Santibáñez de Béjar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Santibáñez de Béjar ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Salamanca, na comunidá autónoma de Castiella y Llión. Intégrase dientro de la contorna de la Sierra de Béjar. Pertenez al partíu xudicial de Béjar y a la Mancomunidá Ruta de la Plata.
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
 Santibáñez de Béjar | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||
| Provincia |  provincia de Salamanca | ||
| Partíu xudicial | Béjar | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde de Santibáñez de Béjar | Roberto Muñoz Garcia | ||
| Nome oficial | Santibáñez de Béjar (es)[1] | ||
| Códigu postal |
37740 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 40°29′17″N 5°36′42″W | ||
  Santibáñez de Béjar Santibáñez de Béjar (España)  | |||
| Superficie | 29.8 km² | ||
| Altitú | 920 m[2] | ||
| Llenda con | La Cabeza de Béjar, Guijo de Ávila, Cespedosa de Tormes, Puente del Congosto, Medinilla, Sorihuela y Nava de Béxar | ||
| Demografía | |||
| Población |
452 hab. (2023) - 233 homes (2019) - 228 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Salamanca | ||
| Densidá | 15,17 hab/km² | ||
| santibanezdebejar.es | |||
 | |||
El so términu municipal ta formáu poles llocalidaes de Santibáñez de Béjar y El Parador, ocupa una superficie total de 29,80 km² y según los datos demográficos recoyíos nel padrón municipal ellaboráu pol INE nel añu 2017, cuenta con una población de 476 habitantes.
Na antigüedá denominábase «San Juan», nome del que procedería depués Santibáñez. L'apellíu "de Béjar" provién de la pertenencia a l'antigua Comunidá de villa y tierra de Béjar, al igual que munchos pueblos vecinos, como La Cabeza de Béjar, Fuentes de Béjar, etc. Asítiase nuna paraxa denomada de transición ente los climes mediterraneu y atlánticu o d'altu monte (namái na Sierra de Béjar). Les borrines son abondoses pel hibiernu, por cuenta de que tien dellos cursos fluviales como'l del Tormes y el Valvanera. La so altitú máxima dar nel cuetu del Berrueco, a 1.355 m. Por él trescurre la carretera SA-102, de Sorihuela a Piedrahíta, la carretera del Guijo, que trescurre dende Santibáñez hasta Guijuelo, y d'últimes la carretera de los Cumes, que se tresllada dende Santibáñez hasta l'A-66.
Polo xeneral, Santibáñez ye un pueblu ricu en flora y fauna, con riberes y montes de bellu encantu; concretamente nel so términu municipal atópase la Encina del Carrasco, el 3º árbol más antiguu de la provincia de Salamanca, con hasta 450 años y tamién con gran variedá de páxaros y mamíferos como llebres, xabalinos, qu'abonden en zones d'abondosa carba. Tamién ye unu de los conceyos con más historia y monumentos de la contorna onde s'alluga, siendo dalgunos d'ellos del s.XII, como la talla románica de la so patrona, la Virxe de Valparaíso o la Torre de Santibáñez, fortaleza del s.XII-XIII apostada por Xuana la Beltranexa y Sabela I de Castiella. Anguaño ta catalogáu como monumentu de Patrimoniu Históricu Español. Santibáñez ye una zona "billingüe", yá que se fala'l castellán y l'estremeñu, que concentra tan solo falantes nel norte de Cáceres y una pequeña franxa del sur de la provincia Salmantina, (40.000 falantes en total). Santibáñez de Béjar ye un conceyu relativamente industrializáu y desenvueltu tocantes a la economía llocal, siendo habitual nun pueblu de menos de 1000 habitantes, los sos vecinos dedíquense mayormente al sector primariu. Nel casu de Santibáñez, el 55% de la población trabaya nel sector terciariu, el 30% nel sector secundariu y el 15% restante nel sector primariu.
Pola llocalidá pasa'l ríu Valvanera, pervalible pa les colleches y el ganáu. Tamién el ríu Valvanera xenera trabayu por cuenta de los pexes que lleven les sos agües y que pesquen pa dempués vendelos pa consumu humanu. Tamién pol términu municipal del conceyu pasa'l ríu Tormes, que s'atopa a unos 4.4 quilómetros del pueblu.
Dende Santibáñez puede reparase la sierra de Béjar, l'Abeyaderu, Cabeza Búha, la serranía de Neila, Cuetu del Berrueco, ónde s'atopen restos barrocos y romanos y el cañón del ríu Tormes, que s'atopa a escasos 4 km de la llocalidá. Tamién pasa cerca'l ríu Valvanera.
- El conceyu tien enforma desnivel d'altor, nos barrios baxos del ríu Valvanera atopar a 909 m d'altitú y el barriu de les Cábilas, el más altu del conceyu atopar a inclusive 967 metros d'altor. L'altor del pueblu se que da en 942 metros, por cuenta de que a esi altor ta'l cascu urbanu.
- L'Abeyaderu ye un pequeñu nucleu montascosu del conceyu que xube a los 1.210 m d'altor.
- El Cuetu del Berrueco ye una elevación montascosa que xube a los 1.355 metros d'altitú, lo que sería la elevación más alta del conceyu.
- Cabeza Búha ye otra pero más pequeña elevación montascosa que tan solo aciende a los 1.166 metros d'altitú.
| Noroeste: Guijo de Ávila | Norte: Cespedosa de Tormes | Nordeste: Puente del Congosto |
| Oeste: Guijo de Ávila, La Cabeza de Béjar y Nava de Béjar |  |
Este: Puente del Congosto y Medinilla |
| Suroeste: Nava de Béjar | Sur: Sorihuela | Sureste: Neila de San Miguel y Medinilla |
El términu municipal ye de 29.80 quilómetros cuadraos y estiéndese al norte hasta'l ríu Tormes, que sirve como barrera juriscipcional ente los conceyos de Cespedosa y Santibáñez; al oeste hasta L'Abeyaderu; al sur hasta un pocu más embaxo del encruz de Medinilla y al este hasta aproximao'l Cuetu del Berrueco. L'altitú mínima ye de 869 msnm, a la vera del ríu Tormes, y la so cota más alta ye nel cume del Cuetu del Berrueco, llegando a los 1.352 msnm. La densidá de población ye de 17,55 habitantes per quilómetru cuadráu (2011). El términu partir en zones rústica y urbana. La urbana ocupa 19 hectárees, un 0.6% del total. El suelu rústicu ocupa 2.920 hectárees, y polo tanto un 99.4% del términu municipal.
Altitú
- Les Cábilas = 966 m
- Pico Les Viñes = 977 m
- Picu del bon Pastor = 992 m
- Pico El Calamocho = 1.208 m
- Pico L'Abeyaderu = 1.187 m
- Pico Cruz de la Devesa = 1.172 m
- El Risco = 1.032 m
- El Calvo = 1.006 m
- Cabeza Búha = 1.166 m
- La Cerrá = 995 m
- El Cuetu del Berrueco = 1.355 m
- Labandera = 1.156 m
- Puertu de monte de Santibáñez = 1.021 m
- La devesa del Guijo = 1.007 m
- Santibáñez de Béjar = 942 m
- Presa Saltu San Fernando = 895 m
- Cordel de Merines = 888 m
Nucleos de población
- El Parador, anguaño despobláu pel hibiernu y tan solo llegáu a habitar por 5 o 10 persones pel branu. Atopar a 500 metros del pueblu a unos 912 metros d'altitú. Componer por un grupu de cases y ta al llau de la carretera SA-102.
