Urumchi

Urumchi o Ürümqi (uigur: ئۈرۈمچى, chinu simplificáu: 乌鲁木齐, chinu tradicional: 烏魯木齊, pinyin: Wūlǔmùqí) ye la capital de la rexón autónoma de Sinkiang na República Popular China. Ta asitiada nel noroeste del país, na rexón de Zungariay el so nome en mongol significa «pacional formosu». Ürümqi foi un centru importante na Ruta de la Seda mientres la dinastía Tang de China, y desenvolvió la so reputación como un importante centru cultural y comercial mientres la dinastía Qing nel sieglu XIX.

Urumchi
Alministración
País	República Popular China
Rexón autónoma	Sinkiang
Tipu d'entidá	Ciudá-prefeutura de la República Popular China
Cabezaleru/a del gobiernu	Ilham Sabir
Nome oficial	乌鲁木齐市 (zh-cn) ئۈرۈمچى شەھىرى (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ug-arab)
Nome llocal	Үрүмчи (ug) 乌鲁木齐 (zh-cn)
Códigu postal	830000
Xeografía
Coordenaes	43°49′21″N 87°36′45″E
Urumchi Urumchi (República Popular China)
Superficie	13783.1 km²
Altitú	800 m
Demografía
Población	3 112 559 hab. (2010)
Porcentaxe	1.43% de Sinkiang
Densidá	225,82 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	991
Estaya horaria	UTC+08:00 Xinjiang Time (en)
Llocalidaes hermaniaes	Mashhad (es) , Duxambé, Batumi, Cheliábinsk (es) y Peshawar
urumqi.gov.cn

Urumchi
Nome chinu
Chinu tradicional	烏魯木齊
Chinu simplificáu	乌鲁木齐
Hanyu pinyin	Wūlǔmùqí
Lliteralmente:	pacional formosu
Treslliteraciones Mandarín Hanyu Pinyin Wūlǔmùqí Wade–Giles Wu¹-lu³-mu⁴-ch'i² Trescripción antigua Urumtsi Canton Jyutping wu¹lou⁵muk⁶cai⁴
Dihua
Chinu	迪化
Lliteralmente:	Esclariar
Treslliteraciones Mandarín Hanyu Pinyin Dǐhuà Wade–Giles Ti³-hua⁴ Trescripción antigua Tihwa
Nome mongol
Mongol	Өрөмч
Nome uigur
Uigur	ئۈرۈمچى
[editar datos en Wikidata]

Con una población envalorada de 3,5 millones en 2015, Ürümqi ye la ciudá más grande nel interior occidental de China, según n'Asia Central en términos de población. Según el Llibru Guinness de los Récores, Ürümqi ganóse un llugar como la ciudá más remota de cualesquier mar nel mundu. Ürümqi vio un gran desenvolvimientu económicu dende la década de 1990 y anguaño sirve como un nodo de tresporte rexonal, un centru cultural, políticu y comercial.

Historia

Los antiguos habitantes de Jushi fueron los primeros habitantes d'esta tierra, faciendo una vida nómada na aguada norte de los montes Tianshan. Anque Ürümqi ta asitiáu cerca de la ruta norte de la Ruta de la Seda, la ciudá actual ye una ciudá relativamente nueva. Nun se llamó Ürümqi hasta'l tiempu del Kanato de Zungaria. Un asentamientu más antiguu llamáu Luntai atopábase cerca, a unos 10 quilómetros del suburbiu sur de l'actual Ürümqi. Luntai foi establecíu pol gobiernu de la dinastía Tang mientres l'añu 22 del reináu del emperador Taizong (648 d.C.) na ciudá antigua d'Urabo como parte del Protectoráu Xeneral pa Pacificar l'oeste que controlaba Xinjiang.^[1] Yera una sede del gobiernu llocal y recaldaba impuestos de les caravanes a lo llargo de la ruta norte de la Ruta de la Seda. Dempués de que Tang retirar de les rexones occidentales, la rexón quedó sol control de los uigures del Kaganatu uigur y Gaochang/Qocho. Dempués de los Tang hasta la dinastía Qing, había poca información sobre l'área de Ürümqi, y nun paecía haber un asentamientu permanente equí mientres la mayor parte d'esti periodu. Los mongoles referir a la zona más amplia como Bishbalik, que significa «cinco ciudaes», en referencia a les cinco ciudaes qu'arrodiaben l'actual área de Ürümqi.^[2]

