Sarman rayonu

Sarman rayonu (tatar. Сарман районы) — Rusiya Federasiyası, Tatarıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. Rayon respublikanın şərqində yerləşir. Şimaldan Tukay, şimal-şərqdən Minzələ, şərqdən Müslim ilə, cənub-şərqdən Aznakay, cənub-qərbdən Almət, qərbdən Zəy rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun inzibati mərkəzi şəhər tipli Sarman kəndidir.

Sarman rayonu
Сарман районы
Bayraq[d] Gerb
55°16′ şm. e. 52°40′ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1930
Sahəsi	1.385 km²
Saat qurşağı	Moskva vaxtı[d] UTC+03:00
Əhalisi
Əhalisi	34.655 nəf. (2021)[1]
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Şərqi Zakamyenin aşağı şimal-şərq hissəsində, Minzələ və Mell çaylarının (İk çay hövzəsi) su toplama hövzəsində yerləşir. Ərazi meşə-çöl zonasındadır. Rayonun böyük qismi şumlanmış ərazinin çox yüksək faizi ilə xarakterizə olunur.

Tarixi

1920-ci ilə qədər Sarman rayonunun ərazisi Ufa quberniyasının Minzələ qəzasının tərkibinə daxil idi^[2]. 1920-ci ildə Minzələ rayonu yeni qurulan Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibinə daxil olur.

Sarman rayonu 10 avqust 1930-cu ildə qurulmuşdur. Kənd özü 1737-ci ildən mövcuddur.

Əhali

Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Cəlil qəsəbəsində) rayon əhalisinin 37,29 % -i yaşayır.

Milli tərkib

Rayon əhalisi tatarlar (90.4%), ruslar (8.3%) və başqırdladan (0,7%) ibarətdir^[3].

Kişilər - 46,4%, qadınlar - 53,6%.

Doğum - 13,6%, ölüm - 12,8%, əhalinin təbii artımı - 0,8%.

Əmək qabiliyyətli şəxslər rayon əhalisinin 51,2%, gənclər - 24,8%, yaşlılar - 24,0% təşkil edir.

Ailənin orta ölçüsü 3.3 nəfərdir.

Bir kənd yaşayış məntəqəsinin orta ölçüsü 294 nəfərdir.

Yerli özünü idarəetmə

Sarman rayonu ərazisinə 1 şəhər və 22 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 72 yaşayış məntəqəsi daxildir^[4].

Təhsil

Rayonda 17 orta məktəb, 2 gimnaziya, 1 ibtidai məktəb, həmçinin 21 uşaq bağçası vardır. Peşə məktəbi 6 peşə üzrə ilk peşə təhsili dövlət standartlarını tətbiq edir. 55 mədəniyyət müəssisəsi, 36 kitabxana, musiqi məktəbi və sənət məktəbinə də sahibdir. Rayonda muzeylər də var.

İqtisadiyyat

Sarman rayonu aqrar-sənaye bölgəsi hesab olunur. Ərazidə buğda, çovdar, arpa, noxud, qarabaşaq yarması, şəkər çuğunduru əkilir. Əsas heyvandarlıq sənayesi ətlik və südlük maldarlıq və donuzçuluqdur.

İstinadlar

1. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
2. В. В. Ермаков «Челнинская история» Arxiv surəti 10 sentyabr 2010 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2010-09-10 at the Wayback Machine
3. "Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения Республики Татарстан" (PDF). 2012-11-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-02.
4. "Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года № 39-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования «Сармановский муниципальный район» и муниципальных образований в его составе»". 2020-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-17.