Murray Gell-Mann

Murray Gell-Mann (15 de setiembre de 1929, Lower Manhattan – 24 de mayu de 2019, Santa Fe) ye un físicu d'Estaos Xuníos. Estudió na Universidá de Yale y nel Institutu Teunolóxicu de Massachusetts. Profesor dende 1955 na Institutu de Teunoloxía de California (Pasadena), onde desempeñó dende 1967 la cátedra de Física Teórica, foi miembru de la NASA dende 1964.

Murray Gell-Mann
miembro del consejo directivo (es) 31 agostu 1974 - 1988
Vida
Nacimientu	Lower Manhattan, 15 de setiembre de 1929[1]
Nacionalidá	Estaos Xuníos
Residencia	Estaos Xuníos
Muerte	Santa Fe[2], 24 de mayu de 2019[3] (89 años)
Sepultura	Red Butte Cemetery (en) [4]
Familia
Casáu con	J. Margaret Dow (en) Marcia Southwick (en)
Fíos/es	2
Estudios
Estudios	Yale College (es) Columbia Grammar & Preparatory School (en) Yale Institutu Teunolóxicu de Massachusetts Jonathan Edwards College
Direutor de tesis	Victor Weisskopf (es)
Direutor de tesis de	Sidney Coleman (es) Kenneth Geddes Wilson (es) James Hartle Jon Mathews Todd Brun Cosmas Zachos Philip Moss Platzman Sam M. Berman (en) Carl Iddings Henry Hoyt Hilton Donald F. DuBois Kenneth Young Rod Crewther Christopher T. Hill William C. Davidon (es) Norman Dombey (en) George Chapline, Jr. (es)
Llingües falaes	inglés[5]
Alumnu de	Victor Weisskopf (es) Enrico Fermi
Profesor de	Kenneth Geddes Wilson (es) Sidney Coleman (es)
Oficiu
Oficiu	escritor de non ficción, físicu teóricu, investigador, físicu
Emplegadores	Universidá de Chicago Institutu de Teunoloxía de California
Premios	ver honorary doctor of the Yale University miembru de l'Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Fellow of the Committee for Skeptical Inquiry Fellow of Pakistan Academy of Sciences Honorary doctorate of the University of Florida doctor honoris causa pola Universidá de Columbia doctor honoris causa pola Universidá de Cambridge Doctor honoris causa por la Universidad de Oxford honorary doctor of the University of Chicago Medaya Albert Einstein Miembro de la Sociedad Estadounidense de Física Premiu Dannie Heineman de la Física Matemática  (1959) [6] Premio Ernest Orlando Lawrence  (1966) [7] Premio Memoria Richtmyer  (1966) [8] Medaya Franklin  (1967) John J. Carty Award for the Advancement of Science  (1968) Premiu Nobel de Física  (1969) [9] Beca Guggenheim  (1971) [10] miembru estranxeru de la Royal Society  (20 abril 1978) [11] William Procter Prize for Scientific Achievement  (2004) [12] Humanista del año  (2005) Medaya Helmholtz  (2014) [13]
Nominaciones	ver Premiu Nobel de Física (1960)[14] Premiu Nobel de Física (1961)[14] Premiu Nobel de Física (1964)[14] Premiu Nobel de Física (1965)[14]
Miembru de	Royal Society Academia Nacional de Ciencies de los Estaos Xuníos American Physical Society Academia de Ciencies de Rusia Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Indian National Science Academy (en) Sociedá Filosófica Americana Asociación d'Estaos Xuníos pa la Meyora de la Ciencia JASON (es)
tuvalu.santafe.edu…

Dióse-y el Premiu Nobel de Física en 1969 polos sos descubrimientos sobre partícules elementales. La teoría de Gell-Mann apurrió orde al caos que surdió al afayase cerca de 100 partícules nel interior del nucleu atómicu. Eses partícules, amás de los protones y neutrones, taben formaes por otres partícules elementales llamaes quarks. Los quarks caltiénense xuníos gracies al intercambiu de gluones. Xunto con otros investigadores construyó la teoría cuántica de quarks y gluones, llamada cromodinámica cuántica.

Amás de la ciencia, al profesor Gell-Mann interesáben-y otros campos como la lliteratura, la historia natural, la llingüística histórica, arqueoloxía, historia o psicoloxía.

Murray Gell-Mann ye l'autor de The Quark and the jaguar, Adventures in the simplex and the complex (El quark y el xaguar. Aventures no simple y lo complexo), un ensayu de divulgación científica con calter autobiográficu.

Ver tamién

• Quark
• Mecánica cuántica
• Matrices de Gell-Mann