İmre Madaç

İmre Madaç (mac. Madách Imre; 21 yanvar 1823^[1][2][…] – 5 oktyabr 1864^[3][4]) — macar aristokrat, yazıçı, şair, hüquqşünas və siyasətçi.^[5] "İnsanın faciəsi" (Az ember tragédiája, 1861) poeması ən tanınmış əsəri hesab olunur. Təxminən 4000 misradan ibarət olan dramatik poemadır. Əsərdəki ideyalar Yohann Volfqanq Götenin Faust tragediyası ilə müqayisə olunur. İmre Madaç XIX əsrin ən tanınmış macar şairlərindən biri olan Yanoş Aranın yaradıclığından ilhamlanmışdır.

İmre Madaç
mac. Madách Imre
Doğum tarixi	21 yanvar 1823(1823-01-21)[1][2][…]
Vəfat tarixi	5 oktyabr 1864(1864-10-05)[3][4] (41 yaşında)
Təhsili	Eötvöş Lorand Universiteti (–1840)
Fəaliyyəti	şair, yazıçı, dramaturq, siyasətçi
Əsərlərinin dili	Macar dili
Üzvlüyü	Macarıstan Elmlər Akademiyası
İmre Madaç Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

İmre Madaç 1823-cü ildə Macarıstan Krallığında Dolna Strehova şəhərində varlı zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. 1829-cu ildən Madaç Vaç rayonunda yerləşən Piarist məktəbində oxumağa başladı.^[6] 1831-ci ildə vəba epidemiyası yayıldığı bir vaxtda Madaç Buda şəhərində yaşamağa başladı. 1837-ci ildə Peşt Universitetində ali təhsil aldı. 1842-ci ildə hüquqşünas oldu. 1860-cı ildə "İnsanın faciəsi" əsərini tamamladı. Macarıstan Krallığının Dolna Strehova şəhərində vəfat etdi.

Əsərləri

• A civilizátor (Ədəbiləşdirmək) – 1859
• Mózes (Musa) – 1861
• Az ember tragédiája (İnsanın faciəsi) – 1861

İnsanın faciəsi

Dramatik poema olan "İnsanın faciəsi" əsəri İmre Madaçın yaradıcılığının ən əsas və sarsılmaz hissəsidir. 1848–49-cu illərdə uğursuz Macarıstan İnqilibanın faciəli hadisələri, o cümlədən, bacısının və onun həyat yoldaşı kapitan Baloq de Manko Bükün ölümü və müvəqqəti olaraq həbsxanada qalması tamamladığı əsərin daha da emosional olmasına səbəb oldu. Bu gün əsər Macarıstanda teatrların repertuarının əsas hissəsidir və orta məktəbdə ədəbiyyat kitablarına daxil edilmişdir. Əsərdəki bir çox misralar Macarıstanda geniş yayılmış məsəllərə çevrilmişdir. Kəndin zadəgan ailəsindən olan Madaç heç bir ədəbi biliyə sahib olmadığı üçün əsəri yaradıcılığından ilhamlandığı Yanoş Arana göndərdi. Aran mətnə bəzi düzəlişlər təklif etdi.

Əsərdəki əsas personajlar Adəm, Həvva və Lusiferdir. Bəşər tarixində fərqli dönüş nöqtələrini görmək üçün zamana səyahət edirlər və Lusifer Adəmə həyatın mənasız olduğuna və insanlığın ölümə məhkum olduğuna inandırmağa çalışır. Adəm və Lusifer hər pərdənin başlanğıcında iştirak edir; Adəm müxtəlif mühüm tarixi rolları canlandırır, Lusifer isə qulluqçu və ya dost kimi təqdim edilir. Həvva hər pərdənin sonunda səhnəyə daxil olur. "İnsanın faciəsi" faciəsi 15 pərdədən ibarətdir və 10-a yaxın tarixi dövrü əks etdirir.

Xatirəsi

1932 — ilin 1 iyulunda Macarıstanda onun şərəfinə poçt markası buraxıldı.^[7] 23 iyun 2010-cu ildə "İnsanın faciəsi" peomasının 150 illiyi münasibətilə Macarıstanda əsərin təsviri verilən miniatür poçt markaları istehsal edildi.^[8]

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. Imre von Madach // Benezit Dictionary of Artists (ing.). OUP, 2006. ISBN 978-0-19-977378-7
3. Imre Madach // Encyclopædia Britannica (ing.).
4. Imre Madách // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
5.  (mac.) "A rossz születési dátum" [The wrong birth date]. Archived from the original on December 11, 2009. İstifadə tarixi: 2013-06-28.. Temesvári Pelbárt Ferences Gimnázium.
6.  (mac.) His biography Arxiv surəti 3 fevral 2008 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2008-02-03 at the Wayback Machine
7. colnect.com/en/stamps/stamp/183695-Imre_Madách_1823–1864_poet-Personalities-Hungary
8. colnect.com/en/stamps/stamp/269444–150_years_of_"The_Tragedy_of_Man"_by_Madách_Imre-For_Youth-Hungary

Xarici keçidlər

• The Tragedy of Man (translation by George Szirtes)
• The Tragedy of Man (translation by J. C. W. Horne)
• The Tragedy of Man (translation by Iain Macleod)
• Tragedy of the Man (translation by Ottó Tomschey)
• Mihály Zichy's Illustrations of The Tragedy of Man
• Works by Madách Imre: text, concordances and frequency lists