Conocer col nome de Trataos de la Unión Europea al conxuntu de trataos internacionales de los denominaos constitutivos, esto ye, que zarren pola so vocación y conteníu l'enconto constitucional de la Xunión nel so conxuntu, que'l so ordenamientu xurídicu y políticu sofiten y estructuran.[1]

Anguaño son cuatro los testos constitutivos comuñales:

  • El Tratáu de la Unión Europea[2] (TUE), testu base d'inspiración de los principios constitucionales de la Unión;
  • El Tratáu de Funcionamientu de la Unión Europea[3] (TFUE), qu'antes se llamó Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea y, primeramente, Tratáu constitutivu de la Comunidá Económica Europea, herederu del Tratáu de Roma, contién la metodoloxía y el peculiar engranaje xurídicu-políticu que se dio en denominar métodu o sistema comuñal, onde s'enmarquen y establecen la mayor parte de les polítiques concretes que lleva a cabu la Unión;
  • El Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea de la Enerxía Atómica[4] (Tratáu Euratom), que magar la so naturaleza formal constitutiva, anguaño surte una actividá políticamente residual;
  • La Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea[5] (CDF), que magar nun ye en puridad un tratáu, como sí lo son los anteriores, gocia, en virtú de los mesmos, del so mesmu rangu constitucional y d'idénticu valor xurídicu.[6]

Según la xurisprudencia del Tribunal de Xusticia de la Unión Europea, estos trataos conformen la "constitución material" de la Unión Europea. Fueron reformaos en numberoses ocasiones per mediu de los trataos modificativos, el postreru de los cualos foi'l Tratáu de Lisboa, robláu en 2007 y a valir dende avientu de 2009.

Estremar del conocíu como Derechu orixinariu, del que formen de xuru parte, porque la so vocación formal y material ye la permanencia, la codificación o unidá formal, y la completud, cualidaes que non necesariamente estremen al restu del Derechu orixinariu (piénsese, por casu, nos trataos d'adhesión o nos trataos puramente modificativos). Son, sía que non, el so componente más importante.

En 2017 el presidente de Francia Emmanuel Macron y la canciller alemana Ángela Merkel manifestaron la so voluntá d'impulsar una refundación de la Unión Europea reformando los Trataos constitutivos de ser necesariu.[7][8]

El Tratáu de la Unión Europea

Artículu principal: Tratáu de la Unión Europea

El Tratáu de la Unión Europea (TUE) o Tratáu de la Unión ye'l sustratu políticu principal de tola Unión. Robláu en 1992 na ciudá holandesa de Maastricht, foi concebíu como la culminación política d'un conxuntu normativu formáu polos trataos presistentes (los entós vixentes yeren trés, colos nomes de les respeutives Comunidaes Europees a que daben llugar: el Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea del Carbón y del Aceru, el Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea de la Enerxía Atómica, y el Tratáu constitutivu de la Comunidá Económica Europea), denominaos pilastra comuñal, al que'l TUE venía añader otros dos pilastres políticu-xurídicos de nuevu cuñu, qu'él mesmu regulaba: la política esterior y de seguridá común (o segunda pilastra, PESC) y los asuntos de xusticia ya interior (JAI) o tercer pilastra. Concebíase asina'l conxuntu como un templu griegu, conformáu sobre trés grandes pilastres d'integración y funcionamientu que llevantaben un frisu cimeru, la nueva Unión Europea, que presidía tol paisaxe comuñal y integrábalo nuna supraestructura harmónica.

Tres delles reformes, la segunda pilastra (xusticia ya interior) foi esprendiéndose de los sos mecanismos intergubernamentales, atípicos nel sistema comuñal pero necesariu por que los países más escépticos toleraren el so allumamientu, ya integrándose progresivamente nel llamáu "pilastra comuñal", esto ye, nos trataos clásicos y, más particularmente nel Tratáu de la Comunidá Europea, renombrada y lliberada del calificativu "económica" dende Maastricht. Tres la firma del Tratáu d'Ámsterdam esta evolución fíxose más patente, cola creación del comuñal Espaciu de Llibertá, Seguridá y Xusticia hasta que finalmente resultó casi dafechu rematada cola entrada a valir del Tratáu de reforma de Lisboa. Tolos asuntos relativos a la cooperación xudicial y policial que permanecíen nel TUE fueron convenientemente reasitiaos nel antiguu Tratáu de la Comunidá Europea, agora rebautizado col nome de "Tratáu de Funcionamientu de la Unión Europea", integrándose les antigües CECA (en 2002) y CE nuna única y refundida Unión Europea. D'esta miente, namái la regulación PESC permaneció, tres esta recién y fonda reforma, nel Tratáu de la Unión.

