Abdullah Gül (türk. Abdullah Gül; 29 oktyabr 1950[2][3][…], Kayseri) — Türk siyasətçisi, iqtisadçısı və Türkiyə Respublikasının 11-ci prezidenti.[4] Abdullah Gül 2007–2014-cü illərdə prezident vəzifəsində,[5][6] 2002–2003-cü illər arasında 4 ay Türkiyənin Baş naziri vəzifəsində çalışıb.[7] 2003–2007-ci illərdə isə Baş nazirin müavini və Xarici İşlər naziri vəzifələrində çalışıb.[8]
| Abdullah Gül | |
|---|---|
| türk. Abdullah Gül | |
.jpg) | |
| 28 avqust 2007 – 28 avqust 2014 | |
| Baş nazir | Rəcəb Tayyib Ərdoğan |
| Əvvəlki | Əhməd Necdət Sezər |
| Sonrakı | Rəcəb Tayyib Ərdoğan |
Türkiyə Respublikası baş nazirinin müavini | |
| 14 mart 2003 – 28 avqust 2007 | |
| Baş nazir | Rəcəb Tayyib Ərdoğan |
| Əvvəlki | Mehmed Ali Şahin |
| Sonrakı | Cəmil Çiçək |
Türkiyə Respublikası Xarici İşlər naziri | |
| 14 mart 2003 – 28 avqust 2007 | |
| Baş nazir | Rəcəb Tayyib Ərdoğan |
| Əvvəlki | Yaşar Yakış |
| Sonrakı | Əli Babacan |
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin XIX-XXIII çağırışları millət vəkili | |
| 20 oktyabr 1991 – 28 avqust 2007 | |
| Seçim bölgəsi | 1991 – Kayseri 1995– Kayseri 1999 –Kayseri 2002– Kayseri 2007– Kayseri |
Türkiyə Respublikasının 24-ci baş naziri | |
| 18 noyabr 2002 – 14 mart 2003 | |
| Əvvəlki | Bülənd Ecevit |
| Sonrakı | Rəcəb Tayyib Ərdoğan[1] |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 29 oktyabr 1950[2][3][…] (73 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Partiya |
Rifah Partiyası (1991-1998) Fəzilət Partiyası (1998-2001) Ədalət və İnkişaf Partiyası (2001-2007) |
| Təhsili |
İstanbul Universiteti Ekseter Universiteti |
| İxtisası | İqtisadçı, siyasətçi |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, iqtisadçı |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşağı | 3 |
| Dini | islam |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi | |
|
|
|
| Təltifləri |
                            |
 |
|
| abdullahgul.gen.tr/EN/ma… | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gül 1991, 1995, 1999, 2002 və 2007-ci illərdə Türkiyədə keçirilən ümumi seçkilərdə Kayseri millət vəkili olaraq parlamentə daxil olub.[9][10] Öncədən Rifah Partiyasının üzvü olsa da, lakin 1998-ci ildə bu partiya dünyəvi respublika prinsipinə zidd hərəkətlərinə görə ləğv edildikdən sonra[11][12][13] Fəzilət Partiyasına qoşulub.[14][15] O, Fəzilət Partiyasının 1-ci növbədənkənar qurultayında sədrlik üçün Rəcai Kutanla yarışıb. O, 521 səslə 2-ci yeri tutub və sədr seçilə bilməyib. Gül 2001-ci ildə qurulan Ədalət və İnkişaf Partiyasının qurucu üzvü kimi Partiyanın yaranmasında mühüm rol oynayıb.[16][17][18]
Abdullah Gül 2002-ci ildə Türkiyədə keçirilən ümumi seçkilərdə AK Partiya qalib gəldikdən sonra baş nazir oldu[1] və 58-ci Türkiyə hökumətini qurdu.[19] Gül hökuməti tərəfindən Rəcəb Tayyib Ərdoğana qoyulan siyasi qadağa aradan qaldırıldıqda, Ərdoğan 2003-cü ildə Türkiyə parlament seçkiləri ilə parlamentə daxil oldu və baş nazir olaraq 59-cu Türkiyə hökumətini qurdu.[20] Ərdoğan hökuməti kabinetində Baş nazirin müavini və Xarici İşlər naziri vəzifələrində çalışan Gül 2007-ci ildə Türkiyədə keçirilən prezident seçkilərində prezident seçilərək, 2014-cü ilə qədər bu vəzifəni davam etdirib.[21][22]
Həyatı
