Llanera
conceyu d'Asturies From Wikipedia, the free encyclopedia
Llanera ye un conceyu d'Asturies. Lenda'l norte con Xixón y Corvera, al sur con Uviéu, al este con Xixón y Siero y al oeste con Illas y Les Regueres. La so capital, Posada, allúgase a 11 km d'Uviéu, 20 d'Avilés y 22 de Xixón. Cunta con una población de 13.505 habitantes (INE, 2008).
| Llanera | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Principáu d'Asturies | ||||
| Provincia | Provincia d'Asturies | ||||
| Partíu xudicial | Uviéu | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu | ||||
| Capital | Posada | ||||
| Alcalde de Llanera | José Avelino Sánchez Menéndez | ||||
| Nome oficial | Llanera (es) | ||||
| División |
ver
| ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°27′16″N 5°51′08″W | ||||
 | |||||
| Superficie | 106.69 km² | ||||
| Llenda con | Xixón, Corvera, Uviéu, Siero, Illas y Les Regueres | ||||
| Demografía | |||||
| Población | 13 948 hab. (2023) | ||||
| Densidá | 130,73 hab/km² | ||||
| Xentiliciu | |||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| ayto-llanera.es | |||||
 | |||||
.svg)
Ente los servicios más importantes d'esti conceyu destaquen el ferrocarril de Renfe en Llugo, Villabona y Ferroñes, l'Institutu d'Enseñanza Secundaria en Posada, la so importante estaya industrial, colos polígonos de Silvota, Asipo y Parque Teunolóxicu d'Asturies. Amás del Centru Penitenciariu d'Asturies.
Prehistoria y dómina romana
Tien restos arqueolóxicos del Paleolíticu Inferior y Mediu. Tamién poseye restos d'estructures tumbulares de la dómina Neolítica. Hai restos romanos que na so primer estructura foi un castru pero la falta d'escavadures arqueolóxiques fai abegoso la so datación, los principales castros son: La Coroña, Peña Menéndez, El Cantu San Pedru, El Cuetu y el Picu Cogolla, el más estudiáu foi'l Cantu San Pedru que lu pon más como noyu aglutinador d'un territoriu con calter defensivu.
La invasión romana fizo del territoriu de Llanera ún de los más importantes. Tiénense noticies del noyu de Lucus Asturum que yera un enclave alministrativu importante y taba arreyáu con toles víes de comunicación.
Edaes media y moderna
Na Edá Media, hai una gran cantidá de documentaciones que mos informen sobro les ventes o donaciones qu'hebo nesti territoriu. Nesta dómina hebo dellos monesterios como los de San Pelayo, Santa María de la Vega y San Vicente, pero si hebo ún que destacó foi'l de la Ilesia mayor d'Uviéu que va enantanndo los sos territorios gracies a donaciones de dos reis, Alfonsu III y Ordoñu II. La culminación del so poder so estes tierres aportaría coles donaciones realizaes pola reina doña Urraca que dona a la ilesia d'Uviéu tol territoriu de Llanera.
Pelos sieglos XIV y XV, l'alministración de les tierres de Llanera taba venceyada a les de Les Regueres que pertenecíen al Obispu d'Uviéu, ésti encomendaba la so alministración a una persona llamada "encomenderu" que yera polo xeneral un noble destacando ente ellos: Don Rodrigo Álvarez de Asturias o Pedro Menéndez de Valdés. Esta familia destaca pol so apoyu a la corona y tuvieron nesti cargu d'encomenderos hasta bien entráu el sieglu XIV. Esti sistema de gobiernu tevo dellos problemes qu'afecharon col alcíu del sieglu XV, que se conoz como la rebelión de «los esconxuraos», nomada asina porque los habitantes, fartos de los abusos del encomenderu, apoderánronse del so representante faciéndo-y oxetu de veyures, polo que l'Obispu respondió cola descomunión de les xentes del conceyu, pesllando les illesies. Esta situación duraría cuatro años hasta la muerte del Obispu, col nuevu Obispu llegaríen a un alcuerdu prestando xuramentu de nun rebelase, llevantándo-yos el castigu de la descomunión.
Ye nel sieglu XVI, demientres el reináu de Felipe II, cuando'l conceyu pasa a incorporase a la corona. La ciudá d'Uviéu merca'l territoriu ensin cuntar cola participación vecinal. Esti cambéu nun produxo denguna meyora pa les xentes, yá qu'hebo enterrios de contino col Ayuntamientu d'Uviéu, estos problemes siguieron asocediendo pelos sieglos XVII y XVIII, anque de diferente xeitu, ya que los llazos que xuníen a Llanera y Uviéu son ca vegada más febles. Esto afayámoslo a la hora de nomar cargos, ya que'l consistoriu uvieín tenía una potestá ca vegada más reducida.
Nesti sieglu XVIII y yá a entamos del XIX hai que destacar la Guerra Peninsular, onde delles persones del conceyu foron deportaos a Francia como prisioneros de guerra. Esta zona foi un llugar de pasu que se repetiría demientres la I Guerra Carlista.
