Yohann Volfqanq Göte
From Wikipedia, the free encyclopedia
Yohann Volfqanq fon Göte (alm. Johann Wolfgang von Goethe; 28 avqust 1749[1][2][…], Frankfurt-Mayn, Müqəddəs Roma imperiyası[3] – 22 mart 1832[1][4][…], Veymar, Saksen-Veymar-Eyzenax hersoqluğu[d], Almaniya ittifaqı[3]) — alman şair-dramaturqu, mütəfəkkir və naturalisti. Əsərlərinə bunlar daxildir: dörd roman, epik və lirik poeziya, nəsr və ayə dramları, xatirələr, tərcümeyi-hal, ədəbi və estetik tənqid və botanika, anatomiya və rəng mövzusunda traktatlar. Bundan əlavə, onun çoxsaylı ədəbi və elmi fraqmentləri, 10.000-dən çox məktub və 3000-ə yaxın rəsmləri günümüzə çatmışdır.
Yohann Volfqanq Göte | |
---|---|
alm. Johann Wolfgang von Goethe | |
Doğum adı | Johann Wolfgang Goethe |
Doğum tarixi | 28 avqust 1749(1749-08-28)[1][2][…] |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 22 mart 1832(1832-03-22)[1][4][…] (82 yaşında) |
Vəfat yeri |
|
Vəfat səbəbi | ürək tutması |
Dəfn yeri |
|
Təhsili |
|
Fəaliyyəti | botanik, siyasətçi, rəssam, filosof, ilahiyyatçı, hüquqşünas, incəsənət tənqidçisi[d], musiqi tənqidçisi[d], kitabxanaçı, şair, yazıçı-səyyah[d], fizik, ədib, roman yazıçısı, dramaturq, avtobioqraf[d], diplomat, dövlət xadimi, universal insan, aforizmlər müəllifi, gündəlik yazıçısı[d], mineraloq, zooloq, incəsənət nəzəriyyəçisi[d], vəkil, bəstəkar, librettoçu, yazıçı, vizual incəsənət rəssamı, sənətşünas |
Əsərlərinin dili | alman dili |
İstiqamət | Fırtına və təzyiq[d], Veymar klassizmi, Maarifçilik dövrü |
Janrlar | roman, lirika, dram, faciə |
Tanınmış əsərləri | |
Üzvlüyü |
|
Mükafatları | |
Yohann Volfqanq Göte Vikimənbədə | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
25 yaşında ədəbi məşhur olan Göte, "Gənc Verterin İztirabları" adlı ilk romanı (1774) ilə uğur qazandı və 1775-ci ilin noyabrında Veymara yerləşdikdən sonra ona 1782-ci ildə Saxe-Veymar şahzadəsi Karl Avqust tərəfindən zadəgan adı verildi. O, "Tufan və Həmlə" ədəbi cərəyanının erkən iştirakçısı idi. Göte Veymardakı ilk on ili ərzində şahzadənin şəxsi şurasının üzvü oldu, döyüş və əsas yol komissiyalarının başında oturdu, yaxınlıqdakı İlmenaudakı gümüş mədənlərinin yenidən açılmasına nəzarət etdi və Jena Universitetində bir sıra inzibati islahatlar həyata keçirdi. O, həmçinin Veymarın botanika parkının planlaşdırılmasına və Ducal Sarayının yenidən qurulmasına da öz töhfəsini verdi.
Götenin ilk böyük elmi işi olan "Bitkilərin metamorfozu" 1788-ci ildə İtaliyaya qastrol səfərindən qayıtdıqdan sonra nəşr olundu. 1791-ci ildə Veymar teatrının idarəedici direktoru təyin edildi və 1794-cü ildə dramaturq, tarixçi və filosof Fridrix Şiller ilə dostluğa başladı. Onun əsərləri 1805-ci ildə Şillerin ölümünə qədər premyerası idi. Bu müddətdə Göte "Vilhelm Meysterin təhsil illəri" adlı ikinci romanını, "Herman və Dorothea" adlı şeirini və 1808-ci ildə ən məşhur dram əsərinin (Faust) ilk hissəsini nəşr etdi. Onun Şiller, Yohann Gottlieb Fichte, Yohann Gottfried Herder, Alexander von Humboldt, Vilhelm fon Humboldt, Avqust və Friedrich Schlegel ilə 1790-cı illərdə etdiyi söhbətləri və müxtəlif ortaq səyləri birlikdə Veymar klassisizmi adlandırıldı.
Alman filosofu Artur Şopenhauer "Vilhelm Meysterin təhsil illəri"ni bu günə qədər yazılmış ən böyük dörd romandan biri adlandırırdı, amerikalı filosof və esseist Ralf Valdo Emerson isə Göteni eyni adlı əsərinin (digərləri Platon, Emmanuel Svedenborq, Monten, Napoleon, və Şekspir) altı təmsilçisindən biri olaraq seçdi. Götenin şərhləri və müşahidələri bir neçə bioqrafik əsərin əsasını təşkil edir, xüsusən də Yohann Peter Eckermannın Göte ilə söhbətləri (1836). Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.