Təhsili və karyerası
Abdullah Gül 29 oktyabr 1950-ci ildə Bünyanda anadan olub. Atasının adı Əhməd Həmdi Gül, anasının adı isə Ədviyə Satoğludur.[23] Ədviyə xanım ərəbəsillidir.[24][25] İbtidai təhsilini Kayseri Qazi Paşa məktəbində, daha sonra Nəzmi Toker orta məktəbində təhsil almış, Kayseri liseyində bitirdikdən sonra isə İstanbul Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsinə daxil olub.[26] 1974-cü ildə təhsilini başa vurduqdan sonra həmin fakültədə başladığı doktorantura təhsili üçün iki il İngiltərədə yaşamış və 1983-cü ildə İstanbul Universitetindən "doktor" adını almışdı.[27] O dövrdə İstanbul Texniki Universitetinin Sakarya Mühəndislik fakültəsinin Sənaye Mühəndisliyi şöbəsinin yaradılmasında (1992-ci ildə İTU-dən ayrılaraq Sakarya Universitetinə çevrildi) böyük rolu olmuş və həmin kafedrada iqtisadiyyatdan mühazirələr oxumuşdur. 1989-cu ildə beynəlxalq iqtisadiyyat sahəsindən dosent adını almışdır.
Tələbəlik illərində Gənclər Təşkilatı Milli Türk Tələbələr Birliyinin üzvü olub. O, Kayseridəki Nəcib Fazil Qısakürək məktəbinin Söğüt Fikir klubunda çalışıb və bu məktəbin öndə gedən simalarından olan Əli Biraderoğlunun ziyalı çevrəsində olub.[28]
Siyasi karyerası
.jpeg)
1983–1991-ci illərdə İslam İnkişaf Bankında iqtisadçı olaraq çalışan Gül, 1991-ci ildə keçirilən seçkilərdə Rifah Partiyasından XIX dövr Türkiyə Böyük Millət Məclisinə Kayseri millət vəkili olaraq daxil olub. 1993-cü ildə Rifah Partiyasının sədr müavini təyin edilən Abdullah Gül, 1995-ci ildə keçirilən ümumi seçkilərdə ikinci dəfə Rifah Partiyasının XX dövr Kayseri Millət vəkili seçilib. 1993-cü ildə Rifah Partiyası sədrinin xarici əlaqələr üzrə müavini olub. Bu müddət ərzində o, Avropa və Amerikada bir çox təşkilatlarda etdiyi çıxışlarında partiyanın ideyalarını açıqlayıb.
TBMM Plan və Büdcə Komitəsi və Xarici Əlaqələr Komitəsinin üzvü kimi də fəaliyyət göstərən Abdullah Gül 28 iyun 1996-cı ildə qurulan Ərbakan və Rifahyolu koalisiya hökumətində dövlət naziri və hökumət sözçüsü vəzifələrində çalışıb.
16 yanvar 1998-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən Rifah Partiyası ləğv edilmədən əvvəl qurulan Fəzilət Partiyasına keçən Abdullah Gül, 18 aprel 1999-cu ildə keçirilən ümumi seçkilərdə Fəzilət Partiyasından XXI dövr Kayseri millət vəkili seçilərək, yenidən parlamentə daxil olub.[29]
O, 1992-ci ildə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının üzvü olub və Şuranın mədəniyyət, nizamnamə, siyasi və iqtisadi inkişaf komitələrində işləyib. 2001-ci ilə qədər Avropa Şurasında gördüyü işlərə görə o, "Pro merito" medalı ilə təltif edilib və Şuranın "Fəxri üzvü" adına layiq görülüb. O, həm də NATO Parlament Assambleyasının üzvü olub. 2000-ci il martın 8-də partiyada "yenilikçi qanad" adlandırılan deputatların dəstəyi ilə prezidentliyə namizədliyini irəli sürdü. Fəzilət Partiyasının 2000-ci il mayın 14-də keçirilən I növbədənkənar qurultayında 521 səs alaraq 633 səs toplayan Recai Kutandan geri qaldı. Qurultayın nəticələri siyasi dairələr tərəfindən "partiya bazası geniş şəkildə İnnovativ qanad adlanan qanadı dəstəkləyir, lakin partiya hələ rəhbərlik dəyişikliyinə hazır deyil" şəklində şərh olundu. Fəzilət Partiyası 22 iyun 2001-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən ləğv edildikdən sonra Gül bir müddət müstəqil qaldı və 14 avqust 2001-ci ildə qurulan Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AK Partiya) Qurucu Şurasının üzvü oldu, partiyalaşma prosesində fəal rolunu davam etdirdi, siyasi və hüquqi məsələlərə cavabdeh olan vitse-prezident vəzifəsində çalışdı. Ona qarşı itirilmiş trilyonluq iddiada hesabat hazırlandı. Deputat toxunulmazlığına görə cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilmədi. Gülə qarşı olan bu məhkəmə işi 2010-cu ildə ləğv edildi.[30]
AK Partiya Kayseri Millət vəkili və Siyasi və Hüquq məsələləri üzrə sədr müavini vəzifələrində çalışıb. Gül, 3 noyabr 2002-ci ildə keçirilən ümumi seçkilərdə yenidən Kayseri millət vəkili seçildi. AK Partiya sədri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi qadağası ilə 16 noyabr 2002-ci ildə 58 hökuməti qurmaq ona həvalə edildi. Türkiyənin 58 hökuməti 18 noyabr 2002-ci ildə Baş nazir Abdullah Gül tərəfindən qurulub. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 2003-cü il martın 9-da Siirt Millət vəkili yenilənməsi seçkisində parlamentə daxil olmasından sonra Abdullah Gülün başçılıq etdiyi 58 hökumət martın 11-də istefa verdi. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın prezidentliyi ilə 14 mart 2003-cü ildə qurulan 59-cu hökumətdə (2-ci AK Partiya hökuməti) xarici işlər naziri və baş nazirin müavini vəzifələrində çalışıb. O, 2005-ci il oktyabrın 3-də başlayan Avropa İttifaqı danışıqları üçün bir çox səlahiyyətlərini Baş müzakirəçi Əli Babacana verdi.
Prezident seçkisi
24 aprel 2007-ci ildə keçirilən AK Partiya Qrup toplantısında Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən prezidentliyə namizəd göstərildiyi açıqlandı. Aprelin 27-də keçirilən prezident seçkilərinin birinci turunda 357 müsbət səs alsa da, 367 səs sayına çatmadığından seçki ikinci tura buraxılıb; iclasın ləğvi üçün Cümhuriyyət Xalq Partiyasının Konstitusiya Məhkəməsinə verdiyi iddianın nəticəsi olaraq, ilk iclasın açılması üçün Məclisdə 367 üzvün iştirak etməsi şərti ilə qanunun müvafiq müddəasına əsasən Konstitusiya, Məclisin bu ilk iclası Konstitusiya Məhkəməsinin 1 may 2007-ci il tarixli qərarı ilə ləğv edildi.[31] 6 may 2007-ci ildə Assambleyada keçirilən iki sorğuda iclas üçün toplantı yetər sayının olmamasından 11-ci prezident seçilə bilmədi.[32]
22 iyul 2007-ci il seçkilərindən sonra Gülün prezident seçilməməsində AK Partiyanın təkbaşına iqtidara gəlməsinin təsiri oldu. Bunun nəticəsi olaraq Abdullah Gülün "bu, prezidentliyə namizədliyi ilə bağlı açıq mesaj olduğu" şərhi qəbul edilib.[33] Avqustun 13-də 11-ci prezidentliyə namizədlik yekunlaşdı.[34] 2007-ci il avqustun 20-də keçirilən prezident seçkilərinin birinci mərhələsində 341 səs toplayan Gül, 2007-ci il avqustun 24-də keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turunda 337 səs topladı.[35]
Abdullah Gül 28 avqust 2007-ci ildə keçirilən prezident seçkilərinin üçüncü turunda 339 səs toplayaraq Türkiyə Respublikasının 11-ci prezidenti seçildi.[36] Böylece Nisan 2007'de başlayan Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanını seçim süreci sona erdi. Beləliklə, 2007-ci ilin aprel ayından başlayan Türkiyənin 11 prezidentinin seçki prosesi başa çatdı.
