From Wikipedia, the free encyclopedia
Бакълъул мухъ — Дагъистаналда гъорлӀ бугеб административиябгин территориалияб цвел ва мухъалъул статус бугеб муниципалияб гӀуцӀи. Буго Дагъистаналъул бакътӀерхьуда, Авариялъул бакътӀерхьуда, мухъалъул гӀурхъи цураб буго Чачаналъулгун. Бакълъул мухъ ккола аваразул мухъазул цояб ва гӀатӀилъиялъул рахъалъ гьезда гьоркьоб буго анкьабилеб, Дагъистаналъул цогидал мухъазда гьоркьоб — 26-абилеб; мухъалъул гӀатӀилъи буго 676,16 квадратияб километр.
| мухъ / муниципалияб мухъ | |||
| Бакълъул мухъ | |||
|---|---|---|---|
| [комм. 1] | |||
|
|||
| Пачалихъ |
 Россия |
||
| ГъорлӀе уна |
 Дагъистан Дагъистаналде |
||
| ГъорлӀе бачуна | 15 муниципалияб гӀуцӀи | ||
| ЧӀел-бакӀ | 27 росу | ||
| Адм. марказ | МелъелтӀа росу | ||
| Нухмалъи | |||
| Идара | Мухъалъул депутатазул данделъи | ||
| Мухъалъул бетӀер | МухӀамадилазул СайидмухӀамадил ХӀажимурад | ||
| Территория | |||
| ГӀатӀилъи | 676,16[1] км² (1,35 %) | ||
| БакӀ | 26-б | ||
| Тарих | |||
| ГӀуцӀи | 22 новембер 1928 | ||
| География | |||
| Климат | Рекъараб | ||
| СагӀтазул зона | MSK (UTC+3) | ||
| Демография | |||
| Къадар |
↘21 280[2] чи (2021 сон) 0,67 % |
||
| Гъунки | 31,47 чи/км² (25-б бакӀ) | ||
| Росдалаб агьлулъи | 100 % | ||
| Миллат(ал) | аварал | ||
| Конфессия(л) | бусурбаби (суниял) | ||
| Расмиял мацӀал | авар ва гӀурус | ||
| Цифриял идентификаторал | |||
| ОКАТО | 82 215 | ||
| ОКТМО | 82 615 | ||
| Расмияб сайт | |||
 |
|||
 Медиафайлал Викигъамасалда | |||
Тарихияб рахъалъ гьанжсеб Бакълъул мухъалъул бугеб территориялда букӀана бакълъулазул бо, МелъелтӀа букӀана нуцабазул наслуялъул цояб гӀаркьелалъул чӀей, ва гьеб букӀана Аргъуналде гӀунтӀун бугеб территориялъул центерлъун. Жибго Бакълуъ мухъ гӀуцӀана цин кантун хӀисабалда 1928 соналъул 22 новембералда, букӀараб ГӀанди сверухълъиялдаса, 1930 соналъул 25 декембералда гьелъул гьабуна мухъ.
Административияб планалда Бакълъул мухъ бикьула анцӀила щуго муниципалияб гӀуцӀиялде, гьезул анлӀгоялъул буго росдал боялъул статус, ичӀгояб буго жибго росу. Гьез гъорлӀе бачуна 27 чӀел-бакӀ. Мухъалъул административияб марказ буго МелъелтӀа росу.
Агьлулъиялъул къадаралъул рахъалъ ЛъаратӀа мухъ буго 38 бакӀалда, гьенив гӀумру гьабун вуго 21 280 чи; мухъалъул кьибилаб халкълъун ккола аварал. Кинабниги агьлулъи буго росдалаб. Мухъ ккола авар мацӀалъул шималияб тӀадкаламалъул нахъбакӀалъулаб сверел тӀибитӀараб ареаллъун.