Flora y fauna
- La Flora del conceyu ta compuesta por gran variedá de encines, árbol que más predomina, y chopos y álamos que s'atopen sobremanera na ribera del ríu Valvanera, anque en dellos llugares tamién hai fresnos amás de gran variedá de arbustos y delles flores qu'apaecen en primavera.
- La Fauna del conceyu son delles cabres monteses nos visos del Cuetu del Berrueco, xabalinos, llebres y coneyos que riolen a los sos deleres, amás de dellos reptiles como llagarteses, dalguna culiebres y tamién pel branu dalguna xaronca y coríos nel ríu Valvanera. Tamién hai aves como'l utre leonado, dacuando águiles imperiales y sobremanera gorriones, golondrines y filomenes.
Caminos y rutes
Nesta población hai múltiples caminos. Por casu el de la Peña del Gatu, que va dende'l pueblu hasta la Puente del Congosto. El de la Zarrada, que va dende'l pueblu hasta Medinilla y hasta Gilbuena, amás d'otru colindante que va hasta la población de Neila de San Miguel. Otru va dende Santibáñez, pel ríu Valvanera y llega hasta'l ríu Tormes, con una esviación hasta la presa de Santibáñez. Tamién, anque yá ta desdexáu'l camín, va dende les Cábilas, hasta l'Abeyaderu, la sierra del pueblu, que xube hasta los 1.200 m d'altitú. D'últimes y bien importante, el Camín del Guijo, que va escontra'l Risco, escontra l'Abeyaderu, escontra'l ríu Tormes y hasta la población del Guijo de Ávila. Hai delles rutes:
- Ruta del Río Tormes (o del Cordel). Ye una ruta importante, les más llarga del conceyu, con unos 13 quilómetros. Empezar dende'l pueblu, en direición al mataderu municipal, ónde empieza'l camín de Les Cañás cimeras. Camín alantre, mientres dellos quilómetros, llegar a un encruz. El camín derechu se translada a la Puente del Congosto, pueblu vecín. El camín esquierdu ye'l que sigue la ruta. Dellos cientos de metros alantre apuértase a la Presa Saltu de San Fernando, ónde puede faese una parada pa folgar, y reparar el paisaxe de la llocalidá. Llegáu a la presa, aportar a un pequeñu camín, quiciabes el que más desnivel tien, y yá con una dificultá media, que xube d'unos 870 m a 965 m n'apenes 400 m. Per esti camín pasa'l famosu Cordel de Merines. Dende él reparar en tou momentu'l ríu Tormes, metíu nun furacu predresu y de vellu encanto, con una fondura d'unos 100 m. Más palantre el camín llega hasta l'Arenal, llugar del ríu Tormes ónde la xente va pescar, y mui cerca d'ellí apuértase a la denomada "Sablera del Tormes", ónde visitantes y vecinos pesquen ya inclusive se bañen, anque con cuidu porque los vecinos saben el riesgu que tien el bañase nel ríu Tormes. El tramu final ye d'unos 4,5 quilómetros, que se translada dende'l ríu hasta'l pueblu. La ruta realízase aprox. en 3 hores y cuartu, andando con un bon ritmu. El so desnivel ye escasu, tan solo d'unos 120 m, min. 870 m y max. unos 990 m.
- Ruta de Medinilla. Ye otra ruta de Santibáñez, anque menor, d'unos 11 quilómetros, anque con una dificultá media y en dellos llugares alta. Tien un mayor desnivel que l'anterior, con un min. de 910 m y un max. de 1200 m. La ruta empieza nel pueblu y apuértase hasta'l camín de la fonte del molinucu, hasta que nunes decenes de metros llegar hasta la paraxa del mesmu nome, ónde se xunten el Regueru del Villar y el ríu Valvanera. Más palantre apuértase al camín de la "Cerrá" o del "Calvo". Esti camín empieza a esperimentar una xubida más contundente, yá superando los 1000 m. Más o menos 4 quilómetros alantre llégase a Medinilla, conceyu vecín. Dende'l pueblu aportar a otru camín, en direición al Cuetu del Berrueco, pero ensin llegar a él. La xubida ye bastante pronunciada, siendo ésta, la parte del camín con dificultá alta, y yá superando los 1150 m d'altitú. Camín alantre apuértase a la falda del cuetu del berrueco, tando nel llugar más altu de la ruta, a unos 1205 m d'altor, a partir d'equí la dificultá ye media. Nunos 2 quilómetros aportar al camín de "la Peña del Gatu", yá tando nel términu municipal de Santibáñez y saliendo del de Medinilla. Nunos 3,8 a 4 quilómetros alantre llégase al pueblu y volvemos a los 930 m del principiu.
- Ruta del Abeyaderu. Santibáñez - L'Abeyaderu - El Risco - Camín del Xitanu - Santibáñez. Ye una ruta de dificultá media, de 10 quilómetros de llargor. Altitú mín. 903 m y máx. 1195 m. En dalgunos l'accesu enzáncase por cuenta de la dexadez del campu. Duración aproximáda: 2 hores y 50 minutos.
- Ruta de los Hermanitos de la Nava. Santibáñez - Camín de Sorihuela - Hermanitos de la Nava - Santibáñez. Ye una ruta de dificultá baxa, de 17,17 quilómetros de llargor. Altitú mín. 913 m y máx. 1208 m. Los caminos caltener nun estáu bastante bonu. Duración aproximáda: 5 hores y 16 minutos.
- Ruta de Cabeza Búha. Santibáñez - Camín de la Peña del Gatu - Les Paredejas - Los Monolitos - Cabeza Búha - Tumbes de Praojuarro - La Corrolada - Santibáñez. Ye una ruta de dificultá media, con 14,82 quilómetros de llargor. Altitú mín. 894 m y máx. 1155 m. Duración aproximáda: 4 hores y 09 minutos.
- Ruta de la Ermita de la Orde. Santibáñez - Tumbes de Praojuarro - Cabeza Búha - Ermita de la Orde - Verea de los Xitanos - Camín de les Colonies - Camino de les Cañás Cimeras - Santibáñez. Ye una ruta de dificultá media, con 14,73 quilómetros de llargor. Altitú mín. 889 m y máx. 1137 m. Duración aproximáda: 4 hores y 24 minutos.
- Ruta del Risco. Santibáñez - la Teyera - El Calimocho - L'Abeyaderu - El Risco - Les campanes del Diañu - Santibáñez. Ye una ruta de nivel de dificultá media, con 11,8 quilómetros de llargor. Altitú mín. 920 m y máx. 1260 m. Duración aproximáda: 3 hores y 20 minutos.
- Ruta devesa de Peñaflor. Santibáñez - antiguu camín d'El Barco - Devesa de Peñaflor - Camín de Santa Lucía - Santibáñez. Nivel de dificultá de la Ruta: Mediu, con un total de 17,58 quilómetros de llargor. Altitú mín. 926 m y máx. 1146 m. Duración aproximáda: 4 hores y 10 minutos.
- Ruta del Tormes. Santibáñez - Cabeza Búha - Ermita de la Orde - Cañada Real - Presa Saltu de San Fernando - L'Arenal - Cálcer - Camino del Tormes - Santibáñez. Ye una de les rutes más llargues, con 19,37 quilómetros. Dificultá baxa-bien baxa. Altitú mín. 876 m y máx. 1141 m. Duración aproximáda: 5 hores y 45 minutos.
- Esisten tamién rutes pa bicicleta, ente les que sobresal la siguiente:
- Ruta del Corneja. Santibáñez - Puente del Congosto - Piedrahíta - Puerto de Peñanegra - Hoyos del Espino y viceversa. Ruta de dificultá media, de 66,83 quilómetros. Destaca'l so eleváu desnivel, siendo l'altor mínimu 914 m. y la máxima 1983 m.