Kanato de Zungaria

Les tribus oirates zúngaros que formaron el Kanato de Zungaria fueron la postrera gran potencia pa controlar Ürümqi primero que los manchúes llograren el control de Xinjiang, y el so idioma dio-y a Ürümqi el so nome modernu. Na dinastía Ming, había un rexistru d'un llugar en Jiujiawan a 5 quilómetros al oeste de l'actual Ürümqi, que pudo ser la ciudá de Zungaria que depués foi destruyida mientres la conquista de Qing. Los mongoles tamién usaron l'área como terrenal de llendo nesti periodu.^[2] Los pueblos esteparios usaren l'allugamientu, el pasu ente'l Bogda Shan al este y el Tian Shan al oeste, coneutando la cuenca Zungaria al norte y la depresión de Turpan al sur.

Ürümqi caltúvose como una ciudá pequeña, y menos importante que l'oasis y el centru de comerciu de la Ruta de la Seda, a 200 km al sureste de Turpan. La llucha pol control de Zungaria llevó a los khoshuut (agora clasificaos como mongoles) a abandonar Ürümqi escontra Qinghai y el Tíbet nes décades de 1620 y 1630.^[3] Los uigures fueron introducíos nel área de Ürümqi nel sieglu XVIII polos zúngaros que los movieron dende la rexón occidental de la cuenca de Tarim pa ser taranchis o llabradores en Ürümqi.^[4]

Dinastía Qing

Nel sieglu XVIII, los Qing fueron a la guerra contra'l Kanato de Zungaria. Ürümqi foi tomáu polos Qing en 1755, y los zúngaros de la rexón fueron esaniciaos nel xenocidiu de Zungaria. Un escritor, Wei Yuan, describió l'ablayamientu resultante no que se convirtió nel norte de Xinjiang como "una llanura vacida per mil li, ensin rastru d'homes". Construyóse un fuerte (yá sía en 1755 o 1758 dependiendo de les fontes), y los Qing establecieron guarniciones de banderes manchúes y mongoles y tropes chines Han en Ürümqi.^[5] Dempués de 1759, el gobiernu Qing estableció granxes estatales nes árees pocu poblaes de la contorna de Ürümqi, onde había tierres fértiles y bien regaes. Los soldaos manchúes tamién construyeron un templu con una paré colorada dedicada a Guandi nel monte de Pingding con vista a Ürümqi, que-y dio a Ürümqi el so llamatu, «Templu Coloráu».^[2]

Los manchúes empezaron a construyir una ciudá cercada en 1763 al sur del primer fuerte, y completóse en 1767. L'emperador Qianlong nomara'l nuevu asentamientu Dihua (chinu simplificáu: 迪化, pinyin: Díhuà; manchú: Wen de dahabure fu), que significa "allumar".^[6][7] En 1771, otra ciudá llamada Gongning Cheng (鞏寧城) construyóse cerca del noroeste p'allugar pancartes manchúes, y esto convertiríase na sede del gobiernu.^[2] L'asentamientu de los estandartes al oeste conocíase comúnmente como Mancheng (滿城, ciudad manchú), ente que Dihua al este convertir nuna ciudá china Han comúnmente llamada Hancheng (ciudá Han).^[8] El Ürümqi del primer periodu yera, poro, una ciudá ximielga, con Gongning Cheng como centru alministrativu, ente que Dihua convertir nel centru comercial y financieru de Xinjiang.^[9]

Han chinos de toa China empezaron a camudase a Dihua, al igual que los chinos hui musulmanes de Gansu y Shaanxi.^[10] L'orixe de los hui en Ürümqi de cutiu indícase colos nomes de les sos mezquites.^[11] En 1762, los inmigrantes chinos yá habíen abiertu más de 500 tiendes nel área de la moderna Ürümqi. Aquellos lliteratos Qing que visitaron Dihua quedaron impresionaos pola so sofisticación cultural y semeyanza col este de China. L'escritor Ji Xiaolan comparó a Dihua con Beixín, una y bones dambos teníen numberoses vinotecas qu'ufiertaben espectáculos diarios de música y danza chinos.^[12]

