Bilibin rayonu

Bilibin rayonu (çuk. Билибинкэн район) — Rusiya Federasiyası, Çukotka muxtar dairəsi tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Bilibino şəhəridir. Hal hazırda rayon Çukotkanın ikinci ən böyük rayonudur, sahəsi 174,651.96 km² və ya Çukotka Muxtar Vilayətinin ərazisinin 23,7 % -ni təşkil edir.

Bilibin rayonu
Gerb
68°03′ şm. e. 166°27′ ş. u.
Ölkə	Rusiya[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1930
Sahəsi	174.652 km²
Hündürlük	390 m
Əhalisi
Əhalisi	7.267 nəf. (2023)[2]
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafi yerləşmə

Bilibin rayonu Çulkotka Muxtar Dairəsinin qərb hissəsində, Kolıma çayı hövzəsində yerləşir. Şimal hissədə rayon Şərqi Sibir dənizinə çıxır, qərbdə Yakutiya ilə, cənubda Kamçatka diyarının ərazisi ilə, cənub-qərbdən Maqadan vilayəti ilə, şərqdə Çukotka Muxtar dairəsinin Çaun və Anadır rayonları ilə həmsərhəddir

Təbii xüsusiyyətləri

Relyef

Rayondakı ən böyük dağ əmələ gəlmə sahəsi Anyuy dağlıq bölgəsidir. Dağlar suayrıcı rolunu oynayır. Maksimum mütləq yüksəkliklər 1600-1800 m, nisbi aşırımlar isə 400-600 m-dir.

Hidroqrafiya

Bölgənin çay və göl şəbəkəsi yaxşı inkişaf etmişdir. Ən böyük su yolları Omolon, Bolşoy və Malı Anyuy çaylarıdır. Gursululuq dönəmində çaylar naviqasiya üçün yararlıdır. Buzlaq göllər akkumulyativ düzənliklərdə yerləşir: İlirney, Lipçikvıqıtqın, Tıtıl və başqaları. Çox sayda termokarst göl vardır.

İqlim

Bölgənin iqlimi üçün tipik olaraq musson, yəni okeanın (yayda) və materikin (qışda) təsirində mövsümi dəyişiklik olur. Orta illik havanın temperaturu hər yerdə mənfi olur. Sahildəki bu rəqəm -4 −5 ° C, daxili hissələrdə isə -12 −14 ° C-ə qədər dəyişir.

Rayonda və bütün Çukotkada mütləq minimum temperatur −61 ° C olaraq qeydə alınmışdır^[3].

Minerallar

Filiz və allüvial qızıl və gümüş yataqları (Kupol, Karalveyemskoye, Kekura, Dvoynoe, Klen) və platin qrupunun metalları vardır. Ən böyük mis yatağı olan Pesçankadır. Volfram, qalay, sink, qurğuşun, civə və kömürün bir sıra perspektivli filiz yataqları aşkar edilmişdir. 30-dan çox filiz mineral, o cümlədən pirit, halkopirit, bornit və molibdenit qeydə alınmışdır.

Tarix

Rayon 10 dekabr 1930-cu ildə Şərqi Tundra rayonu^[4] adı ilə təşkil edildi (1961-ci ildə Bilibin rayonu adlandırıldı). Rayon mərkəzi əvvəlcə Ostrovnoye kəndində yerləşdi, sonra Anyuysk şəhərinə, 1961-ci ildə isə Bilibino şəhərinə köçürüldü. 1970-ci ildə Bilibinoda Orbit peyk rabitə sisteminin qəbul stansiyası istifadəyə verildi ki, bu da ilk dəfə Moskvadan Çukotkada Mərkəzi TV verilişlərinin qəbuluna imkan verdi.

İqtisadiyyat

Əsas sənaye sahələri - dağ-mədən sənayesi (qızıl mədəni) və elektrik enerjisi istehsalı (Bilibino AES), kənd təsərrüfatı - şimal maralı və balıqçılıq, istixana məhsulu istehsalıdır.

Mədəniyyət

• Bilibino Diyarşünaslıq muzeyi,
• «İskra» kinoteatrı (fəaliyyət göstərmir),
• Bilibino Uşaq İncəsənət Məktəbi.

KİV

Rayonda «Zolotaya Çukotka» rayopn qəzeti buraxılır.

İstinadlar

1. GEOnet Names Server. 2018.
2. Численность населения Чукотского автономного округа по городским округам и муниципальным районам на 1 января 2023 года и в среднем за 2022 год (с учётом итогов ВПН-2020).
3. Музейный центр «Наследие Чукотки» Arxivləşdirilib 2013-01-14 at the Wayback Machine
4. "Постановление ВЦИК от 10.12.1930 «Об организации национальных объединений в районах расселения малых народностей Севера»". 2020-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-08.