Paniranist Partiyası
From Wikipedia, the free encyclopedia
Paniranist Partiyası (fars. :حزب پانایرانیست, transliterasiya: Ḥezb-e Pān-Irānist) — İranda mövcud olmuş və paniranizmə əsaslanmış kiçik müxalifət partiyası.[4] Partiya qeydiyyatdan keçirilməsə və texniki olaraq qadağan edilsə də, İran daxilində fəaliyyətini davam etdirməkdədir.[7]
Quruluş tarixi | 1941[1] |
---|---|
Qeydiyyat tarixi | 1951 |
Dağılma tarixi | İslam inqilabından sonra qadağan edildi, lakin 1990-cı illərin sonunda fəaliyyətini bərpa etdi. |
Bölünmə |
İran Millət Partiyası (1951) İranlılar Partiyası (1970) |
Baş qərargah | Tehran, İran |
İdeologiya |
Paniranizm İran milliyətçiliyi Dünyəvi dövlət Tarixi perespektivdən: * Ultranasionalizm[2] * Şovinizm[3] * İrredentizm[4] * Ekspansionist millətçilik[5] |
İdeoloji spektr | Sağçılıq[6] |
Saytı | paniranist-party.org |
Pəhləvi sülaləsinin hakimiyyəti dövründə partiya parlamentdə təmsil edilirdi və rejim daxilində pari-müxalif partiya hesab edilirdi.[8][lower-alpha 1] Partiyanın fəaliyyətinə göz yumulsa da, 1971-ci ildə İranın Bəhreynin müstəqilliyini tanımasından sonra partiya buna etiraz etdi və buna görə də, fəaliyyətinə icazə verilmədi.[9] Partiya öz fəaliyyətini sonlandırmağa və 1975-ci ildə yaradılmış Dirçəliş Partiyasına (farca: حزب رستاخیز ملت ایران, transliterasiya:Ḥezb-e Rastaxiz Mellət İran) qatıldı.
Paniranist Partiya zaman-zaman İranda millətçi partiyalardan biri olan Milli Cəbhənin dəstəkçisi olmuşdur.[10] Partiya əsas ideologiyası etibarilə millətçi bir partiya idi. Mahiyyət etibarilə kommunizmə qarşı olan partiya, buna görə tez-tez Tehran küçələrində Tudə Partiyası tərəfdarları ilə kütləvi toqquşmalara girməkdə idi.[11] 1940-cı illərin kontekstində partiya "dünyəvi untranasionalizm" tərəfdarı,[2] 1960-cı illərdə isə "dünyəvi millətçi" partiya kimi təsvir edilir.[12] Hazırda partiya 1979-cu ildən sonrakı İran hökumətinin panislamizminə, eləcə də panərəbizm və pantürkizmə qarşı olması ilə seçilir. Partiya bu iki millətçiliyin İranın ərazi bütövlüyünü və mədəni-sivilizasiya irsini pozmağa yönəlmiş xarici təhdidlər olaraq görməkdədir. Partiya İranın keçmiş torpaqlarının geri qaytarılması məsələsində fərqli mövqe bildirməkdədir. partiya bu istiqamətdə bütün İran sivilizasiya hövzəsinin mədəni baxımdan inteqrasiya etməsinin tərəfdarıdır.[13]
Partiya 2009-cu ildə İranda meydana çıxmış Yaşıl Hərəkatın tərəfdarı olmuşdur.[14] Partiyanın diskursu 2010-cu illərdə meydana çıxan İran-Səudiyyə Ərəbistanı gərginliyi və toqquşmaları zamanı İranda rejim daxilində olan mühafizəkarlar tərəfindən də mənimsənilmişdir.[15]