Bao-day

Bao-day (vyet. Bảo Đại, tı-nom 保大, qüdrətin keşikçisi)^[7][8] və ya Bao-day-de (vyet. Bảo-đại đế, tı-nom 保大帝),^[9][10] əsl adı Nquyen Fuk və ya Fuk Vin Thyui (vyet. Nguyễn Phúc/Phước Vĩnh Thụy, tı-nom 阮福永瑞) (22 oktyabr 1913^[1][2][…], Hyue, Annam (Fransa protektoratı), Fransa Hind-Çini – 30 iyul 1997^[3], 31 iyul 1997^[4][5][…] və ya 1 avqust 1997^[6], Paris) — Nquyen sülaləsinin 13-cü imperatoru, Vyetnamın sonuncu imperatoru, yaponiyapərəst kukla dövləti olan Vyetnam imperiyasının və Fransa tərəfdarı olan kukla Vyetnam Dövlətinin hökmdarı.

Bao-day
vyet. Bảo Đại
imperator ()
8 yanvar 1926 – 25 avqust 1945
Əvvəlki	Khay-din
dövlət başçısı (Vyetnam Dövləti)
14 iyun 1949 – 26 oktyabr 1955
Sonrakı	Nqo Din Zyem
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı	Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy
Doğum tarixi	22 oktyabr 1913(1913-10-22)[1][2][…]
Doğum yeri	Hyue, Annam (Fransa protektoratı), Fransa Hind-Çini
Vəfat tarixi	30 iyul 1997(1997-07-30)[3] (83 yaşında), 31 iyul 1997(1997-07-31)[4][5][…] (83 yaşında) və ya 1 avqust 1997(1997-08-01)[6] (83 yaşında)
Vəfat yeri	Paris, İl de Frans, Fransa metropoliyası, Fransa
Vəfat səbəbi	beyin xərçəngi[d]
Dəfn yeri	Passi qəbiristanlığı[d]
Təhsili	Attemer[d], Siyasi Araşdırmalar İnstitutu
Fəaliyyəti	dövlət xadimi
Atası	Khay-din
Dini	Konfutsiçilik, Mahayana
Hərbi xidmət
Döyüşlər	Vyetnam müharibəsi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

O, 1925-ci ildə atası Khay-dinin hakimiyyətindən sonra varis vəzifəsinə yüksəlmişdir. Bao-day Yaponiyanın artan təzyiqlərinə cavab olaraq 1885-ci il Fransa protektorat müqaviləsini rədd etmiş və 11 mart 1945-ci ildə həm Koxinxina, həm də Tonkini əhatə edən Vyetnamın müstəqilliyini təntənəli şəkildə elan etmişdir. Bununla belə, Yaponiyanın məğlubiyyəti və sonradan Ho Şi Min tərəfindən Vyetnam Respublikasının elan edilməsi səbəbindən 20 sentyabrda hakimiyyətdən çəkilmiş, Honkonqa sığınmışdır. 1949-cu ildə fransızların dəstəyi ilə ona Vyetnam Dövlətinin başçısı adı verilmişdir. O, əhəmiyyətli siyasi dəstək almamış və nəhayət Fransaya köçmüşdür. 1955-ci ildə Nqo Din Zyem tərəfindən təşkil edilən referendum ilə taxtdan daimi olaraq devrilmiş və onun hakimiyyəti qəti şəkildə sona çatmışdır.^[11]

İstinadlar

1. Bao Dai // Encyclopædia Britannica (ing.).
2. Bao Dai // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
3. Bao Dai // Find a Grave (ing.). 1996.
4. Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
5. https://www.nytimes.com/1997/08/02/world/bao-dai-83-of-vietnam-emperor-and-bon-vivant.html.
6. Encyclopædia Britannica Inc.. 1768.
7. Asya Afrika Ölkələri Tarixi Fənni Üzrə İmtahan Suallarının Cavabları (PDF). Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti. 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-07-15.
8. Philip Shenon. "Bao Dai, 83, of Vietnam; Emperor and Bon Vivant". The New York Times. 2 August 1997. səh. 1 10. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 April 2022.
9. Q24049877. Хронологические таблицы по истории Вьетнама с комментариями (PDF). Три четверти века: Д. В. Деопику – друзья и ученики. Monuments of historical thought (rus). 2007. 114–217. ISBN 978-5-88451-225-2. Wikidata Q24049876.
10. Династия Нгуен. Хронология стран Восточной и Центральной Азии (rus). 2010. 472–476. ISBN 978-5-02-036350-2. Wikidata Q24050128.
11. "Arxivlənmiş surət". 2023-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-15.

Əlavə ədəbiyyat

• Anh, Nguyên Thê. "The Vietnamese Monarchy under French Colonial Rule 1884–1945." Modern Asian Studies 19.1 (1985): 147–162 online Arxivləşdirilib 2023-04-09 at the Wayback Machine.
• Chapuis, Oscar. The Last Emperors of Vietnam: From Tu Duc to Bao Dai (Greenwood, 2000).
• Chapman, Jessica M. "Staging democracy: South Vietnam's 1955 referendum to depose Bao Dai." Diplomatic History 30.4 (2006): 671–703. online Arxivləşdirilib 2022-01-21 at the Wayback Machine
• Hammer, Ellen J. "The Bao Dai Experiment." Pacific Affairs 23.1 (1950): 46–58. online Arxivləşdirilib 2023-08-16 at the Wayback Machine
• Hess, Gary R. "The first American commitment in Indochina: The acceptance of the 'Bao Dai solution', 1950." Diplomatic History 2.4 (1978): 331–350. online Arxivləşdirilib 2023-04-09 at the Wayback Machine
• Lockhart. Bruce McFarland. The End of the Vietnamese Monarchy. Lac Viet Series. 15. New Haven, CT: Yale Center for International and Area Studies. 1993. ISBN 9780938692508.
• Szalontai, Balázs. "The 'Sole Legal Government of Vietnam': The Bao Dai Factor and Soviet Attitudes toward Vietnam, 1947–1950." Journal of Cold War Studies (2018) 20#3 pp 3–56.
• Bảo Đại's memoirs have been published in French and in Vietnamese; the Vietnamese version appears considerably longer.
• Bảo Đại. Le dragon d'Annam (fransız). Paris: Plon. 1980. ISBN 9782259005210.
• Bảo Đại. Con rong Viet Nam: hoi ky chanh tri 1913–1987 (vyetnam). Los Alamitos, CA: Nguyen Phuoc Toc (distributed by Xuan Thu Publishing). 1990. OCLC 22628825.
• Кобелев Е. В. Бао Дай, последний император Вьетнама : исторический очерк Arxivləşdirilib 2023-07-15 at the Wayback Machine // Проблемы Дальнего Востока. 2012. № 2. С. 154—166; № 3. С. 134—145.

Xarici keçidlər

• Web citation
• Images