En 1870, la batalla de Ürümqi tuvo llugar ente les fuercies turques musulmanes de Yaqub Beg contra les fuercies musulmanes dungan de Tuo Ming (Daud Khalifa). Cola ayuda de la milicia china han de Xu Xuegong, les fuercies de Yaqub Beg ganaron a los dungan.^{[13][14][15][16]} Gongning Cheng foi prindáu, el so alministrador Qing asesináu, y la ciudá quemao y abandonao.^[17] Los Qing más tarde recuperaron el control de Ürümqi. En 1884, l'emperador Guangxu estableció Xinjiang como provincia, con Dihua como la so capital.^[18]

Yera republicana

Dempués del colapsu de la dinastía Qing, Xinjiang foi gobernada dende Ürümqi por una socesión de caudiellos militares: Yang Zengxin (1911-1928), Jin Shuren (1928-1933) y Sheng Shicai (1933-1942), finalmente Zhang Zhizhong como gobernador de Xinjiang en 1942-1949. D'estos, Yang y Sheng fueron consideraos gobernantes capaces.^[19]

Mientres la Rebelión de Kumul, tuvieron llugar la Batalla de Ürümqi de 1933 y la 1933-34 ente les fuercies de la 36ª División de Ma Zhongying (Exércitu Nacional Revolucionariu) y les fuercies provinciales de Jin Shuren y Sheng Shicai. Na segunda batalla, Ma foi asistíu pol xeneral chinu Han Zhang Peiyuan.

República Popular China

Tres la fundación de la República Popular de China, el 1 de febreru de 1954, el nome de la ciudá foi oficialmente camudáu al so nome zúngaro oirate de Ürümqi, que significa «camperes formoses» nel idioma oirato.^[20]

A fines de la década de 1970, Deng Xiaoping relaxó l'estrictu control de China sobre Xinjiang, lo que llevó a una puxanza de Ürümqi debíu al desenvolvimientu de la industria del petroleu y el gas en Xinjiang.^[21] Construyéronse nueves mezquites en Ürümqi con ayuda financiera del gobiernu chinu.^[22] Ente que el gobiernu implementó regles estrictes sobre relixón nel sur de Xinjiang, el tratamientu de los uigures y la so relixón en Ürümqi foi más laxo y permisivu.^[23]

La ciudá sufrió una serie de disturbios qu'alteriaron el progresu de la zona. En mayu de 1989, los disturbios en Ürümqi provocaron 150 mancaos. En febreru de 1997, los bombardeos en Ürümqi dempués del incidente de Ghulja resultaron en 20 muertes y decenes de mancadures.^[24]

Sicasí, na mayor erupción de violencia étnica en China en décades, españaron importantes disturbios en xunetu de 2009 ente chinos d'etnia han y uigures. El reporteru del New York Times que cubría los disturbios describió la violencia como "enfrentamientos cola policía antidisturbios y los uigures qu'afararon la ciudá y mataron a civiles han. Depués, mientres siquier tres díes, bandes de vixilantes han analayaron por Urumqi, atacaron y asesinaron a uigures".^[25] Primero que españaren los disturbios, los mozos uigures colaren pela ciudá "pa protestar por un casu de discriminación xudicial".^[25] Según cifres oficiales, la mayoría de los 197 muertos nos disturbios fueron han, una declaración apostada polos uigures.^[25][26]

Xeografía

La ciudá más grande de China Occidental, Ürümqi ganóse un llugar nel Llibru Guinness de los Récores como la ciudá más remota de cualesquier mar nel mundu. Ta a unos 2.500 quilómetros de la mariña más cercana yá que Ürümqi ye la ciudá más cercana al polu d'inaccesibilidad d'Eurasia, anque Karamay y Altay, dambes en Xinjiang, tán más cerca.^[27] La ciudá tien una área alministrativa de 10 989 quilómetros cuadraos y tien una elevación permediu de 800 metros.

