Çinin başa başında ayrıca dil və ləhcələr danışılir ki onların hica ədasında bir birindən ayrılırlar.

• Bütün Çin dilləri:

• Kantonca
• Mandarin
• Vü(Şanghay dili)
• Ke cia
• Püşyan
• Xuyi cü
• Min cüng
• Gən
• Şiang
• Min yi

  

• Min nən
• Ping Xüa

Xarici keçidlər

• Learn Chinese/ Çin dilini öyrən
• Chinese-English dictionary/ inglis,Çin Sözluk

Çin dilinin yazlimi

Çində çin dilli xalqlar

1. https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/zh.xml.
2. ScriptSource - China.
3. ScriptSource - China–Taiwan.
4. Chinese // Ethnologue (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN 1946-9675