Coles mesmes, Lisboa introdució nel TUE numberoses disposiciones que, rescataes de la nonata Constitución Europea de 2004, recoyíen d'aquélla preceptos d'un gran simbolismu, con una vocación netamente constitucional; sicasí, haber que se fundieron cola mesma Constitución. Como resultancia, quedó un reconfigurado Tratáu de la Unión Europea, l'actual, que nel so mesmu nome denota una poderosa voluntá omnicomprensiva de tola organización "Unión Europea", acentuada pola nuevu denominación del antiguu Tratáu CE, renombráu "Tratáu de Funcionamientu de la Unión", con enclinos claramente derivativos o secundaries respectu al TUE. Nesti tratáu contiense la mayor parte de los preceptos d'aplicación más xeneral, los valores y principios qu'informen a la mesma Unión y el so Derechu, les disposiciones institucionales básiques y, como residuu asistemático del métodu intergubernamental que la rixe, la regulación de la política esterior y de seguridá común de la Unión, incluyida la relativa a asuntos de la defensa.

Ente los principales conteníos y preceptos establecíos pol Tratáu de la Unión atopen los siguientes:

  • la creación de la Unión y la so llexitimidá (art. 1);
  • los valores de la Unión, nos que s'enconta dafechu (art.2);
  • los oxetivos de la Unión (art. 3);
  • los principios que regulen y establecen la delimitación y l'exerciciu de les competencies de la Unión (arts. 4 y 5);
  • la reconocencia xurídica-constitucional de la Carta de Derechos Fundamentales de la Unión y el mandatu d'adhesión de la mesma al Conveniu Européu de Derechos Humanos del Conseyu d'Europa (art. 6);
  • les sanciones polítiques previstes contra los Estaos miembros que infrinjan o manquen continuadamente derechos fundamentales;
  • los principios democráticos de funcionamientu internu (tol Títulu II), ente los cualos:
    • los d'igualdá y ciudadanía de la Unión,
  • el principiu de democracia representativa de la Unión, qu'inclúi la representación direuta de los ciudadanos nel Parllamentu Européu y indireuta per mediu del Conseyu y el Conseyu Européu, la promoción de la democracia participativa y deliberativa, la representación ideolóxica al traviés de los partíos políticos a escala europea,
  • el principiu de tresparencia,
  • la iniciativa llexislativa popular o ciudadana y
  • los mecanismos de participación de los parllamentos nacionales nes polítiques y na llexislación comuñal;
  • un marcu institucional únicu (Títulu IV), colos principios que rixen el so funcionamientu y les rellaciones interinstitucionales, onde s'inclúin la composición y les funciones constitucionales de:
    • el Parllamentu Européu, primer institución de la Unión y colegislador européu, integráu por diputaos qu'amás escueyen y controlen a la Comisión Europea, encarna'l principiu democráticu nes instituciones,
  • el Conseyu Européu, institución d'impulsu y orientación estratéxica de la Unión, integrada poles sos xefes d'Estáu y de gobiernu y encabezada por un Presidente electu permanente con importantes funciones en política interior y esterior,
  • el Conseyu (antes Consejo de la XE), órganu colegislador xunto col Parllamentu, integráu polos ministros de los gobiernos nacionales, encargáu amás de la coordinación de determinaes polítiques comunes, alzar n'institución integradora de los intereses nacionales sol principiu de representación,
  • la Comisión Europea, verdaderu brazu executivu de la Unión, qu'aplica y alministra les polítiques de la Unión Europea, executa los presupuestos, dispón d'un cuasi-monopoliu de la iniciativa llexislativa, encarna l'interés xeneral comuñal y ye guardiana de la correuta aplicación de los Trataos y del Derechu de la Unión, tando integrada pola so Presidente, les sos vicepresidentes (ente los cualos un Alto Representante de la Unión p'Asuntos Esteriores y Política de Seguridá, que ye amás presidente del Conseyu d'Asuntos Esteriores, xefe del serviciu européu d'aición esterior, y que participa nos trabayos del Conseyu Européu) y los demás comisarios (en total 27), a los que'l Presidente encarga la llevanza de les distintes carteres o departamentos,
  • el Tribunal de Xusticia de la Unión Europea, máximu intérprete de los Trataos y del Derechu comuñal, representa l'interés social del respetu del Derechu,
  • el Tribunal de Cuentes, encargáu de velar pol bon usu y la fiscalización de los recursos de que dispón y qu'emplega la Unión Europea, yá los alministre la mesma Unión al traviés de les sos instituciones, órganos y organismos, yá lo faigan los Estaos nel so nome, ye la institución que defende'l control eficiente del gastu y la bona xestión financiera,
  • el Bancu Central Européu ye la institución que dirixe y executa la política monetaria de la zona euro, velando pola estabilidá de los precios y, en menor midida, pol desenvolvimientu de l'actividá económica;
  • les disposiciones relatives a les llamaes "cooperaciones reforzaes" (art. 20);
  • un conxuntu de disposiciones xenerales sobre l'aición esterior de la Unión (incluyida la política esterior y de seguridá común) nos arts. 21 y 22;
  • y tola regulación de la política esterior y de seguridá común de la Unión, incluyida la política común de seguridá y defensa;
  • la personalidá xurídica única de la Unión Europea (art. 47);
  • los procesos de revisión ordinariu y simplificáu de los Trataos (del TUE o del TFUE) nel art. 48;
  • o la regulación mesmu sobre ingreso y abandonu de la Unión por cualesquier Estáu européu (arts. 49 y 50).