Prezidentliyi (2007–2014)
Abdullah Gül 2007-ci il avqustun 28-dən 2014-cü il avqustun 28-dək Türkiyənin prezidenti olub. 26.01.2012-ci il tarixli Rəsmi Qəzetdə dərc edilən 6271 saylı Prezident Seçki qanunu ilə səlahiyyət müddəti 7 il olaraq müəyyənləşdi. Konstitusiya Məhkəməsi onun ikinci dəfə namizəd olmasına mane olan qanun müddəasını ləğv etsə də, o, yenidən namizəd olmadı.[37] O, vəzifəsini 28 avqust 2014-cü ildə Rəcəb Tayyib Ərdoğana təhvil verdi.
Əfv etdiyi hökümlülər
2008-ci ilin avqustunda Nəcməddin Ərbakanın itirilmiş trilyon məhkəməsində "saxtakarlıq" səbəbiylə ev dustaqlığı cəzası "daimi xəstəlik" səbəbiylə Abdullah Gül tərəfindən əfv edidi.[38] İtirilmiş trilyon məhkəməsinin müttəhimlərdən biri olan Gül, millət vəkili olduğu üçün mühakimə oluna bilməyib. Baş prokurorun qərarı ilə, cinayətin təqibsizliyinə qərar verilmişdir.[38]
Ailəsi
Abdullah Gül 29 oktyabr 1950-ci ildə Kayseridə anadan olub.[39] Anası Ədəviyə xanım, atası Əhməd Həmdi Güldür.[40]
21 avqust 1980-ci ildə Hayrünnisa Gül (Özyurt) ilə ailə həyatı qurub. Onların Əhməd Münir, Kübra və Mehmet Əmrə adlı üç övladı vardır. İngilis və ərəb dillərini bilən Gül, "Beşiktaş" futbol komandasına da azarkeşlik edir.[41]
Əsərləri
Abdullah Gülün nəşr olunan kitabları aşağıdakılardır.[42]
- Demokratiya və Hüquq yolunda
- Qlobal Perspektiv
- Gələcək Yaxındır
- Diplomaside Erdemli Güç
- Türkiyəni və dünyanı yenidən düşünmək
Mükafatları
| Lent | Mükafat və nişanlar | Ölkə | Tarix | Şəhər | Qeydlər | Mənbə |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Pro Merito medalı |  Avropa İttifaqı |
2002 | Strasburq | Avropa Şurası Parlament Assambleyasında on illik fasiləsiz fəaliyyətinə görə "Pro Merito" medalı ilə təltif edilib. | [43] | |
 |
Əbdüləziz əl-Səud ordeni |  Səudiyyə Ərəbistanı |
9 noyabr 2007 | Ankara | Əbdüləziz əl-Səud ordenini Səudiyyə Ərəbistanının ilk kralı Əbdüləziz bin Əbdürrəhman əs-Səuddan almışdır. | [44][45] |
.svg){kind=small} |
Qüdrətli Hamam ordeni |  Böyük Britaniya |
13 may2008 | Ankara | Britaniyanın Ali Cəngavər ordeni Böyük Britaniyanın ən mühüm ordenlərindən biridir. | [46][47] |
_-_ribbon_bar.gif){kind=small} |
Müstəqillik Boyunbağı |  Qətər |
17 avqust 2009 | İstanbul | [43] | |
 |
Şahzadə Henri ordeni |  Portuqaliya |
12 may 2009 | Ankara | Şahzadə Henri ordeni "Infante Dom Enrique"nin ən yüksək ordenidir və yalnız dövlət başçılarına verilir. | [48][49] |
 |
İtaliya Respublikasına xidmətinə görə ordeni |  İtaliya |
17 noyabr 2009 | İtaliya Respublikasına xidmətinə görə ordeni İtaliyanın ən yüksək ordenidir. | [50][51] | |
_-_ribbon_bar.gif){kind=small} |
Böyük Mübarək nişanı |  Küveyt |
21 Aralık 2009 | Küveyt şəhəri | [52][53] | |
 |
Kamerun Respublikasının Cəsarət ordeni |  Kamerun |
16 mart 2010 | Yaunde | Xidmətə görə ordeni Kamerunun ikinci ən yüksək ordenidir. | [54][55] |
 |
Pakistan ordeni |  Pakistan |
31 mart 2010 | İslamabad | Pakistan ordeni Pakistan hökuməti tərəfindən verilən ən yüksək mülki mükafatdır. | [56][57] |
| 2010 Chatham House mükafatı | Böyük Britaniya |
