Çişmi rayonu

Çişmi rayonu (başq. Шишмә районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.

Rayon
Çişmi rayonu
Шишмә районы
Bayraq[d] Gerb
54°35′38″ şm. e. 55°23′42″ ş. u.
Ölkə	Rusiya
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	20 avqust 1930
Sahəsi	1823,77[1] km²
Saat qurşağı	Yekaterinburq vaxtı[d] UTC+05:00
Əhalisi
Əhalisi	51.295 nəf. (2021)[2]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	34797
Poçt indeksi	4521ХХ
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Rayonun inzibati mərkəzi şəhər tipli Çişmi qəsəbəsidir.

Coğrafi yerləşməsi

Başqırdıstanın mərkəzi hissəsində yerləşir. Rayonun ərazisi 1823,77 km² təşkil edir. İqlimi kontinental, isti, mülayim rütubətlidir. Ərazisinidən Dyoma, Urşak, Karmasdan, Çermasak, Uza və s. çaylar axır. Ərazisində 250-dən çox göl vardır kı, onlarında ümumi sahəsi 1000ha-dır. Qara və boz meşə torpaqları geniş sahə tutur. Ərazisindən səmt qazı, neft, qum-çınqıl qarışığı, agronom filizləri çıxarılır.

Rayon ərazisindən Moskva — Çelyabinsk dəmir yolu, federal əhəmiyyətli m-5 «Ural» avtomagistralı keçir.

Tarixi

Rayon torpaqlarından XIV əsrdə Teymurləng keçmişdir. Mixail Vasileviş Frunze isə 1920-ci ildə ağları Çişmidən çıxartmağı bacarmışdır. Diyarda Turaxan və Hüseyn bəyin məqbərələri yerləşir.

Müsəlmanların tarixi əhəmiyyətə malik Kalmaşevo qəbrsanlığının tarixi XVIII əsrə gedir. Barsuanbaşevo kəndində 1724-cü ilə aid məscid saxlanılır. Enqalışevo kəndində isə XX əsrin əvvəllərinə aid məktəb binası vardır. Binanı tacir Manasev tikdirmişdir.

Əhali

Ümumrusiya siyahıya alınmasına Başqırdıstan Respublikası Karmaskalı rayonu ərazisin milli tərkibi: tatarlar — 55 %, ruslar — 20,2 %, başqırdlar — 18,7 %, ukraynlar — 2,5 %, mordvalılar^[3] — 1,5 %, digər millər — 2,1 %^[4].

İnzibati-ətazi vahidləri

Rayonda 15 kənd inzivati vahidliyinə 104 yaşayış məntəqəsi daxildir^[5].

İqtisadiyyat

Rayon əsasən maldarlıq-taxılşılıq üzrə iftisaslaşmışdır. Ərazisinin 130,6 min ha kənd təsərrüfatına cəlb olunmuşdur. 23,9 min ərazi otlaq sahələridir. Kənd təsərrüfatının iri buynuzlu maldarlıq və arıçılıq sahələri inkişaf etmişdir.

Sosial sfera

Rayon ərazisində 62 ümumtəhsil mərkəzi, 22 orta məktəb, bir uçiliş, 34 kütləvi kitabxana, 58 klub fəaliyyət, 3 xəstəxana göstərir. Burada tatar, rus və başqırd dillərində «Çişmə» — «Rodnik» — «Dim buyı» qəzetləri buraxılır.

Sağlıq

Mərkəzi rayon xəstəxanası 310 çaypayılıqdır, rayon paliklinikası isə günlük 600 nəfərə xidmət etmə imkanına sahibdir. Bundan əlavə 2 sahə xəstəxanası və 41 həkim-kledşer məntəqəsiu fəaliyyət göstərir.

Mənbə

• Rayon saytı Arxivləşdirilib 2012-07-08 at the Wayback Machine

İstinadlar

1. "Республика Башкортостан. Общая площадь земель муниципального образования". 2020-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-11.
2. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
3. Мордовское население в Башкортостане. ФЕДЕРАЛЬНОЕ ГОСУДАРСТВЕННОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ НАУКИ ИНСТИТУТ ЭТНОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ ИМ. Р. Г.КУЗЕЕВА УФИМСКОГО НАУЧНОГО ЦЕНТРА РОССИЙСКОЙ АКАДЕМИИ НАУК Arxivləşdirilib 2016-10-20 at the Wayback Machine (rus.)
4. "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
5. "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населённых пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-11.