Ello tou ente otres disposiciones quiciabes non tan simbóliques o típicamente constitucionales, pero non por ello necesariamente menos relevantes.

El Tratáu de Funcionamientu

Artículu principal: Tratáu de Funcionamientu de la Unión Europea

El Tratáu de Funcionamientu de la Unión Europea (TFUE) ye, xunto al Tratáu Euratom, el más antiguu de los trés trataos qu'enconten jurídicamente la Unión. Foi robláu en Roma en 1957 como Tratáu CEE, y dende entós sobrevivió con distintes denominaciones (hasta 1992 "Tratáu constitutivu de la Comunidá Económica Europea" y de 1992 hasta 2009 "Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea") hasta los nuesos díes, siendo oxetu mentanto de numberoses reformes. Anguaño ye'l testu en que se contién con mayor detalle'l marcu xurídicu en que se desenvuelven les distintes polítiques y aiciones de la Unión en tolos sos ámbitos y los principios constitucionales que los rixen, con esceición de la política esterior y de seguridá común y de la so política común de seguridá y defensa, escepcionalmente allugaes nel TUE. Anque'l TFUE tien el mesmu rangu xurídicu que'l TUE, ye lo cierto que'l so más pormenorizáu conteníu, que ye en gran midida desenvolvimientu de les disposiciones constitucionales conteníes nel TUE, faen que les sos propies clauses unvien en numberoses ocasiones al marcu de les disposiciones xenerales conteníes nesti postreru, polo que de facto ye precisamente'l TUE el que con frecuencia se considera'l testu más puramente constitucional de los dos. El so propiu títulu -Tratáu de Funcionamientu de la Unión- paez apuntar nesti mesmu sentíu. Ello sicasí, son precisamente estes carauterístiques y la so mayor especialización los que faen qu'esti tratáu tenga una aplicación práutica muncho más habitual.