- En Santibáñez esiste una asociación de persones que faen percorríos per estos caminos llamaos AMIGOS RUTEROS DE SANTIBAÑEZ DE BÉXAR o lo que ye lo mesmo, ARSaBe.
Cuetu del Berrueco
El Cuetu del Berrueco ye un poblamientu y xacimientu arqueolóxicu, que s'asitia a 1.354 m d'altitú na llende sureste de la provincia de Salamanca y d'Ávila, ente los términos de Medinilla, Puente del Congosto y el Tejado de Béjar. El paisaxe ye graníticu y abrupto, casi inaccesible peles zones más altes. Al norte, oeste y esti del cuetu la topografía camuda, con predominiu de deveses llanes poblaes de encines y col cursu del ríu Tormes a poca distancia en direición este.
El xacimientu conocer dende antiguu por distintos afayos esvalixaos en coleiciones particulares. Ésta área arqueolóxica ta constituyida por seis xacimientos: La Devesa, La Mariselva, Cancho Namoráu, Les Peredejas o Santa Lucía, Los Tejares y El Hontanar. Destaca'l pobláu del cancho Namoráu nel visu más altu del Berrueco (1.355 m), con materiales que van dende'l bronce final hasta'l s. VI a.c., restos de seis viviendes de planta irregular y depósitos metálicos. Nel pobláu de les Paredejas atopáronse importantes afayos en superficie (cerámica griega, cuchiellos afalcatados, braserillos etc...). Nun se realizaron escavaciones, pero dichos afayos presumen una ocupación dende'l s. VII al s. III a.c., polo tanto ensin romanizar. El pobláu de los Tejares foi nucleu prerromanu (hasta los ss. II-III d.C). Na so superficie apaecieron numberosos restos cerámicos y molinos de mano barquiformes, amás de monedes republicanes fechaes ente'l 174 y el 43 e.C.
Extrañamente paecíen non documentarse restos evidentes de muralla nos asentamientos del cuetu del Berrueco, seique pola suficiencia defensiva qu'apurre'l serrapatosu relieve natural. Apocayá, sicasí, ta verificándose l'amurallamientu en Cancho Namoráu a partir de restos constructivos bien deterioraos.
Hidrografía
L'agua d'esta población ye de bona calidá, y nunca esti pueblu tien escasez d'agua (menos n'años bien secos), por cuenta de que'l ríu Tormes ta a 3 km de la llocalidá, y el ríu Valvanera pasa pol conceyu. El pueblu tien delles fontes que tán en permanente funcionamientu, como por casu la fonte de la pandiella, la del cañu, la de les hontanillas, la de les viñes, la fonte la barra, la fonte de la teyera y la fonte de la ermita. Amás la presa d'esta población, que s'atopa nel ríu Tormes, que s'utiliza pa faer enerxía hidráulica, fai sacar beneficios al pueblu, y úsase como suministru y riego. Amás de les fontes qu'hai nel conceyu hai nel so términu municipal dellos ríos y regueros, como'l regueru de la Higollada, de Navaquemada, el de la Fuente del Cañu, el de les Viñes, el del Ochavu y el Regueru del Villar, amás del Río Valvanera (o Mataviejas).
Banzáu de San Fernando
El banzáu de San Fernando ye la presa qu'abastez al conceyu de Santibáñez de Béjar y Cespedosa de Tormes. La so inauguración foi'l 11-02-2002. Atopar nel cursu del ríu Tormes, a unos 900 m d'altitú. El banzáu tien una capacidá de 9 hectómetros cúbicos d'agua y ocupa unes 50 hectárees de terrén. Ta a lo cabero del banzáu de Santa Teresa y compónse del banzáu, la presa, la minicentral y la escala de peces. Dende la minicentral hasta'l ríu ta la canal.
Cabeza Búha
Cabeza Búha ye una elevación montascosa que ta nel términu municipal y que pertenez a la Serranía de les Castañales. Alcontrar a unos 5 quilómetros del cascu urbanu del conceyu. Alzar a 1.166 metros d'altitú y apuértase pola SA-102. La so vexetación componer de arbustos y encines, y sobremanera bardiales. La so fauna ye de gran variedá de páxaros, xabalinos y llebres, y na so zona más alta ye complicáu'l so accesu por desdexar que s'atopa.
El clima de Santibáñez de Béjar ye continental con influencia montascosa. Los sos iviernos son bien fríos y llongures, llegando'l 16 de xineru de 1960 a llegar a los -19.8°C, con abondoses precipitaciones, dalgunes en forma de nieve, y tamién munches xelaes. Les serondes son secos pero frescos, y suelen ser curtios. Les sos primaveres son llargues y bien lluvioses, siendo la dómina d'añu na que más precipitación se concentra, superando les precipitaciones inclusive d'iviernu, eso sí suelen ser templaes. D'últimes los branos son calorosos pero curtios, llegando al máximu históricu'l 10 d'agostu de 2012 con 40.1º C. Anque peles nueches, les temperatures baxen, faciendo que se tenga que salir inclusive acompañáu d'una chaqueta.
- Climograma de Santibáñez de Béjar ente los años 1990 a 2010:
| Mes | Ene | Feb | Mar | Abr | May | Jun | Jul | Ago | Sep | Oct | Nov | Dic | Añu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Temperatura medio |
style="background: #FFFF99; color:#000080;" | 1,6 |
3,5 | 6,2 | 8,1 | 10,7 | 15,4 | 22,8 | 24,8 | 16,9 | 11,8 | 6,7 | 2,4 | 10,9 | |
| Díes de nevaes | 8 | 5 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 17 |
| Precipitación (mm) | 67 | 69 | 72 | 75 | 64 | 37 | 11 | 9 | 35 | 58 | 89 | 86 | 672 |
Hinchente de 1987
En Santibáñez de Béjar n'agostu de 1987 por causa de una gran nube de branu al filu del mediudía, los ribayos del Abeyaderu enchiéronse, cayendo gran cantidá d'agua sobre los montes del Abeyaderu, El Calamocho y la Teyera, según sobre'l cascu urbanu llevando al conceyu grandes cantidaes d'agua. El regueru de les Viñes que crucia'l pueblu aumentó en pocos minutos el so caudal abasnando gran cantidá d'espinos cortaos que taponaron la boca del tunel al altor de la Cai Solano. El regueru buscó'l so calce natural enriáu y abasnó gran cantidá de folla dende la Cai Solano, Plaza del Sol Calle Pandiella o de la Puente y Cai Pradillos. Les cais del pueblu convertir en ríos en pocos segundos. Yera peligrosu salir, por cuenta de que l'agua que baxaba yera abondosa, hasta tal puntu d'anubrir delles cases, suétanos y garaxes del pueblu, y dexando graves daños materiales. Cais embaxo foi a parar al ríu Valvanera, dafechu secu, ónde tamién aumentó'l so caudal n'escasos minutos, anubriendo la ribera y los campos cercanos, hasta que llegó al ríu Tormes, onde desagua. Dizse que ye la nube más bayurosa cayida nel pueblu y dañible pal cascu urbanu que quedó llenu de folla debío al taponamiento de la boca del túnel que traviesa tol cascu urbanos d'oeste a este.
