Yaponlar

Yaponlar (yap. 日本人 nihoncin/nipponzin) — Yaponiya^{[1][2][3][4][5]} əhalisinin 98 % çoxunu təşkil edirlər. Yaponlar yapon dilində danışırlar.

Yaponlar
yap. 日本人

Murasaki Şikibu • Oda Nobunaqa • Tokuqava İeyasu • Meyci • İto Hirobumi • Akiko Yosano • Hideki Yukava • Akihito
Ümumi sayı
≈ 130 mln.
Yaşadığı ərazilər
Yaponiya 127 000 000 : 1 500 000 1 204 205 127 282 120 000 98 900 90 000 71 013 63 017 45 805 36 960 34 000 30 947 28 320 23 000 20 373 : 20 000 20 000 14 000 13 447 12 156 11 263 10 321 : 10 000 9468 9142 8499 8000 7046 6616 6519 6000 5000 2137
Dili
Yapon dili
Dini
Şintoizm, Buddizm

Sayı və yayılması

Dünyada sayları 130 milyon nəfər təşkil edir. Bundan 127 milyonu Yaponiya, 1,2 milyonu ABŞ (Kaliforniya və Havay adaları), 1,5 milyonu Braziliya, 99 mini Kanadada yaşayır. Yaponlar Avropa, Asiya, Avstraliya və Amerika ölkələrində belə yaşayırlar.

Dövlət

Yaponların böyük əksəriyyəti Yaponiya ərazisində yayılmışlar. Dövlətin keçmiş adı Yaponiya imperiyası ("Day Hippon" yap. 大日本) olmuşdur. Yapon dilindən hərfi mənası "Böyük Yaponiya" adlanır. Yaponların ilk qədim dövləti Yamatodur.

Adət-ənənə və mədəniyyət

Yaponların ənənəvi yaşayış evləri şəbəkə ilə inşa edilən 1 və ya iki mərtəbəli evlər olmuşdur. Divarları cərcivələrlə örtülürdü. Üzərlərinə isə kağız və katon yapışdırılırdı. Döşəmə taxtadan ibarət olsa da, üzəri xüsusi materialla örtülürdü. Onlar yerə xalı və ya xalça salmırdılar. Stol, stul və ya kreslolar ancaq qonaq otağına qoyulurdu. Onların stulları nisbətən kiçik olurdu. Əsasən dizlərini qatlayaraq otururdular. Oturduqları yerə döşəkcə sərilirdi. Olar yatağda deyil döşəmədə xüsusi örtütün üzərində yatırlsr. Başlarının altına isə yastıq deyil kiçik taxta qoyurlar. Evlər şəkillrllə bəzədilir. Bu şəkillərdə təbiət görüntüləri və ya aforizm (məsəl) yazıları təsvir olunur. Bu tip evlər Kakemono adlanır. Yaponların seçilmiş incənət sahəsi klassik yapon qravür sənətidir. Yaponların milli geyimləri Kimano (yap. 着物）adlanır. Bu kişi və qadınların üst geyimləridir. Kəmər Obi adlanır. Ayaqlarına ağ corab geyinirlər. Bu corabların xüsusiyyəti baş barmaqları ayrı olur. Bu corablar Tabi adlanır. Yayda isə kimanonun yüngül variantı geyinilir və Yokata adlanır. İki növ ayaqqabı geyinilirdi: Cori-rezin və dəri, Heta-taxtadan. Hazırda bu geyimlər əsasən toylarda geyinilir.

Qadınların geyimləri kişilərin geyimlərindən qol biçimlərinə görə fərqlənir. Qol hissə həm də cib rolunu oynayır.

Yaponların qədim dəfn adətləri vardır. Hazırda isə Buddizm dəfn adətləri geniş yayılmışdır^[6][7].

Təsərrüfat

Ənənəvi olaraq düyü istehsalı ən başlıca yer tutur. Üstəlik yaponlar çay, tərəvəz və sitrus meyvələri əkirlər. Ən geniş yayılmış təsərrüfat sahəsi ipəkçilik və balıqçılıqdır. Yaponiya zəngin ehtiyatlara malik olmayan dövlət olmasına baxmayaraq xalqın birliyi, ümumi mənafe və yüksək təhsil sayəsində dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən birinə çevrilmişdir. Xüsusi ilə İkinci Dünya müharibəsindən sonra inkişaf daha aydın sezilir. Onlar maşınqayırma və elektroenergetika və çihazqayırma sahəsində dünyada öz sözünü deyir.

Ədəbiyyat

• Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. V ҹилд: Италија—Куба. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1981. С. 79.
• Энциклопедия "Народы и религии мира", под ред. В. А. Тишкова. — М., 1989.
• Энциклопедия "Мифы народов мира" в 2 т. — М., 1980.
• Токарев С. А. Религии в истории народов мира. — М., 1976.
• Yapon yeməkləri. — Minsk: АСТ Harvest, 2006.
• Сахоко Кадзи, Норико Хама, Джонатан Райс.

Mənbə

• Antropologiya və etnoqrafiya. Arxivləşdirilib 2017-01-12 at the Wayback Machine
• C3-M217, FTDNA
• CIA The World Fact Book 2006 Arxivləşdirilib 2020-04-30 at the Wayback Machine
• The Association of Nikkei & Japanese Abroad
• Discover Nikkei- Information on Japanese emigrants and their descendants
• Jun-Nissei Literature and Culture in Brazil Arxivləşdirilib 2006-06-14 at the Wayback Machine
• The Ministry of Foreign Affairs of Japan
• The National Museum of Japanese History
• Japanese society and culture Arxivləşdirilib 2019-04-15 at the Wayback Machine
• Dekasegi and their issues living in Japan (yap.)

İstinadlar

1. Japanese ethnicity // Encyclopædia Britannica. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-21.
2. Japan. B. Ethnic Groups // Encart. 2008-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-21.
3. "人類学的にはモンゴロイドの一。皮膚は黄色、虹彩は黒褐色、毛髪は黒色で直毛。言語は日本語。" (日本人 // Kōjien. Iwanami.)
4. "人類学上は，旧石器時代あるいは縄文時代以来，現在の北海道〜沖縄諸島（南西諸島）に住んだ集団を祖先にもつ人々。" (日本人 // マイペディア. 平凡社.)
5. "日本民族という意味で、文化を基準に人間を分類したときのグループである。また、文化のなかで言語はとくに重要なので、日本民族は日本語を母語としてもちいる人々とほぼ考えてよい。" (日本人 // エンカルタ. Microsoft.)
6. "Yaponların dəfn adətləri". 2021-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-21.
7. Двустадийная погребальная обрядность Японии и Окинавы как культурная модель Arxivləşdirilib 2014-11-05 at the Wayback Machine (rus.)