Estructura

El so conteníu s'estructura de la siguiente manera:

  • El Preámbulu enuncia la intención última que condució a la firma del Tratáu en 1957. Ye equí onde se contién la famosa afirmación qu'empón el procesu de construcción comuñal: "una unión darréu más estrecha ente los pueblos d'Europa".
  • La Primer Parte del Tratáu ("Principios") estremar en:
    • el Títulu I ("Categoríes y ámbitos de competencies de la Unión") ye de la máxima importancia, y el so conteníu ye una de les principales innovaciones téuniques de les reformes introducíes pol Tratáu de Lisboa;
    • el Títulu II ("Disposiciones d'aplicación xeneral") ye nel que verdaderamente esprésense los principios xenerales de l'aición comuñal qu'enuncia'l rótulu de la Primer Parte.
  • La Segunda Parte del Tratáu ("Non discriminación y ciudadanía de la Unión") refier los derechos y deberes qu'asisten a los ciudadanos de la Unión Europea como tales, define la so aplicación y enuncia una clausa xeneral de non discriminación por nacionalidá, sexu, orixe racial o étnicu, relixón o convencimientos, discapacidá, edá o orientación sexual d'aplicación a toles instituciones de la Unión y a los Estaos miembros y los sos poderes constitucionales internos cuando apliquen el Derechu de la Unión. Esta clausa, sicasí, remite a un ulterior desenvolvimientu llexislativu de la mesma pal so efectivu amparu xurisdiccional.
  • La Tercer Parte del Tratáu ("Polítiques y aiciones internes de la Unión")
    • el Títulu I ("Mercáu interior")
    • el Títulu II ("Llibre circulación de mercancíes")
      • Capítulu 1 ("Unión aduanera")
      • Capítulu 2 ("Cooperación aduanera")
      • Capítulu 3 ("Prohibición de les restricciones cuantitatives ente los Estaos miembros")
    • Títulu III ("Agricultura y pesca")
    • Títulu IV ("Llibre circulación de persones, servicios y capitales")
      • Capítulu 1 ("Trabayadores")
      • Capítulu 2 ("Derechu d'establecimientu")
      • Capítulu 3 ("Servicios")
      • Capítulu 4 ("Capital y pagos")
    • Títulu V ("Espaciu de llibertá, seguridá y xusticia")
      • Capítulu 1 ("Disposiciones xenerales")
      • Capítulu 2 ("Polítiques sobre controles nes fronteres, asilu ya inmigración")
      • Capítulu 3 ("Cooperación xudicial en materia civil")
      • Capítulu 4 ("Cooperación xudicial en materia penal")
      • Capítulu 5 ("Cooperación policial")
    • Títulu VI ("Tresportes")
    • Títulu VII ("Normes comunes sobre competencia, fiscalidá y aproximamientu de les llexislaciones")
      • Capítulu 1 ("Normes sobre competencia")
        • Seición primer ("Disposiciones aplicables a les empreses")
        • Seición segunda ("Ayudes daes polos Estaos")
      • Capítulu 2 ("Disposiciones fiscales")
      • Capítulu 3 ("Aproximamientu de les llexislaciones")
    • Títulu VIII ("Política económica y monetaria")
      • Capítulu 1 ("Política económica")
      • Capítulu 2 ("Política monetaria")
      • Capítulu 3 ("Disposiciones institucionales")
      • Capítulu 4 ("Disposiciones específiques pa los Estaos miembros que la so moneda ye l'euru")
      • Capítulu 5 ("Disposiciones transitories")
    • Títulu IX ("Emplegu")
    • Títulu X ("Política social")