Quema de 2003
La quema qu'hubo na demarcación de Santibáñez de Béjar nel añu 2003 foi de gran considerancia. Quemó un total de 8.650 hectárees de terrén. Empezó dende'l Puertu del Tremedal (Ávila), pasó por La Carrera, El Barco de Ávila, Palacios de Becedas (Ávila), Becedas, Casas de la Vega, El Losar del Barco, Navamorisca, Junciana, Gilbuena, Neila de San Miguel, Medinilla, El Tejado, Puente del Congosto y Santibáñez de Béjar, onde s'escastó por cuenta de qu'atopábase el ríu Tormes que sirvió de cortafueos. Tuvieron que desallugar a 2 conceyos, un total de 500 vecinos, que se transladaron al Barco y a Santibáñez. Cortaron 7 carreteres de les provincies d'Ávila y de Salamanca. Duró casi 1 selmana y diba a gran velocidá, polo qu'apeligraba nel conceyu casi 3000 cabeces de ganáu, de la que namái morrieron unos 10 animales ente vaques y oveyes. Foi la quema más grande habíu n'España nesi branu de 2003.[3]
- Nel añu 2010 la población yera de 543 habitantes, de los cuálos son:
| Xéneru | Edá | Población | Porcentaxe total |
|---|---|---|---|
| Mozos | (0-30 años) | 132 | 24,31 % |
| Adultos | (30-65 años) | 243 | 44,75 % |
| Vieyos | (+65 años) | 168 | 30,94 % |
(Datos del añu 2010) Nel pueblu hai delles nacionalidaes residentes, ente los que más son Rumanos y Arxentinos. En total el 4,05% de la población ye estranxera (2010).
- La población estranxera nel conceyu ye del 4,6% del total de la población, el datu más altu dende l'añu 2001.
| Añu | Total de persones estranxeres | % sobre'l total de la población |
|---|---|---|
| 2009 | 18 | 3,24 |
| 2010 | 22 | 4,05 |
| 2011 | 21 | 3,93 |
| 2012 | 24 | 4,59 |
La población de Santibáñez de Béjar nel añu 2010 yera de 543 habitantes, de los cualos 273 yeren varones y 270 son muyeres.
La población aumenta de manera considerable pel branu anque'l mayor aumentu ye notable na celebración de les fiestes d'ochobre, na que la población puede algamar les 3.000 o inclusive 4.000 persones.
La mayor población que llegó a tener foi nel añu 1945, con una población de 2.227 habitantes, pol censu municipal.
- Magar nun tener una población demasiáu elevada, na provincia de Salamanca ocupa un importante llugar, yá que de los 362 conceyos qu'hai nella, Santibáñez de Béjar supera n'habitantes a 271 conceyos d'elles.
| Gráfica d'evolución demográfica de Santibáñez de Béjar ente 1842 y 2017 |
 |
Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.
|
Escudu
L'escudu heráldicu que representa al conceyu foi aprobáu'l 20 de payares de 1992 col siguiente blasón:
«Escudu partíu. Primero, d'oru con seis roeles d'azur, puestos en dos polos. Segundu, de sinople con trés veneres de plata puestu en palu. Entado en puntu ondeado de plata y azur. Timbrado de la Corona Real Española»Boletín Oficial de Castiella y Lleón nᵘ12 de 21 de xineru de 1993[4]
Bandera
La bandera municipal ye d'aspeutu rectangular, con un castiellu interior, n'alcordanza al torrexón de Santibáñez, na parte esquierda realizáu por unes tisories d'esquilador y na so parte derecha unes abiyotes naturales d'esta zona y símbolu de trabayu.[ensin referencies]
La economía principal ye'l sector servicios representando un 49%, un pocu menos que va unos años. Nos últimos años la industria foi aumentando llegando a representar agora un 35%. Tamién esiste una actividá en construcción (5%). Esplótase les denominaciones d'Orixe de: Carne de Morucha de Salamanca, Lechazo de Castiella y Llión (Sac. y afaenáu), Carne d'Ávila (Prod. y Elab.), polo que tamién la ganadería tamién ye importante, raramente xubiendo nos últimos años d'un 10% a un 11%. Tamién hai gran bayures de fábriques de xamones y embutíos, (dalgunos d'ellos con Denominación d'Orixe de Guijuelo), Xamón de Guijuelo. Amás nel pueblu hai dellos comercios. Tocantes a la población activa en paru (cifres del 1 de xineru de 2014), ye reseñable que nel conceyu cuntar con un total del 9,89 % de desemplegu, siendo unu de los conceyos con menos porcentaxe de paraos de la provincia de Salamanca, siendo la media d'esta provincia del 23,05 %.
Sector primariu
Compónse mayoritariamente pola Ganadería y l'Agricultura, representando anguaño'l 11% de trabayadores.
L'agricultura en Santibáñez de Béjar foi importante nel sieglu XX, con un 60% de la población trabayando nella. Anguaño síguese practicando, pero yá apenes hai un 3%, polo tanto yá con menos intensidá. Ye sobremanera de regadío, pero tamién de secanu. Principalmente les sos tierres son dedicaes al cultivu de pataques, llegumes (Xudíes del Barcu, garbanzos y llenteyes), y nos últimos años ta produciéndose dalguna collecha de xirasoles. Tamién ye abondo común la llantadera de cebolles, llechugues, cebollu, tomates, cenahoria y ayos. Tamién hai cultivos maderizos, principalmente de encines, que la so collecha dedicar en gran parte para engordar del gochu.
La ganadería ye mayoritariamente ganáu ovín, bovín y porcín, y básase na venta de carne de morucha de Salamanca, y carne d'Ávila.
- Tabla de cabeces de ganáu averáu nel añu 2007. La ganadería representa un total de casi un 11% del total de la población trabayándola, casi un 5% más que hai 8 años.
Sector secundariu
El sector secundariu más importante ye la industria chacinera, con un 35% de la población dedicada nella. Otra actividá importante ye la construcción (5%), sumando un total del 40% de la población.
La so principal fonte d'ingresos ye la industria chacinera, habiendo inclusive 7 fábriques de quesos, xamones y embutíos y dellos almacenes d'ensugáu de xamones nun conceyu de tan solo 500 vecinos. Una d'ellos ye de denominación d'orixe Guijuelo. Na provincia de Salamanca, Santibáñez de Béjar, xunto colos conceyos de Ledrada y Guijuelo, son los mayores productores de xamones, embutíos y quesos, con denominación d'orixe y mayor calidá. Ensin dulda lo único del conceyu son los sos quesos, yá famosos en parte de Castiella y Llión. Ye'l sector económicu local que más ta creciendo nos últimos años, a pasar d'un averáu 15% nel añu 1995 a un actual 31%.
Sector terciariu
El sector terciariu o servicios ye'l más abondosu, pero baxó nos últimos años a representar anguaño un 49%, casi un 6% menos que hai unos 10 años.
| Sector comercial | Empreses |
|---|---|
| Oficines bancaries y Caxes d'aforru | 2 |
| Pequeñu comerciu d'Alimentación | 3 |
| Farmacies | 1 |
| Comerciu al per mayor | 6 |
| Chigres | 5 |
| Mercadinos | 1 |
Santibáñez de Béjar atopar nun llugar d'eleváu pasu de vehículos, una y bones la carretera que pasa pol conceyu xune Ávila, Madrid y Piedrahíta con Guijuelo, Béjar, Salamanca y Ciudad Rodrigo. Un día normal de media trescurren unos 7000 vehículos. Los trés carreteres qu'alleguen nel conceyu son les carreteres comarcales de la SA-102, La llamada "Carretera del Guijo" y la llamada "carretera de la Cabeza".
- De Béjar a Santibáñez apuértase al traviés de l'A-66. Unos quilómetros más palantre, na salida 401 aportar a la carretera SA-102, hasta que se llega al conceyu.
- De Piedrahíta a Santibáñez apuértase al traviés de la carretera AV-102 y darréu entrando na provincia de Salamanca aportar a la carretera SA-102. Pasando Puente del Congosto, a 7 km atópase yá'l conceyu.