L'allugamientu 43°40′52″N 87°19′52″E nos suburbios del suroeste de Ürümqi (Condáu de Ürümqi) foi designada por espertos en xeografía llocal como'l "puntu central d'Asia" en 1992, y un monumentu a esti efeutu foi alzáu ellí na década de 1990. El sitiu ye una atraición turística local.^[28]

Clima

En Ürümqi, prevalez un clima continental semiárido (clasificación climática Köppen BSk), con grandes diferencies ente'l branu y l'iviernu. Tien branos templaos, con un permediu diariu de xunetu de 23.7 °C ya iviernos bien fríos, con un permediu diariu de xineru de -12.6 °C. La temperatura permediu añal ye de 6.90 °C. La ciudá ye semiárida, con branos llixeramente más húmedos que los iviernos, anque'l clima soleyeru ye muncho más probable nos meses más templaos, y la mugor relativo ye la más baxa mientres el branu. Con un porcentaxe mensual de sol posible que varia del 30 per cientu n'avientu al 70 per cientu n'agostu y setiembre, la ciudá recibe 2.523 hores de sol radiante al añu. La so precipitación añal ye d'aproximao 290 milímetros. Los estremos dende 1951 bazcuyaron ente -41.5 °C el 27 de febreru de 1951 a 42.1 °C el 1 d'agostu de 1973.^[29][30]

Parámetros climáticos permediu d'Urumchi
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	−7.4	−4.7	2.7	16.1	23.1	27.6	30.1	29.0	23.1	13.2	2.0	−4.4	12.6
Temperatura media (°C)	-12.0	-9.2	-1.4	10.5	17.2	21.9	24.2	22.9	17.2	8.2	-2.0	-8.7	7.4
Temperatura mínima media (°C)	−16.6	−13.7	−5.4	4.8	11.2	16.1	18.2	16.7	11.2	3.1	−5.9	−12.9	2.2
Precipitación total (mm)	10.4	10.0	18.5	32.3	38.9	36.2	30.4	23.3	26.2	26.3	19.1	14.6	286.3
Díes de precipitaciones (≥ 0.1 mm)	9.2	7.2	7.2	6.8	6.8	8.0	8.4	6.3	5.0	5.5	6.9	9.6	86.9
Hores de sol	101.6	128.8	180.5	248.0	283.3	282.7	298.7	301.0	262.6	224.4	127.4	84.3	2523.3
Humedá relativa (%)	78	77	71	48	43	43	43	41	44	58	74	78	58.2
Fonte: China Meteorological Administration

Alministración

Divisiones d'Urumchi

Saybag

Toutunhe

Dabancheng

4

1

2

3

Distritu d'Urumchi

1. Tianshan
2. Xinshi
3. Shuimogou
4. Midong

La ciudá-prefeutura d'Urumchi estremar en 7 distritos y 1 condáu.

• Distritu Tianshan 天山区
• Distritu Saybag 沙依巴克区
• Distritu Xinshi 新市区
• Distritu Shuimogou 水磨沟区
• Distritu Toutunhe 头屯河区
• Distritu Dabancheng 达坂城区
• Distritu Midong 米东区
• Condáu Urumqi 乌鲁木齐县

Etnies

Anque hasta feches relativamente recién la etnia mayoritaria en Sinkiang yeren los uigures, la gran inmigración de chinos han, sobremanera a Urumchi, fixeron que la ciudá sía mayoritariamente han, con minoríes uigur, manchú, hui y cazaca, ente otres. Foi unu de los puntos destacaos de la Ruta de la Seda y na actualidá caltiénse como un importante centru de comunicaciones.

Llugares d'interés

• Muséu de Sinkiang: contién interesantes oxetos de la dómina de la máxima rellumanza de la Ruta de la Seda, la reconstrucción d'una orquesta típica d'Asia Oriental y el magníficamente bien calteníu cuerpu momificado atopáu nel llagu Lop Nor, llamáu'l Home de Cherchen.

