Villaralbo
From Wikipedia, the free encyclopedia
Villaralbo ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora, na comunidá autónoma de Castiella y Llión.[3]
 Villaralbo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||
| Provincia |  provincia de Zamora | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Nome oficial | Villaralbo (es)[1] | ||
| Códigu postal |
49159 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 41°29′32″N 5°41′05″W | ||
  Villaralbo Villaralbo (España) | |||
| Superficie | 22.04 km² | ||
| Altitú | 639 m[2] | ||
| Llenda con | Zamora, Coreses, Villalazán, Madridanos, Moraleja del Vino y Arcenillas | ||
| Demografía | |||
| Población |
1798 hab. (2023) - 919 homes (2019) - 902 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Zamora | ||
| Densidá | 81,58 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| envillaralbo.es | |||
 | |||
Villaralbo puede ser una contraición del vocablu llatín «villar» y del patronímicu árabe «albu», anque tamién podría ser la contraición de dos vocablos llatinos, per un sitiu «villar» y por otru de «albu», deriváu de «albus», blancu.[nota 1]
La proximidá de Villaralbo al Duero ye una de les causes de qu'esti territoriu fuera pobláu dende la más remota antigüedá. Asina lo demuestren dellos xacimientos como'l de «El xuncal», asitiáu a 200 m del ríu, que tuvo de ser ocupáu ente l'añu 1.700 y 1.000 e.C. por miembros pertenecientes a la cultura denominada Colgotas I y del que que nos llegó un enterramientu primariu. Na paraxa conocida como «Los Montones topó un hachu de xil.[4]
De la dómina romana llegaron numberosos restos nes cercaníes, pero tou fora de la demarcación territorial de Villaralbo. Ente ellos desta el xacimientu de «L'Alba» que foi una villa romana que tuvo asitiada ente Villaralbo y Villalazán, pero que na actualidá ta dafechu esfarrapada, sacante la necrópolis escavada apocayá. Tres la invasión árabe, hubo un periodu nel que'l Duero foi la frontera natural ente cristianos y musulmanes, siendo esta zona esfarrapada reiteradamente, tantu poles huestes cristianes como poles de Almanzor y El Wadih. De resultes de dicha ocupación en Villaralbo rexistraríase un pagu denomináu “Juan Moriscu”.
Tres el so reconquista y repoblación per parte de la monarquía lleonesa, nel añu 1116 la reina Urraca I de Llión dexó Villaescusa a la orde de San Juan, siendo esti documentu'l más antiguu de los qu'hasta la fecha menten la esistencia d'esta llocalidá.[5][6]
"Vobatam id est Algodre et Holmo et Vallesa et Ordeño ac Villaralvo, et Castrello de Villavite et Vadelo et fonte de illa paenna (Fuente la Peña) et Villa Ascusa et Cañizar"
Mientres el Medievu la propiedá en Villaralbo tuvo en manes de la oligarquía zamorana. Munches heredaes pasaron a manes del cleru, tresformándose los vecinos del llugar en renteros. Foi Villa de Realengu, afecta a los tributos y derechos reales. Nun foi villa de señoríu nin de les Órdenes.
Villaralbo foi en 1476 espectador del pasu de los partidarios d'Alfonso V de Portugal contendiente na batalla de Toro frente a les tropes d'Isabel la Católica. La victoria d'estes postreres dexó afirmar el reináu de los Reis Católicos.
La so cercanía al Duero fíxo-y protagonista de diverses riaes, como les que se dieron en 1586, 1596 y 1597. De toes elles, la más grave foi la tercera, de la que s'atopa la siguiente referencia: “Asocedió'l 14 de xineru de 1.597. El ríu foi invadiendo progresivamente los distintos monesterios y conventos, taramelló la ponte baltando cases (pasando de cientu) (…). Villaralbo sufrió poco más o menos pero ente tanta #desgracia nun la hubo personal pola dilixencia con que s'allegó al auxiliu de los que lo precisaben.”
Cola creación de les actuales provincies en 1833, Villaralbo pasó a formar parte de la provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.[7]
Tres la constitución de 1978, Villaralbo pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Llión, en tanto conceyu perteneciente a la provincia de Zamora.[8]
Tien una amplia y fértil vega na que se cultiven tou tipu de productos de regadío (maíz, remolacha, alfalfa, etc.) en bona cantidá y calidá. La so economía básase, como la mayoría de zones rurales, na agricultura y ganadería. Anque l'amenorgáu grupu de llabradores esistente, #cada añu ye menor poles meyores teunolóxicos y la xubilación de los llabradores de mayor edá.
La cercanía de la ciudá de Zamora facilitó que munchos villaralbinos muévanse diariamente a ella p'allegar al so puestu de trabayu, convirtiendo a Villaralbo nuna llocalidá satélite de la capital provincial.
Villaralbo cuntó tamién cola conocida como "Fabrica d'Estañu" que, so distintos nomes (como El Águeda) y propietarios (Amilcar Ferrón, Pinheiro, etc), #dedicar al llogru d'estañu a partir del mineral tratáu nos sos fornos; y marcó, en parte, la vida económica ya industrial del pueblu mientres la segunda metá del sieglu XX. Tamién esiste una minicentral llétrica nel ríu Duero que, en cierta midida, se entronca cola antigua central llétrica fundada por Fernando Gutiérrez na primer metá del sieglu XX, y que los sos restos entá siguen de pies. L'antiguu edificiu de la fábrica de teles ocúpalo güei una de los dos residencies privaes de vieyos coles que cunta'l conceyu. Amás, esiste un conxuntu de pequeñes empreses familiares de dellos sectores, pertenecientes a les cañes d'actividá de la construcción y del comerciu.[nota 2]
Históricamente cuntó con una notable actividá industrial, principalmente derivaes de la so fábrica de teles y delles d'alcoholes, anguaño yá sumíes.
La siguiente tabla amuesa la evolución de la población.
| Añu | 1842 | 1857 | 1860 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Población de fechu | .. | 810 | 742 | 822 | 992 | 1112 | 1143 | 1178 | 1196 | 1171 | 1228 | 1361 | 1584 | 1535 | 1298 | 1491 | .. |
| Población de Derechu | 392 | .. | .. | 808 | 992 | 1108 | 1131 | 1225 | 1233 | 1225 | 1246 | 1407 | 1590 | 1554 | 1361 | 1533 | 1649 |
| llares | 84 | 152 | 155 | 190 | 277 | 320 | 320 | 324 | 322 | 338 | 294 | 371 | 426 | 392 | 396 | 486 | 556 |
Anque'l númberu d'habitantes creció colos años, fizolo a un ritmu lentu, frenáu por dellos ciclos d'emigraciones. Madrid, Cataluña, el País Vascu y, en menor midida, Francia fueron los destinos principales del postreru gran ciclu migratoriu, que se dio a finales de los años cincuenta. La última cifra de población referida al 01/01/2017 ye de 1866 según el INE (España)
| Gráfica d'evolución de Villaralbo ente 1900 y 2017 |
 |
El 23 de xineru celebra'l #patrón San Ildefonso y en mayu, xunu dependiendo de la selmana santa celébrase la Virxe del Viso (o Avisu) con una romería de los pueblos de la zona nes campes de Bamba. Les sos fiestes patronales n'honor a la Virxe de l'Asunción celébrense en redol al 15 d'agostu. Tamién ye dignu de mención la organización de baille'l día de Navidá y Nueche vieya per parte de los quintos, según la puesta del Mayu´´ el día 1 de Mayu.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