- De Salamanca aportar pola A-66 y antes de llegar a Guijuelo aportar pela carretera DSA-164, al so pasu pol Guijo de Ávila, y darréu a Santibáñez.
- De Guijuelo a Santibáñez falten bien pocos quilómetros, namái s'apuerta unos metros hasta l'encruz de Fuentes de Béjar, y cuéyese direición escontra La Cabeza de Béjar, pela carretera DSA-170, hasta que da a parar xustamente na entrada sur de Santibáñez de Béjar.
- En cuanto al tresporte públicu, la compañía d'autobuses CEVESA realiza trayectos diarios (a una hora determinada), dende Santibáñez escontra Piedrahíta, Ávila y Madrid. Tamién en viceversa. Los xueves (día de mercadín en Béjar), sale ceo un autobús que fai paraes en Sorihuela, Fresnedoso y Vallejera de Riofrío. El mesmu autobús esi mesmu día vuelve partir al mediudía de nuevu a Santibáñez realizando les paraes mentaes enantes. Nel cursu escolar y horariu escolar sale diariamente autobuses dende Santibáñez pa treslladar a los neños del pueblu al institutu de Guijuelo. La compañía d'autobuses ALSA tamién fai dalguna trayeutoria pasando pel conceyu, pero producir de forma aisllada. D'últimes tamién la compañía d'autobuses MOGA realiza trayectos na denomada "ruta de los pueblos" por Santibáñez, con destín a Salamanca.
Vehículos de motor
Santibáñez de Béjar ye un conceyu ónde abonden los vehículos de motor. Los camiones son abondosos pol comerciu d'alimentación etc.
| Tipu de vehículu | Cantidá |
|---|---|
| Automóviles | 245 |
| Camiones | 104 |
| Motocicletes | 18 |
| Tractores industriales | 3 |
| Otros vehículos | 6 |
| TOTAL | 376 |
Santibáñez ye un conceyu con una bona historia no que se refier col folclor y cantares tradicionales del llugar. Nel pueblu denominar curtios o charradas, nes que vienen personaxes como'l Mariquelo a tocar los preseos pertenecientes del llugar, como la dulzaina, la gaita charra, el famosu tamboril etc. Acompañar con castañueles y traxes y vistíos típicos Salmantinos. Sobremanera'l folclor realizar en dómina braniza y en fiestes y temes relixoses, como bailles y cantares a la virxe. En selmana santa dacuando en procesiones acompañar con marracas.
Educación
Santibáñez de Béjar ye la cabeza del Colexu Rural Arrexuntáu Valvanera y el so otru pueblu ye Sorihuela. El colexu de Santibáñez construyir en 1912, siendo'l más antiguu de la contorna. Cuenta con 55 alumnos, frente a 11 qu'hai en Sorihuela. Nel pueblu dase infantil y primaria, cuanto a la ESO y bachilleratu hai que treslladase a Guijuelo, 9 km del pueblu. Tamién hai una guardería, que cunta con 10 neños. Na zona cerraron munchos centros, polo que nos últimos años los neños del Puente del Congosto, El Tejado, Medinilla, La Cabeza de Béjar y Guijo de Ávila tienen que treslladase al colexu de Santibáñez.
Xuegos
Nesti conceyu'l xuegu preferíu de pequeños y mayores ye'l xuegu de la calva, xuegu que consiste en llanzar una piedra a un palu de madera y tratar de da-y, tradicional nestes tierres.
Amás hai otros como'l tute” o'l “mus”, más habitual ente les persones mayores.
Fiestes
- Feries y fiestes d'Ochobre celébrense les fiestes patronales n'honor a la Virxe de Valparaíso mientres unos 5 díes, a la que saquen de procesión acompañada de miles de santibañejos. Los últimos años toros y tamién se celebren les feries pa moces y neños, con coches chocones, colchonetes, futbolines xigantes, tómbolas, el antigravedad, el tren turísticu, toros mecánicos, cames elástiques etc, que vienen tolos años a les feries y fiestes d'ochobre. Amás faise una puya de la virxe. Nestos díes la población aumenta considerablemente, y llega xente a les verbenes, de los conceyos colindantes como Guijuelo, Puente del Congosto, Piedrahíta, etc.
- Tamién se celebren fiestes el primer fin de selmana d'agostu, mientres 3 díes.
- El día de San Xuan (24 de xunu) saquen de procesión a la so patrona. El día de Santiago Apóstol (25 de xunetu), patrón d'esti pueblu, faen una misa nel so honor y fiesta con baille pa los xubilaos.
- El Corpus Christi, tradicional nel conceyu ónde se fai una fiesta na plaza.
- Selmana Santa, ónde faen delles procesiones, anque munchos años tener qu'atayar pola agua. La primera d'elles ye la procesión del Domingu de Ramos, la segunda ye la procesión del Xueves Santu, (Procesión del Silenciu) nel que se saquen les talles de la virxe y el panteón de Jesús. Otra y l'última procesión ye'l Vienres Santu, (Procesión del Alcuentru), la más importante y conocida, na que salen les talles del Sagráu Corazón y la Virxe María (la Virxe llevada por muyeres y el Sagráu Corazón por homes), que xúntense na plaza, yá que cada talla va per un estremu de la plaza. Cuando se xunten, vuelven toos xuntos escontra la ilesia. Toles procesiones asoceden pela nueche, salvo la procesión de domingu de ramos.
- La tradicional matanza, que se suel llevar a cabu ente febreru y marzu.
- El Antroxu, que celébrase un desfile nel teatru municipal, que los ganadores lleven un premiu.
- El día del hornazo, celebráu tolos años el Domingu de Resurreición, que la gran mayoría de la xente sale a comer al campu mientres tol día, y como non acompañaos d'unos hornazos.
Virxe de Valparaíso
La virxe de Valparaíso ye una advocación de María (madre de Xesús), patrona de Santibáñez de Béjar y nel cual la so festividá produz el primer fin de selmana d'ochobre y tamién el día de San Xuan (24 de xunu). D'estilu románicu (s.XII), ye una de les escultures más importantes de la provincia salmantina.
Gastronomía
Los platos más tradicionales d'esta llocalidá son les pataques revueltes, el cocíu, unos bonos platos de xamón serranu y dalgunes otres delicies d'estes tierres.
Otru costume típica d'esti pueblu y rellacionada cola gastronomía ye salir los domingos pela mañana a faer ruta polos chigres, pa tastiar tapes y tomar un vinu.
Tamién hai dulces típicos, como les perrunillas, rosquíes, mantecados, floretas, etc.
Antroponímia
N'España hai 34 Santibáñez, de los cuálos 28 tán en Castiella y Llión. 11 d'ellos na provincia de Llión, la que más tien. Na nuesa provincia hai 5, Santibáñez de Béjar y Santibáñez de la Sierra, que cunten con mesmu conceyu, y otros trés que son entidaes menores de población; Santibáñez del Río, nel pueblu de Doñinos de Salamanca, Santibáñez del Cañedo, nel pueblu de Forfoleda y d'últimes Santibáñez, nel pueblu de San Pedro del Valle.