Ver tamién

• Aeropuertu Internacional d'Urumchi

Referencies

1. «Urumqi». Chinatoday.com.cn (1 de febreru de 1954). Archiváu dende l'orixinal, el 2002-10-21. Consultáu'l 19 de febreru de 2010.
2. Piper Rai Gaubatz. Stanford University Press: Beyond the Great Wall: Urban Form and Transformation on the Chinese Frontiers. ISBN 978-0804723992.
3. James A. Millward (2007). Columbia University Press: Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. ISBN 978-0-231-13924-3.
4. James A. Millward (2007). Columbia University Press: Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. ISBN 978-0-231-13924-3.
5. James A. Millward (2007). Columbia University Press: Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. ISBN 978-0-231-13924-3.
6. Holdstock, Nick. I.B.Tauris: China's Forgotten People: Xinjiang, Terror and the Chinese State. ISBN 978-1784531409.
7. Reinventing China Imperial Qing Ideology and the Rise of Modern Chinese National Identity in the Early Twentieth Century. 32. Sage Publications. January 2006.  p. 25. doi:10.1177/0097700405282349. Archivado del original el 25 de marzu de 2014. https://web.archive.org/web/20140325231543/https://webspace.utexas.edu/hl4958/perspectives/Zhao%20-%20reinventing%20china.pdf. Consultáu'l 17 d'abril de 2014.
8. Jeong El so-il. The Silk Road Encyclopedia. ISBN 9781624120763.
9. Millward, James A. (1998). Stanford University Press: Beyond the Pass: Economy, Ethnicity, and Empire in Qing Xinjiang, 1758–1864.
10. James Millward. Stanford University Press: Beyond the Pass: Economy, Ethnicity, and Empire in Qing Central Asia, 1759–1864. ISBN 978-0-8047-9792-4.
11. Millward, James A. (1998). Stanford University Press: Beyond the Pass: Economy, Ethnicity, and Empire in Qing Central Asia, 1759–1864. ISBN 0804729336. Consultáu'l 24 d'abril de 2014.
12. Whose Xinjiang? The Transition in Chinese Intellectuals' Imagination of the "New Dominion" During the Qing Dynasty. Harvard-Yenching Institute Working Paper Series. 2011.
13. James A. Millward (2007). Columbia University Press: Eurasian Crossroads: a history of Xinjiang. ISBN 0-231-13924-1. Consultáu'l 28 de xunu de 2010.
14. Ho-dong Kim (2004). Stanford University Press: Holy War in China: the Muslim rebellion and state in Chinese Central Asia, 1864–1877. ISBN 0-8047-4884-5. Consultáu'l 28 de xunu de 2010.
15. (1980) Cambridge University Press: Late Ch'ing, 1800–1911. ISBN 0-521-22029-7. Consultáu'l 28 de xunu de 2010.
16. (1991) M. E. Sharpe: The Modernization of Inner Asia. ISBN 0-87332-779-9. Consultáu'l 28 de payares de 2010.
17. Piper Rai Gaubatz. Stanford University Press: Beyond the Great Wall: Urban Form and Transformation on the Chinese Frontiers. ISBN 978-0804723992.
18. «Online Encyclopædia Britannica». Britannica.com (31 de xineru de 2007). Consultáu'l 19 de febreru de 2010.
19. Wiener, Calla. Routledge: Xinjiang: China's Muslim Borderland. ISBN 9781317451372.
20. "The Historical and Geographical Role of Urumchi, Capital of Chinese Central Asia." Herold J. Wiens. Annals of the Association of American Geographers, Vol. 53, Non. 4 (Dec. 1963), p. 447.
21. Starr, S. Frederick. Routledge: Xinjiang: China's Muslim Borderland. ISBN 9781317451372.
22. Joanne N. Smith Finley. BRILL: The Art of Symbolic Resistance: Uyghur Identities and Uyghur-Han Relations in Contemporary Xinjiang. ISBN 978-90-04-25678-1.
23. Joanne N. Smith Finley. BRILL: The Art of Symbolic Resistance: Uyghur Identities and Uyghur-Han Relations in Contemporary Xinjiang. ISBN 978-90-04-25678-1.
24. Gladney, Dru C.. Routledge: Xinjiang: China's Muslim Borderland. ISBN 9781317451372.
25. Rumbles on the Rim of China's Empire. New York Times. 11 de xunetu de 2009. https://www.nytimes.com/2009/07/12/weekinreview/12wong.html?pagewanted=2&_r=0.
26. China's Great Game: New frontier, old foes. Financial Times. 14 d'ochobre de 2015. https://www.ft.com/content/60f33cf8-6dae-11y5-8171-ba1968cf791a.
27. «Google Maps».
28. «DCP: Geographic Center of Asia (visit #1)».
29. http://cdc.cma.gov.cn/dataSetLogger.do?changeFlag=dataLogger
30. «Estreme Temperatures Around the World». Consultáu'l 1 d'avientu de 2010.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Urumchi.
• Seda-4-Urumqi-J17 Imáxenes ya impresiones de viaxe pela Ruta de la Seda - Urumqi.

• Datos: Q16959
• Multimedia: Urumqi