9 noyabr 2010 | London | "İlin dövlət adamı" mükafatını prezident Gülə İngiltərə kraliçası II Elizabet vermişdir. | [58][59] | |
 |
Macarıstan Respublikasına xidmətlərinə görə ordeni |  Macarıstan |
15 noyabr 2011 | Ankara | "Xidmətə görə" ordeni Macarıstanın ən yüksək dövlət mükafatıdır. | [60][61] |
 |
Hollandiya Aslanı böyük Cəngavər nişanı |  Niderland |
16 aprel 2012 | Amsterdam | Hollandiya Aslanı 1815-ci ildən verilməyə başlayıb. | [62][63] |
 |
Qızıl Qartal ordeni |  Qazaxıstan |
11 oktyabr 2012 | Ankara | Qızıl Qartal ordeni Qazaxıstanın ən yüksək ordenidir. | [64][65] |
 |
Serafim Kral ordeni |  İsveç |
11 mart 2013 | Stokholm | Serafim ordeni İsveçin dövlət və hökumət başçılarına verilən ən yüksək mükafatıdır. | [66][67] |
 |
Müqəddəs Georgi Qələbə ordeni |  Gürcüstan |
19 aprel 2013 | Ankara | "Müqəddəs Georgi" ordeni Gürcüstan prezidentinin təltif etdiyi ikinci ən böyük medaldır. | [43] |
_-_ribbon_bar.png){kind=small} |
Prezidentin Ulduz ordeni |  Türkmənistan |
29 may 2013 | Aşqabad | Türkmənistan Dövləti ordeni ilk dəfə Abdullah Gülə verilmişdir. | [68][69] |
 |
Müqəddəs Olaf ordeni |  Norveç |
5 noyabr 2013 | Ankara | Bu mükafat, Norveç Krallığında ən yüksək mükafatdır. | [70][71] |
 |
"Heydər Əliyev" ordeni[72] |  Azərbaycan |
12 noyabr 2013 | Heydər Əliyev ordeni Azərbaycanın ən ali ordenidir. | [73][74] | |
 |
Nassau Evi Qızıl Aslan ordeni |  Lüksemburq |
18 noyabr 2013 | Qızıl Aslan ordeni Lüksemburqun ən yüksək milli ordenidir. | [75][76] | |
| Beynəlxalq Mahtimqulu mükafatı | Türkmənistan |
3 aprel 2014 | Mükafat məşhur türkmən şairi Məhtumqulu Firakinin adını daşıyır. | [77] | ||
 |
Şimali Kipr Türk Respublikasının Dövlət nişanı |  Şimali Kipr Türk Respublikası |
19 iyul 2014 | Lefkoşa | [78] | |
 |
Türkiyə Respublikası Dövlət Şərəf medalı |  Türkiyə |
28 avqust 2014 | Ankara | Prezidentlikdən gedərkən Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən Dövlət Şərəf medalı ilə təltif edilib. | [79] |
 |
"ADA" Universitetinin fəxri doktoru | Azərbaycan |
30 noyabr 2015 | [80] |
Qalereya
Abdullah Gül Kraliça II Yelizaveta ilə 2010 Chatham House mükafatlarında, London
Abdullah Gül və Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedyev, Moskva, 8 sentyabr 2011-ci il
Abdullah Gül və Braziliya Prezidenti Dilma Rusef Çankaya köşkündə rəsmi mərasimlə qarşılandı, 7 noyabr 2011
Gül və həmkarı, Polşa Prezidenti Bronislav Komorovski, Varşava, 6 iyun 2011-ci il
Gül və həyat yoldaşı Cənubi Koreya Prezidenti Li Myonq-bak və onun həyat yoldaşı ilə, Seul, 15 iyun 2010-cu il
Abdullah Gül, Argentina Prezidenti Kristina Fernandez de Kirişnerin şərəfinə verilən şam yeməyində, 20 yanvar 2011
Abdullah Gül və İtaliya Prezidenti Corco Napolitano ilə Quirinal sarayında mətbuat konfransında, 29 yanvar 2014
Abdullah Gül Meksika Prezidenti Enrike Penya Nyeto və xanımını Çankaya köşkündə rəsmi mərasimlə qarşılayır, 17 dekabr 2013
Abdullah Gül Rəcəb Tayyib Ərdoğan ilə təhvil-təslim mərasimində, 28 avqust 2014
.jpg)
.jpg)
İstinadlar
Xarici keçidlər
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