Eleiciones municipales
| Partíu políticu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| % | Votos | Conceyales | % | Votos | Conceyales | % | Votos | Conceyales | % | Votos | Conceyales | |
| Partíu Popular (PP) | 68,13 | 327 | 5 | 49,31 | 214 | 4 | 61,46 | 244 | 4 | 48,13 | 180 | 3 |
| Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | 3,96 | 19 | 0 | 41,01 | 178 | 3 | 38,29 | 152 | 3 | 49,20 | 184 | 4 |
| Izquierda Xunida (IX) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1,60 | 6 | 0 |
| Unidá Rexonalista de Castiella y Llión (URCL) | 27,29 | 131 | 2 | 8,76 | 38 | 0 | - | - | - | - | - | - |
Alcaldes
| Alcalde | Llexislatura | Partíu Políticu |
|---|---|---|
| Evaristo González | 1979 - 1983 | .svg){kind=small} UCD |
| Isidoro Sánchez Casquero | 1983 - 1987 |  PSOE |
| Isidoro Sánchez Casquero | 1987 - 1991 | PSOE |
| Antonio Alonso Sánchez | 1991 - 1995 | PSOE |
| Gonzalo González | 1995 - 1999 | PSOE |
| Cesáreo Hernández Nieto | 1999 - 2003 |  PP |
| Cesáreo Hernández Nieto | 2003 - 2007 | PP |
| Ricardo Benito Martín | 2007 - 2011 | PP |
| Roberto Muñoz García | 2011 - 2015 | PP |
| Alejandro González Sánchez | 2015 - 2019 | PSOE |
Edificios públicos
- Colexu d'educación secundaria Colexu Rural Arrexuntáu Valvanera, construyíu en 1912 (101 años), llamándose antes el colexu Jorge Moru, foi'l colexu de Santibáñez y de los conceyos colindantes. Anguaño hai unos 55 neños n'educación infantil y primaria, y unos 9 profesores nel so cargu. Tamién el colexu tien una sede nel conceyu colindante de Sorihuela, que tien 11 alumnos.
- Guardería municipal.
- El Teatru municipal, tamién llamáu'l salón, a lo cimero d'una llomba del pueblu al llau del colexu y de la ilesia. Construyir en 1989, col fin de faer actuaciones, conciertos etc. nel conceyu. Utilizar nes fiestes d'ochobre pa los bailles y n'antroxos pal concursu d'amarutes, anque tamién dacuando utilízase en delles actuaciones que realicen nes fiestes d'agostu. Antes del teatru municipal taba l'antiguu teatru que se quemar en 1947 y que-y dexó en ruines, amás, va unos años restaurar, anque nun s'utiliza pa usu públicu.
- Ilesia de Santiago Apóstol.
- Ermita de la Virxe de Valparaíso.
- El Conceyu de Santibáñez de Béjar ta na plaza del Consistoriu, mui cerca de la plaza mayor. Tien forma rectangular, un altor averáu de 10 m y 3 plantes d'altor. Na tercer planta tán les oficines de los conceyales municipales. Na segunda tán el salón de plenos, alcaldía y l'oficina del secretariu, y amás nesta planta ta forxáu l'escudu de la villa y del conceyu. Na planta baxa esta'l consultoriu médicu (esquierda) y la biblioteca municipal (derecha). Los dos puertes d'entrada tienen arcos de mediu puntu. Foi construyíu en 1991 y terminóse la so construcción en 1992. Antes de construyir l'actual había unu nel mesmu llugar. Nun tien reló, por cuenta de que yá s'atopa nel conceyu la torre del reló.
- Piscines municipales.
- Oficina de Correos.
- L'Antiguu cine, anguaño n'estáu ruinosu y parte d'un prau, ónde s'atopaba parte del cine, y ónde agora nes fiestes patronales, allúguense los coches chocones.
- El Tanatorio La Soledad, que foi inauguráu va unos años, ónde vien la xente de los pueblos d'al llau, yá que nun hai tanatorios.
L'emperador Alfonsu VII (1105-1157), rei de Llión y de Castiella, reconquistó esta zona. Caltuvo la separación de los dos reinos y al establecer les llendes ente ellos na frontera (na llamada entós Estremadura), concedió a Castiella la zona de la Sierra de Béjar hasta la calzada de Quinea o de la Plata. Esta zona de la Sierra de Béjar, onde s'atopa Santibáñez, pasó a pertenecer a Castiella, formando parte del conceyu d'Ávila, que se va encargar de la repoblación de la contorna y la so cabecera, Béjar, repoblación llevada a cabu por castellanos, principalmente por xentes procedentes del alfoz abulense.
Estos condicionamientos históricu y étnicu, amás de los puramente xeográficos, espliquen les carauterístiques diferenciales que dende entós presenten la Sierra de Béjar y la Sierra de Francia, dos comarca naturales perfectamente caracterizaes y estremaes a pesar de les abondoses traces comunes, a pesar de que pa los habitantes del restu de la provincia de Salamanca tantu los naturales de la Sierra de Béjar como los de la Sierra de Francia sían genéricamente "serranos" (pero serranos bastantes distintos unos d'otros).
Los oríxenes de Santibáñez de Béjar hai que buscalos nesta dómina medieval, nel sieglu XII, yá que ye a partir d'eses feches nes que se produz nesta zona la definitiva repoblación (en munches ocasiones llabradores sometíos fuertemente a grandes cargues señoriales víen como sollivio l'emigrar en busca de tierres con menos cargues acoyéndose a les cartes puebles que los reis emitíen, trayendo consigo la so cultura, les sos costumes, la so manera de vida y la so relixón: este puede ser l'orixe de la Virxe de Valparaíso).
Nel añu 1211, el rei Alfonsu VIII de Castiella "el de les Navas" segrega una parte del territoriu d'Ávila, nel que s'atopaba Santibañez, pa formar la Comunidá de Villa y Tierra de Béjar concediéndo-y Fueru propiu pol que "da a tolos que moren en Béjar y a los que son por venir a Béjar con tol so términu, según a los pueblos que poblaren nel términu, lo mesmo que de los conceyos de les aldegues que si los Conceyos de les aldegues apostaren sobre los términos, el xuez y los alcaldes vaigan y deslinden según les llendes que yá-yos fueron puestos de cuenta que tolos aldeanos vengan a Fueru de la Villa de Béjar". Santibáñez ye una d'eses aldegues del términu de Béjar, col so propiu conceyu d'aldega, sometida al conceyu de la Villa de Béjar.
Santibañez foi primeru abulense, dempués bejarana, formando parte del reinu de Castiella pa pasar a depender del Reinu de Llión dende entamos del sieglu XV tres la perda del votu en Cortes de Béjar y el so pasu a depender de Salamanca nesi aspeutu a partir de 1425, fechu favorecíu pol pasu de Béjar y el so territoriu a manes de los Zúñiga en 1391,[7] calteniéndose darréu como salmantino y lleonés nes divisiones territoriales de Floridablanca en 1785 y finalmente na de 1833 en que se crean les actuales provincies, en que Santibáñez quedó encuadráu na provincia de Salamanca, dientro de la Rexón Lleonesa.[8] Sía que non, la pertenencia a la comunidá de Béjar caltener hasta la desapaición de la mesma en 1833, dependiendo dende entós del partíu xudicial bejarano.
No eclesiástico'l territoriu de Béjar ta englobado na diócesis de Plasencia dende entamos del sieglu XIII, a la que sigue perteneciendo na actualidá.
- Los monumentos más importantes de Santibáñez de Béjar, son los siguientes:
- La Virxe de Valparaíso, patrona del pueblu y d'estilu románicu, (s.XII).
- La La Torre, talaya de señales fronterices, (s.XIII), catalogáu como Patrimoniu Históricu Español dende 1985 y Patrimoniu cultural européu.
- La Ilesia de Santiago Apóstol, única ilesia del conceyu, d'estilu románicu tardíu, (s.XV).
- La Ermita de Nª Sª de Valparaíso, d'estilu renacentista, (s.XVI)
- L'edificiu del reló, d'estilu neoclásicu, (s.XIX).
- El Cuetu del Berrueco, poblamientu y xacimientu arqueolóxicu d'orixe Vetón más importante de Salamanca. Declaráu Patrimoniu cultural Español (1985).