    • Títulu XI ("El Fondu Social Européu")
    • Títulu XII ("Educación, formación profesional, mocedá y deporte")
    • Títulu XIII ("Cultura")
    • Títulu XIV ("Salú pública")
    • Títulu XV ("Proteición de los consumidores")
    • Títulu XVI ("Redes transeuropeas")
    • Títulu XVII ("Industria")
    • Títulu XVIII ("Cohesión económica, social y territorial")
    • Títulu XIX ("Investigación y desenvolvimientu teunolóxicu y espaciu")
    • Títulu XX ("Mediu ambiente")
    • Títulu XXI ("Enerxía)
    • Títulu XXII ("Turismu")
    • Títulu XXIII ("Proteición civil")
    • Títulu XXIV ("Cooperación alministrativa")
  • La Cuarta Parte del Tratáu ("Asociación de los países y territorios d'ultramar")
  • La Quinta Parte del Tratáu ("Aición esterior de la Unión")
    • el Títulu I ("Disposiciones xenerales relatives a l'aición esterior de la Unión")
    • el Títulu II ("Política comercial común")
    • el Títulu III ("Cooperación con terceros países y ayuda humanitaria")
      • el Capítulu 1 ("Cooperación pal desenvolvimientu")
      • el Capítulu 2 ("Cooperación económica, financiera y téunica con terceros países")
      • el Capítulu 3 ("Ayuda humanitaria")
    • el Títulu IV ("Midíes restrictives")
    • el Títulu V ("Alcuerdos internacionales")
    • el Títulu VI ("Rellaciones de la Unión coles organizaciones internacionales y con terceros países y Delegaciones de la Unión")
    • el Títulu VI ("Clausa de solidaridá")
  • La Sesta Parte del Tratáu ("Disposiciones institucionales y financieres")
    • el Títulu I ("Disposiciones institucionales")
      • el Capítulu 1 ("Instituciones")
        • la Seición primera ("El Parllamentu Européu")
        • la Seición segunda ("El Conseyu Européu")
        • la Seición tercer ("El Conseyu")
        • la Seición cuarta ("La Comisión Europea")
        • la Seición quinta ("El Tribunal de Xusticia de la Unión Europea")
        • la Seición sesta ("El Bancu Central Européu")
        • la Seición séptima ("El Tribunal de Cuentes")
      • el Capítulu 2 ("Actos xurídicos de la Unión, procedimientos d'adopción y otres disposiciones")
        • la Seición primera ("Actos xurídicos de la Unión")
        • la Seición segunda ("Procedimientos d'adopción de los actos y otres disposiciones")
      • el Capítulu 3 (Órganos consultivos de la Unión")
        • la Seición primera ("El Comité Económico y Social")
        • la Seición segunda ("El Comité de les Rexones")
      • el Capítulu 4 ("El Bancu Européu d'Inversiones")
    • el Títulu II ("Disposiciones financieres")
      • el Capítulu 1 ("Recursos propios de la Unión")
      • el Capítulu 2 ("Marcu financieru tresañal")
      • el Capítulu 3 ("Presupuestu añal de la Unión")
      • el Capítulu 4 ("Execución del presupuestu y aprobación de la xestión")
      • el Capítulu 5 ("Disposiciones comunes")
      • el Capítulu 6 ("Llucha contra'l fraude")
    • el Títulu III (Cooperaciones reforzaes")
  • Séptima Parte del Tratáu ("Disposiciones xenerales y finales")
  • Protocolos
  • Anexos
  • Declaraciones
    • Declaraciones relatives a disposiciones de los Trataos
    • Declaraciones relatives a Protocolos anexos a los Trataos
    • Declaraciones d'Estaos miembros

