Con Dyui

Con Dyui (ing. John Dewey; 20 oktyabr 1859^[1][2][…], Berlinqton^[d], Vermont^[3] – 1 iyun 1952^[4][1][…], Nyu-York, Nyu-York ştatı^[4]) — amerikalı tanınmış filosof və pedaqoq.

Con Dyui
ing. John Dewey
Doğum tarixi	20 oktyabr 1859(1859-10-20)[1][2][…]
Doğum yeri	Berlinqton[d], Vermont, ABŞ[3]
Vəfat tarixi	1 iyun 1952(1952-06-01)[4][1][…] (93 yaşında)
Vəfat yeri	Nyu-York, Nyu-York ştatı, ABŞ[4]
Dəfn yeri	Vermont Universiteti[5]
Elm sahələri	fəlsəfə, Təhsil fəlsəfəsi
İş yerləri	Çikaqo Universiteti, Miçiqan Universiteti, Kolumbiya Universiteti, Minnesota Universiteti
Təhsili	Cons Hopkins Universiteti, Vermont Universiteti
Üzvlüyü	Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti[d], Amerikan Psixoloqlar Birliyi, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası (1910–)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Con Dyui Vermont əyalətində doğulub. 1879 'da Vermont universitetindən, 1884-cü ildə Baltimoredəki Cons Hopkins Universitetidən məzun oldu. 1888 −1904-cü illər arasında Minnesota , Miçiqan və Çikaqo universitetlərində fəlsəfə müəllimliyi etdi. Son vəzifəsi əsnasında, direktorluğunu etdiyi bir təhsil hissəsində, yeni pedaqoji fikirlərinə söykənən bir təhsil proqramın tətbiqi ilə bu sahəyə əhəmiyyətli yeniliklər gətirdi.

Demokratik cəmiyyətlərin xüsusiyyətləriylə ən yaxşı şəkildə uyğun gələn bu yeni təhsil prinsipləri, Amerikadan başqa, bir çox Avropa və Asiya ölkələrindəki müəllimləri, tərbiyəçiləri də təsir etdi. Dyui bu müvəffəqiyyətindən sonra iki il Pekin Universitetində təhsil, və fəlsəfə dərsləri verdi.

Dyuinin təhsil görüşü, demokratiya və sənaye sahələrindəki inkişafa dayanır. Ona görə, bilmək üçün deyil, tətbiq üçün öyrənmək lazımdır. Çünki bu dövrdə sənaye böyük bir sürətlə irəliləyir, bir çox fabriklər açılır, yeni maşınlar istifadə edilir. Bunları istifadə edən insanların isə nəzəri məlumatdan çox, praktik məlumata ehtiyacı vardır.

Dyuinin fəlsəfəsi enstrümantalizmə dayanır. Buna görə, insanların müxtəlif hal və hərəkətləri, şəxsi və ictimai məsələlərini həll etmək üçün yaratdıqları bir alət sayıla bilər. Məsələlər boyuna dəyişdiyinə görə, bunları həll edəcək alətlərin də eyni şəkildə dəyişməsi lazımdır.

Bu vəziyyətdə, insanın edəcəyi şey ətrafını, təbiəti öyrənmək, anlamaq deyil, onu idarəsi altına ala bilmək, istəklərinə uyğun bir şəkildə tənzimlənməsi. Demək ki insan üçün məlumat, onu ancaq edə bildiyi nisbətdə faydalı və dəyərlidir.

Dyui demokratiyaya inanmış bir fikir adamıdır. Bu baxımdan da təhsil mövzusunda təsiri çox böyük olmuşdur. Dyui, məlumatın köhnə alışılmış üsullarla "hər şeyi bilən" müəllim tərəfindən izah edilməsinə qarşı idi. Şagirdin öz cəhdləri ilə məlumat əldə etməsini daha doğru tapırdı. Dyuinin sistemi bu gün də bütün dünya məktəblərində tətbiq olunmağa başlanmış, irəliyə sürdüyü fikirlər mənimsənmişdir.

Seçilmiş əsərləri

• School and Society (Məktəb və Cəmiyyət)
• Influence of Darvin on Philosophy (Darvinin Fəlsəfə Üzərindəki Təsiri)
• Democracy and Education (Demokratiya və Təhsil)
• Philosophy and Civilization (Fəlsəfə və Mədəniyyət)
• Experience and Nature (Təcrübə və Təbiət)

Təhsil qaydaları

• Uşaqlar bugünkü həyatın tələb etdiyi şeyləri özləri edərək və ya sınayaraq yaxından öyrənməlidirlər.
• Məktəb, canlı və həyəcan verici bir yer olmalı, uşaq orada evlərində, oyun yerlərində olduğu kimi, həyəcan duyaraq yaşaya bilməlidir.
• Dyuinin metodikası, satıcılığa bənzədə bilərik. Alıcı çıxmazsa, kimsə satıcı ola bilməz. Onun üçün, müəllim işə yarayacaq şeylər öyrətməlidir.
• Təhsil görmüş olanlar, ətraflarındakılara bir şeylər öyrədə bilənlərdir.

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. John Dewey // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #118525069 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
4. Дьюи Джон // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
5. Find a Grave (ing.). 1996.