- El Risco, pobláu calcolítico más antiguu de la Salamanca, 3000 e.C. Anguaño los restos tán bien deterioraos o sumíos.
- La ponte de la "fonte del Molinucu", per ónde pasa'l Ríu Valvanera, remontar al orixe romanu. Tamién otra ponte, per ónde tamién pasa'l ríu Valvanera, remontar al sieglu XVIII.
- Los trés crucies que güei s'atopen al llau del teatru, la más grande de dos metros, tien esculpíu un cristu sangrándose ye del sieglu XVII. Les otres dos nun se saben de cuando son, pero averar al sieglu XIX.
- El bracu vetón atopáu nel Cuetu del Berrueco, que s'atopa nel xardín de la ermita, que ye del sieglu V.
- Les grandes cases, sobremanera construyíes nel sieglu XIX, pertenecientes naquella dómina a les families más adineraes de la llocalidá. Sobresalíen sobre toles demás, como por casu, que dalgunes s'alcen tres pisos, pocu habitual naquella dómina. Tán formaes por grandes galeríes y grandes portones, habitual nes families pertenecientes a la burguesía. Unu de los edificios más conocíos en Santibáñez ta asitiáu na plaza de la Pandiella, en plenu centru del pueblu y foi construyíu aproximao a mediaos del sieglu XIX. Tien tres pisos y consta d'una gran balconada.
Encina del Carrasco
La encina centenaria de Santibáñez de Béjar, tamién llamada la encina del Carrasco, atopar nel camín de la presa, a 4.8 km del pueblu, y créese que tien inclusive 450 años. Ye la encina más antigua de la Villa de Santibáñez, con unes grandes dimensiones. Pa tomala precísense 7 neños, cuando lo normal son 3. Tamién ye importante'l so altor, que xube los 15 m, cuando lo normal nuna encina son unos 6 o 7 m. Tamién ye importante la encina del castiellu de Santibáñez, pero namái tien 220 años y un altor de 9 m.[ensin referencies]
Les encines d'esti conceyu dan munches abiyotes que les utilizaben pa vendeles, y yera la economía del pueblu, anque inda se vienden pal consumu humanu, anque tamién pal del credo, d'ende vienen los xamones d'abiyota denominación Guijuelo.
La Torre
.jpg)
Esta talaya de propiedá privada asitiar nuna pequeña elevación a escasos metros del cascu urbanu de Santibáñez de Béjar, aisllada xunto a una encina. Perteneció al marqués de Fonte del Sol quién ordenó la so construcción nel s. XIII. La so función foi la de torres de señales fronterices (dende ella denominar el pueblu y la so contorna), nel que siquier dende'l s. XV, dómina de conflictos ente'l reinu de Castiella y el de Llión, al que pertenecía. Dizse que foi plaza importante na guerra ente los partidarios de Xuana la Beltranexa y los d'Isabel la católica pol tronu de Castiella. La torre de Santibáñez pertenecía a los partidarios d'Isabel la Católica y ta construyida na llinia defensiva qu'incluyía tamién la talaya del conceyu de Guijo de Ávila, que taba en manes de partidarios de Xuana la Beltranexa. Al terminar la guerra cola victoria de Dª Isabel decretóse que la torre de Guijo de Ávila debía derruirse, salvando pela cueta la de Santibáñez.
Ta construyida en mampuesto de granitu, que tuvo trés plantes: la primera dedicada a les caballerizas, la segunda pa la guardia (con murios artilleros) y la tercera dedicada a la vivienda. La puerta ye d'arcu apuntáu ensin clave y los murios representen saeteras a distintos altores. El remate sumió, anque pudo ser almenado. Atopar n'estáu ruinosu y el so interior totalmente buecu, anque se ta pensando en reconstruyilo pa salvalo del derrumbe. Ye'l 2º monumentu más importante de la llocalidá, dempués de la Virxe de Valparaíso y ta declarada Patrimoniu Históricu Español dende 1985.
El Risco
El Risco foi un gran pobláu calcolítico (3.000 a.C), periodu'l cual desenvolvíase'l fenómenu megalíticu: Téunica d'enterramientu coleutivu que se realiza n'estructures tumulares a base de grandes bloques de piedra que formen una cámara, a la que n'ocasiones s'añedir un corredor d'accesu. En dicha cámara soterraríen los miembros d'una mesma familia. El xacimientu d'El Risco foi afayáu pol padre Ignacio Belda, y correspuende a una pequeña población de la edá del Bronce y del Fierro que terminó sobre'l s. II a.C, cola conquista romana. Polos restos atopaos, tamién los romanos establecieron nel Risco un puestu militar d'observación, al llau del Cordel, al igual que nel Praojuarro, onde l'asentamientu militar romanu tuvo muncha importancia.
Plaza mayor
La plaza mayor de Santibáñez atopar nel centru del pueblu, a una altitú de 930 metros. Ta a escasos 100 metros del conceyu y a unos 150 metros de la Ilesia de Santiágo Apóstol. Nel añu 2002 empezaron les obres d'acondicionamientu de la plaza, asitiando árboles y camudando el suelu por unu de granitu. Añadiéronse ceres ya iguáronse les cais que la arrodien. Nella los vienres alcuéntrase'l mercadín, y pel branu tamién se celebra circos y espectáculos de maxa.
L'edificiu del reló
El L'edificiu del reló foi construyíu en 1892, d'unos 13 m d'altor, y fechu de granitu y materiales que yeren propios d'aquella dómina, que s'alcuentra a una altitú de 930 msnm. Tien nel so interior unos pesaos pendilexos de gran tamañu que sirven pa dar cuerda al reló. Ésti tien el diseñu propiu d'aquella dómina, en númberos romanos. Nel teyáu atopa la campana, encargada de dar les hores enrexao y apinao nuna veleta. D'antiguo esti pequeñu inmueble foi sede del xulgáu y los cuartones del conceyu, anguaño'l llau derechu del edificiu, propiedá del conceyu, ta vencíu a oficina de correos y Telégrafos en realizándose un acontecimientu del inmueble a tal fin. En 2007 foi precisu iguar el teyáu de l'ala esquierda, perdiendo altor. Atópase en plenu cascu urbanu de Santibáñez, na C/ Jorge Moru y la C/ La Ilesia, una de les cais más transitaes del conceyu, les cuálos se transladan dende la carretera SA-102 y el cascu urbanu. Ye unu de los principales monumentos del conceyu, pero tamién unu de los más modernos, yá que foi construyíu en 1890. Frente a él allúguense les feries de les fiestes d'ochobre. En frente d'él dellos vecinos del pueblu tomen les uves en nuechevieya.
Ilesia de Santiago Apóstol
- La Ilesia de Santiago Apóstol foi construyida a mediaos del s. XV, darréu sufrió delles remodelaciones, siendo la de los años 1956-1959 la más importante, y dende entós caltién el so estáu actual, en plena reforma unu de los sos obreros morrió por cayer cuando taben realizando la reconstrucción del campanariu. Entá nun se sabe por qué asocedió, pero dalgunos testigos dicen que s'esprendió un bloque de piedra que lu algamar a él, bastiándo-y al vaciu. En xineru de 1996 el vientu y l'agua provocó l'esbarrumbamientu del nial de cigüeñes construyíu xunto al campanariu causando graves desperfectos na so cayida nel pórticu de la ilesia. El campanariu ye empedrado, de 24.5 metros d'altor, casi tres veces cimeru al altor de la ilesia. Na so parte este atópase un ábside de forma pentagonal, na parte norte ta formáu por una antoxana formáu nel so centru pola antigua entrada al templu, anguaño non utilizada. Na so parte sur ta la fachada principal, formada por dos puertes d'entrada y una paré empedrada hasta la metá, depués hasta la cumbrera ta compuesta por bloques de granitu. Nel so centru un rosetón senciellu pero de gran guapura.