El Tratáu Euratom

Ver tamién: Comunidá Europea de la Enerxía Atómica

Creáu nun principiu col fin de coordinar los programes d'investigación de los Estaos miembros pa un usu pacíficu de la enerxía nuclear, el Tratáu constitutivu de la Comunidá Europea de la Enerxía Atómica o Tratáu Euratom contribúi na actualidá a la puesta de mancomún de les conocencies, les infraestructures y el financiamientu de la enerxía nuclear. Garantiza la seguridá del suministru d'enerxía atómica por aciu un control centralizáu.

La Carta de los Derechos Fundamentales

Artículu principal: Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea

Redactada pola primer Convención europea como documentu non venceyante, el Tratáu de Lisboa concéde-y el mesmu valor xurídicu que los Trataos. La Carta de Derechos Fundamentales de la Unión (CDF) contién un catálogu de derechos que correspuenden a los ciudadanos de la Unión Europea como tales, y que tienen de ser desenvueltos por nuevu lleis comuñales, venceyando sía que non tanto a les instituciones de la Unión como a les autoridaes nacionales de les sos Estaos miembros (sacante Reinu Xuníu, Polonia y la República Checa, acoyíos a una esceición), na caña xudicial como na executiva y alministrativa.

Estructura

La Carta componer de los siguientes Títulos, cada unu de los cualos contién diversos artículos:

  • Capítulu I: Dignidá (dignidá humana, derechu a la vida, derechu a la integridá de la persona, prohibición de la tortura y los tratos y penes inhumanos o degradantes, prohibición de la esclavitú y del trabayu forzáu);
  • Capítulu II: Llibertá (derechos a la llibertá y a la seguridá, respetu de la vida privada y familiar, proteición de los datos de calter personal, derechu a contraer matrimoniu y derechu a fundar una familia, llibertá de pensamientu, de conciencia y de relixón, llibertá d'espresión ya información, llibertá de xunta y asociación, llibertá de les artes y de les ciencies, derechu a la educación, llibertá profesional y derechu a trabayar, llibertá d'empresa, derechu a la propiedá, derechu d'asilu, proteición en casu de devolución, espulsión y estradición);
  • Capítulu III: Igualdá (igualdad ante la llei, non discriminación, diversidá cultural, relixosa y llingüística, igualdá ente homes y muyeres, derechos del menor, derechos de les persones mayores, integración de les persones discapacitaes);
  • Capítulu IV: Solidaridá (derechu a la información y a la consulta de los trabayadores na empresa, derechu de negociación y d'aición coleutiva, derechu d'accesu a los servicios d'allugamientu, proteición en casu de despidu inxustificáu, condiciones de trabayu xustes y equitativas, prohibición del trabayu infantil y proteición de los mozos nel trabayu, vida familiar y vida profesional, seguridá social y ayuda social, proteición de la salú, accesu a los servicios d'interés económicu xeneral, proteición del mediu ambiente, proteición de los consumidores);
  • Capítulu V: Ciudadanía (derechu a ser eleutor y elegible nes eleiciones al Parllamentu Européu y derechu a ser eleutor y elegible nes eleiciones municipales, derechu a una bona alministración, derechu d'accesu a los documentos, Defensor del Pueblu Européu, derechu de pidimientu, llibertá de circulación y de residencia, proteición diplomática y consular);
  • Capítulu VI: Xusticia (derechu a tutelar xudicial efectiva y a un xuez imparcial, presunción d'inocencia y derechos de la defensa, principios de llegalidá y de proporcionalidad de los delitos y les penes, derechu a nun ser acusáu o condergáu penalmente dos veces pol mesmu delitu);
  • Capítulu VII: Disposiciones xenerales (inclúi delles indicaciones avera del ámbitu y les maneres d'aplicación de la Carta)

La Carta ye aplicable a les instituciones europees, en cumplimientu del principiu de subsidiariedad, y en nengún casu puede entepasar les competencies y les xeres que los Trataos confiéren-y. La Carta tamién ye aplicable a los países de la XE cuando apliquen la llexislación comuñal.

Trataos de creación y de reforma

Cronoloxía

Robláu
En puxanza
Documentu		 1948
1948
Primer Tratáu de Bruxeles		 1951
1952
Tratáu de París		 1954
1955
Segundu Tratáu de Bruxeles		 1957
1958
Tratáu de Roma		 1965
1967
Tratáu de Fusión		 1975
N/A
Declaración sobre la Unión Europea		 1986
1987
Acta Única Europea		 1992
1993
Tratáu de Maastricht		 1997
1999
Tratáu d'Ámsterdam		 2001
2003
Tratáu de Niza		 2007
2009
Tratáu de Lisboa
                       
Trés pilastres de la Unión Europea:  
Comunidaes Europees:  
Comunidá Europea de la Enerxía Atómica (Euratom)
Comunidá Europea del Carbón y del Aceru (CECA) Expirado en 2002 Unión Europea (XE)
    Comunidá Económica Europea (CEE) Comunidá Europea (CE)
    TREVI Asuntos de Xusticia y d'Interior (AJI)  
  Cooperación Xudicial y Policial en materia Penal (CE)
  Cooperación Política Europea  (CPE) Política Esterior y de Seguridá Común (PESC)
Órganos ensin consolidar Xunión Europea Occidental (UEO)    
Expirado en 2011  
                     

Referencies

Ver tamién

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Chrome
Wikiwand for Chrome
Edge
Wikiwand for Edge
Firefox
Wikiwand for Firefox