Misir inqilabı (1919)

1919-cu il Misir inqilabı (ərəb. ثورة 1919‎‎, translit. Təvra 1919) və ya 1919–1921-ci illər Misir üsyanları^[3] — Misir xalqının İngiltərə müstəmləkəçilərinə qarşı milli azadlıq üsyanları.

Misir inqilabı
Tarix	noyabr 1918 – iyul 1919
Yeri	Misir sultanlığı[d]
Nəticəsi	İngiltərənin Misirin istiqlaliyyətini tanıması Yeni konstitusiyanın tətbiqi Misir krallığının qurulması İngiltərənin Misir və Sudanda varlığının davam etməsi
Münaqişə tərəfləri
Böyük Britaniya Misir sultanlığı İngiltərə-Misir Sudanı  Avstraliya[1] Etirazçılar Vəfd Partiyası
Komandan(lar)
Recinald Vingeyt Səəd Zəğlul
İtkilər
29 britaniyalı hərbçi həlak olmuşdur Ən azı bir avstraliyalı hərbçi həlak olmuşdur[2] 31 avropalı mülki şəxs həlak olmuşdur İğtişaşlarda 800 nəfər həlak olmuş və 1,600 nəfər yaralanmışdır
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

1919-cu il üsyanı

Misirə istiqlaliyyət verilməsi tələbi ilə çıxış edən "Vəfd" Partiyasının rəhbəri Səəd Zəğlulun həbs edilməsi əleyhinə 9 mart 1919-ci il tarixində Qahirə şəhərində fəhlələr tətilə başlamışdır. 11 martda ingilis qoşunlarının nümayiş və tətil iştirakçılarını gülləbaran etməsi növbəti gün ölkədə ümumi üsyana səbəb olmuşdur. 18 martda üsyançılar ingilis qarnizonlarını Yuxarı Misirdən qovmuş və yaxud da müharisəyə almışdı. Aşağı Misirin bir çox şəhər və kəndlərində inqilabi hakimiyyət orqanları yaradılmışdır. Lakin üsyanın mərkəzləşdirilmiş rəhbərlərinin olmaması, "Vəfd" Partiyası rəhbərlərinin tərəddüd və qətiyyətsizliyindən istifadə edən ingilis müstəmləkəçiləri Misirə böyük ordu yeridə bilmişdir. 1919-cu ilin aprel ayının əvvəllərində üsyan yatırılmışdır. Ayrı-ayrı yerlərdə döyüşlər aprelin sonuna qədər davam etmişdir. Sentyabr-noyabr aylarında Qahirə və İsgəndəriyyədə iri inqilabi döyüşlər baş vermişdir.^[3]

1922-ci il üsyanı

İngiltərənin Misiri ağır şərtl müqavilə imzalamağa məcbur etmək cəhdinə, həmçinin "Vəfd" Partiyası xadimlərinin həbs və sürgün edilməsinə qarşı 23 dekabr 1921-ci il tarixində başlamış yeni üsyan isə 1922-ci ilin əvvəlinə qədər yatırılmışdır.^[3]

Nəticə

Məğlubiyyətinə baxmayaraq, Misir inqilabi Misirdə ingilis hökmranlığına ciddi zərbə vurmuşdur. 1922-ci ilin fevralında Birləşmiş Krallıq Misir üzərində protektoratlığından əl çəkmiş və formal olaraq onun istiqlaliyyətini tanımışdır.^[3]

İstinadlar

1. "Australian War Memorial – Egyptian Uprising 1919". 2018-05-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-01.
2. Tyquin, Michael. Keeping the Peace – Egypt 1919, Journal of the Royal United Services Institute, Vol. 61, No. 4, December 2010.
3. Мисир үсјанлары (1919, 1922) // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 5.

Əlavə ədəbiyyat

• Daly, M.W. The British Occupation, 1882–1922. Cambridge Histories Online: Cambridge University Press. 1988.
• Fahmy, Ziad. Ordinary Egyptians: Creating the Modern Nation through Popular Culture. Stanford University Press. 2011.
• Goldberg, Ellis. Peasants in Revolt – Egypt 1919. International Journal of Middle East Studies 24, no. 2. 1992.
• Jankowski, James. Egypt: A Short History. Oxford: Oneworld Publications. 2000.
• Valentine, Chirol. The Egyptian Question. Journal of the British Institute of INternational Affairs 1, no. 2. 1922.
• Vatikiotis, P.J. The History of Modern Egypt (4th). Baltimore: Johns Hopkins University. 1992.
• "800 natives dead in Egypt's rising; 1,600 wounded". The New York Times. 25 July 1919.
• Quraishi, Zaheer Masood. Liberal Nationalism in Egypt: Rise and Fall of the Wafd Party. Kitab Mahal Private LTD. 1967.
• Zunes, Stephen. Nonviolent Social Movements: A Geographical Perspective. Blackwell Publishing. 1999.