Мухъ буго централияб Дагъистаналъул бакътӀерхьуда. Шималияб рахъалда гӀорхъи цураб буго НахъбакӀ мухъалъулгун, шималиябгин бакъбаккуда — Шура, бакъбаккуда — Унсоколо, жанубалда — Хунзахъ ва бакътӀерхьуда Болъихъ мухъазулгун.[3] Шималиябгин бакътӀерхьул рахъалда гӀорхъи буго чачан Ножай-Юрт мухъгун.
| Халкъалъул къадар | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926[4] | 1939[5] | 1959[6] | 1970[6] | 1979[6] | 1989[6] | 2002[7] |
| 9835 | ↗11 950 | ↘8153 | ↗12 207 | ↗13 180 | ↘11 317 | ↗18 177 |
| 2009[8] | 2010[9] | 2011[10] | 2012[11] | 2013[12] | 2014[13] | 2015[14] |
| ↗18 415 | ↗22 046 | ↗22 051 | ↗22 082 | ↗22 143 | ↗22 273 | ↗22 388 |
| 2016[15] | 2017[16] | 2018[17] | 2019[18] | 2020[19] | 2021[2] | |
| ↗22 553 | ↗22 675 | ↗22 891 | ↗23 001 | ↗23 113 | ↘21 280 | |
Россиялъул Федерациялъул экономикияб цебетӀеялъул министерлъиялъул прогнозалда рекъон, мухъалъул халкъалъул къадар букӀине буго:[20]:
Административиябгин территориалияб гӀуцӀиялда жаниб Бакълъул мухъалъ гъорлӀе рачуна росдал боял ва росаби.[22][23].
БакӀалъулаб жинцаго нухмалъи гьабиялда жаниб гьебго цӀар бугеб муниципалияб мухъалъ гъорлӀе бачуна росдал поселениялъул статус бугеб 15 муниципалияб гӀуцӀи, жал росдал боязе ва росабазе данде кколел.[24]
| № | Росдал бо | Административияб центер | ЧӀел-бакӀазул къадар | Агьлулъи (чи) | ГӀатӀилъи (км²) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Аргъвани росдал бо | Аргъвани росу | 3 | ↘2725[2] | 55,24[1] |
| 2 | Гьарадерихъ росдал бо | БакьулӀ Гьарадерихъ | 3 | ↘1088[2] | 19,06[1] |
| 3 | Гъадари росу | Гъадари росу | 1 | ↘245[2] | 13,57[1] |
| 4 | Гъоркьа Инхо росу | Гъоркьа Инхо росу | 1 | ↗1561[2] | 33,64[1] |
| 5 | Данухъ росу | Данухъ росу | 1 | ↗885[2] | 16,44[1] |
| 6 | Игьали росдал бо | Игьали | 4 | ↘3528[2] | 57,45[1] |
| 7 | Ингиши росу | Ингиши росу | 1 | ↘721[2] | 74,01[1] |
| 8 | КилалӀ росу | КилалӀ росу | 1 | ↘943[2] | 23,47[1] |
| 9 | МелъелтӀа росдал бо | МелъелтӀа росу | 3 | ↘3363[2] | 58,84[1] |
| 10 | ЛъаратӀа | ЛъаратӀа росу | 1 | ↘583[2] | 8,50[1] |
| 11 | ТӀаса Инхо росу | ТӀаса Инхо росу | 1 | ↘1013[2] | 15,20[1] |
| 12 | ЦӀиликь росдал бо | ЦӀиликь росу | 2 | ↘1438[2] | 54,99[1] |
| 13 | ЦӀунди-Шабдухъ росдал бо | Шабдухъ росу | 3 | ↘593[2] | 27,90[1] |
| 14 | ЧӀиркъатӀа росу | ЧӀиркъатӀа росу | 1 | ↗2196[2] | 49,73[1] |
| 15 | ЧӀикь росу | ЧӀикь росу | 1 | ↘398[2] | 10,25[1] |
Бакълъул мухъалда буго 27 росдалаб чӀел-бакӀ.[23][24]
| Мухъалъул чӀел-бакӀазул сияхӀ | ||||
|---|---|---|---|---|
| № | ЧӀел-бакӀ | Тайпа | Агьлулъи | Росдал бо |
| 1 | Аргъвани | росу | ↗796[9] | Аргъвани росдал бо |
 | Административияб центер, 3314[9] чи |
 | 1000-ялдаса цӀикӀкӀун |
 | 500-ялдаса 1000-де щвезегӀан чи. |
 | 100-ялдаса 500-де щвезегӀан чи |
 | 100-де щвезегӀан чи. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