Ermita de La nuesa Señora de Valparaíso
- La Ermita de Nª Sª de Valparaíso créese que orixinalmente foi construyida sobre un antiguu templu romanu del que se caltienen les bases. Esta idea basar en que s'atoparon dalgunes texas romanes nel suelu de la ermita; amás l'antigua alcantariella del regueru de la Cerilla podría ser construyida polos romanos. En 1670 yá esistía la ermita con una sacristía a la derecha dientro d'una corredera con altes parés ónde se celebraben corríes de toros mientres les fiestes patronales. Cuando se dexaron de realizar enterramientos nes ilesies y dientro del pueblu, media corredera convertir en campusantu hasta que se construyó l'actual. La ermita foi afarada polos franceses en 1812, quemando inclusive los retablos ya imáxenes. Quedó a salvo la imaxe de la Virxe de Valparaíso porque taba naquel momentu na ilesia (anque tamién sufrió daños). La ermita foi reedificada, incluyendo parés y artesonado (que yera idénticu al de la ilesia), sobre l'añu 1826-1828, construyéndose esautamente igual, namái que la sacristía facer nel llau esquierdu. Fízose-y el mantu, toca y encaxes a la virxe. La última reforma data de 1966.
Les Mines
Son xacimientos de Esfalerita y Wolframita que s'atopen nos términos municipales de Santibáñez de Béjar y Cespedosa.
Zones d'ociu
- Les piscines municipales, que pel branu te puedes bañar y pasar la tarde xugando al ping pong, al basketball etc; amás de competiciones y xuegos tradicionales que realicen dellos díes. Ta abierta pel branu de 12 H de la mañana a 8 o 8:30 H de la tarde.
- Nel parque municipal, ónde hai máquines pa faer exerciciu, toboganes, balancinos, xingadorios, por que los neños préstense, y tamién hai bancos por que la xente esfrute pel branu de la nueche sentáu viendo como los neños xueguen. Foi inauguráu este mesmu añu.
- Los campos de fútbol, baloncestu y les pistes de tenis del conceyu, llamaes nél como "les pistes", ónde mientres tol añu ta abiertu por que los neños que viven nel pueblu xueguen y faigan deporte. Pel branu fáense competiciones de fútbol, qu'entama'l Conceyu de Santibáñez de Béjar, nel que al ganador apúrrelu un troféu.
- La paraxa de la ermita ónde se topen xingadorios, toboganes, xuegos d'esguilada etc; nel que nos últimos años utilízase menos pero qu'inda s'utiliza por que los neños préstense.
- El ríu Tormes y Valvanera, ónde en dómina de pesca vienen cientos de persones de la orografía pa pasar la tarde pescando nel ríu, un sitiu bastante importante, siendo la cola del banzáu de Santa Teresa. Tien gran variedá de peces, que, son entá más abondosos les truches, jurel y barbo o carpas.
L'Abeyaderu
L'abeyaderu ye un macizu montascosu, llamada "Los Cumes", nel cual la máxima altitú ye de 1.208 metros. Ta ente Santibáñez, Guijo de Ávila y La Cabeza de Béjar. El so accesu ye difícil, sobremanera na zona de Santibáñez, anque na devesa del Guijo puede aportase con mayor facilidá. Na cume atopa la cruz de la devesa, famosa na zona, y ónde tolos turistes que s'averen ellí dexen los sos nomes puestos (como marca la tradición). Anguaño la redolada ta desdexáu. La vexetación componer d'encines y de dellos arbustos. La so fauna ye de xabalinos, coneyos y llebres, y de dalgún páxaru, ónde destaquen delles aves de presa como'l águila imperial.
Arquiteutura
La Noria ye una construcción que s'usa especialmente nel conceyu de Santibáñez de Béjar dende l'añu 1850. Ta construyida con fierro fundamentalmente y ye de forma circular. Nella cuelguen unos vasos de fierro, nunes cadenes que faen sacar l'agua d'un pozu, bien pa usu del ganáu o colleches. En tola villa hai unes 930 nories aproximao, de les que yá s'utilicen tan solo unes 40. Faise mover con una gran vara que se mete nuna gabita y que ye emburriada por pollinos, y dase vueltes hasta que sale l'agua por unes canales.
Un Chabarco ye una especie de pozu abiertu, d'unos 2 o 3 m de fondura, y que tien una especie de rampla pa baxar a él. Ye empedrado, por que nun caya la tierra de les parés, suelse faer nes zones más húmedes de los praos. Sirve por que l'agua sía utilizada pol ganáu. L'agua nunca se suel ensugar, porque s'enllenen la mayoría per ríos soterraños. En Santibáñez hai unos 700 chabarcos y casi toos son utilizaos pa les 2.500 cabeces de ganáu qu'hai nel conceyu.
Los Meales yeren montones de yerba seco puestos en forma circular con un palu en mediu que s'asitiaben dientro de los praos, y utilizábense nel iviernu, yá que nesa dómina nun hai yerba, y con ello, los ganaderos daben de comer al ganáu. La meal yera abarganada de paré de piedra por que los animales nun pudieren comela.
- Santos Moru Briz (1888-1980), foi obispu d'Ávila dempués de ser sacerdote nel conceyu y de ser cardenal nuna ilesia Abulense. Nel so honor realizó un bustu nel xardín de la ilesia. Los sos hermanos fueron sacerdotes y la so hermana monxa, Dña. Modesta Moru Briz, resultada muerta na guerra Civil Española.
- Francisco Martín González (1935-2011), sacerdote abulense y la so hermana Amada Martín González, misionera, hermana de les Franciscanes Misioneres de María n'Arxentina, finada.
- Ángel Blázquez, periodista y escritor de dellos llibros y periódicos, bien famosu ente los años 70 y 80.
- Demetrio González Briz (1892-1969), secretariu.
- Verónica Domínguez, misionera *
Abel Benito, catedráticu.
- El Neñu Juanito Sánchez Díaz (1927-1944), foi'l más pernomáu santibañejo que tenía una sensibilidá artística, de modeláu y talláu fabuloses, perteneciendo a la escuela d'arte y educación cuando solo tenía 13 años. Perteneció a la tercer esposición d'arte salmantina, siendo llargamente'l ganador. Anque la so vena artística duró-y pocu, una y bones el 15 de xunetu de 1944, Juan fina por cuenta de una enfermedá que sufrió casi los postreros 3 años de la so vida, con solu 17 años. Anguaño na so alcordanza queda una llábana col so bustu enriba de la puerta de la casa na que nació, realizada pol prestixosu escultor de la dómina, D. Francisco González Macías.
- Francisco Hernández de la Figal (1547-1607). primer santibañejo n'América, foi propietariu d'una empresa, con 200 esclavos y 600 indios en Veracruz, Méxicu.
- Modesta Moru Briz (1901-1936), sierva de dios, famosa n'Ávila por ser hermana de Santos Moro Briz y José Máximo Moro Briz. Foi asesinada na Guerra civil Española al pie del so hermanu.
- José Máximo Moro Briz (1882-1936), párrocu, asesináu na Guerra civil Española polos milicianos de la FAI.
- Tamién otros santibañejos pernomaos de lo llargo de la historia, tienen un recordatoriu nes cais del pueblu, como por casu la cai de Don Anacleto Fernández, de Demetrio González Briz, de Jorge Moru etc.
- Provincia de Salamanca
- Sierra de Béjar
- Ilesia de Santiago Apóstol
- Torre de Santibáñez
- Cuetu del Berrueco
- Banzáu de San Fernando
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