Sieglu XIX n'alantre
Nel sieglu XIX, Llanera pescancia la so independencia d'Uviéu y afita la so capital en Posada, correspondiéndo-y l'asientu númberu 39 na Xunta Xeneral d'Asturies. Dalgo que destaca ye la importancia que va ganando esti conceyu como vía de comunicación y a esto escomencipióse-y a xunir una industrialización incipiente, instálense industries como Cerámica Guisasola, una fábrica d'esplosivos, españamientos mineros en Ferroñes. Otru asocedimientu foi la instalación de la llinia de ferrocarril Lleón-Xixón que convirtió a Villabona nún importante noyu ferroviariu.
En 1936 Llanera dio'l trunfu al Frente Popular y tres el llevantamientu l'exércitu permaneció fiel a la República. Llanera foi tomada n'ochobre de 1937 al final de la guerra d'Asturies, pero continuaron dempués delles aiciones guerrilleres. En 1960 hai un gran puxu industrializador, naugúrense'l polígonu de Silvota, pero la cris de los años setenta tamién afeutó a esti conceyu, col pieslle de delles industries. Hai que destacar un resurdimientu a finales del sieglu XX y entama a instalase un nuevu polígonu industrial, el d'Asipo, allúgase ellí tamién Mercasturias, y el Parque Teunolóxicu d'Asturies, algamando un gran desenrollu non sólo industrial sinón residencial.
Esti conceyu tien una extensión de 106,69 y una población de 13.109 habitantes y sus principales nucleos por númberu d'habitantes son: su capital Posada, Lugo de Llanera, Villabona, Pruvia y San Cucao.
El so tarrén ye predominantemente llanu, el conceyu ocupa parte de la llanera que s'enanta al norte d'Uviéu, tien pequeños accidentes ente los que destacamos: Santufirme, el Fresni y el Gorfoli de 317 metros que ye'l so máximu altor. La mayor parte del so tarrén dedícase a pación y sífue-y n'enantu l'usu forestal. Les sos especies arbories son: el pinu y l'ocalitu (dientro les alóctones)y la castañal y el carbayu nes autóctones. Dedícase poca estensión al cultivu destacando la pataca y el maíz. La so ganadería ye mayoritariamente bovino. Dalgo qu'hai que destacar nesti conceyu ye la estaya servicios. El so ríu más importante ye'l Nora que separta Llanera d'Uviéu, tien numberoses ñores como'l Zalandrón, los Gafares y el Robléu.
| Gráfica de población de Llanera (Asturies) |
|---|
 |
Fonte: Institutu Nacional d'Estadística - Ellaboración gráfica por Wikipedia |
Pesie al so privilexáu allugamientu, vivió dedicáu a l'actividá agraria, al quedar excluyida del desenrollu económicu industrial, presentando una evolución demográfica semeyante a los más de los conceyos rurales. Nos primeros 40 años del sieglu XX, gana en población 3.500 habitantes aportando al so máximu de población con 11.424. Emprimando un procesu de retrocesu que nun apararía hasta 1960. Nesta data la so situación camuda pos se ve metida nel área de construcción del centru d'Asturies. Los sos dos mayores noyos Llugo y Posada tienen un fuerte puxu como zona residencial teniendo un incrementu de población de 1.400 persones, algamando'l conceyu una población de 11.407 habitantes. Esti procesu diera llugar a una pirámide de población onde les persones menores de 20 años son el 26´7% soperando en dos puntos la media rexonal y en más de cuatro puntos a les mayores de 60 años.
No tocante a la so emigración sí la tevo, ya qu'hai que tener en cuenta que nún prencipiu foi un conceyu rural y afectó-y na mesma medida qu'a otros conceyos rurales. La so emigración foi mayoritariamente a América, Cuba y Arxentina, mientes que de magar 1960 la emigración empobinose a países del centru d'Europa.
La estaya servicios ye la más importante na so economía y ocupa'l mayor númberu de los sos habitantes. Sobresal el comerciu siguío pela hostelería, el tresporte o comunicaciones. Dalgo de lo qu'hai que destacar de Llanera ye que tien una gran concentración de fábriques que s'alcuentren nos polígonos de Silvota que ye de propiedá pública y el d'Asipo de propiedá privada. En Llanera tán tamién Mercasturias y el Parque Teunolóxicu d'Asturies.
Nel conceyu de Llanera, de magar 1979, el partíu que más tiempu gobernara fora'l PP, col actual alcalde José Avelino Sánchez a la tiesta dende 1995 (ver llista d'alcaldes de Llanera).
| Partíu | 1979 | 1983 | 1987[2] | 1991[2] | 1995[2] | 1999[2] | 2003[2] | 2007[2] | 2011[3] |
| AP / PP | 0 | 1 | 2 | 4 | 8 | 9 | 9 | 9 | 8 |
| PSOE | 5 | 11 | 10 | 10 | 7 | 7 | 6 | 7 | 5 |
| FAC | 2 | ||||||||
| PCE / Izquierda Xunida / IX-BA / IU-Los Verdes | 1 | 0 | 0 | 2 | 2 | 1 | 2 | 1 | 2 |
| AELL | 7 | 5 | 5 | ||||||
| UCD / CDS | 0 | - | 0 | 1 | |||||
| Total | 13 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
| Númberu de trabayadores | Tantu por cientu | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| TOTAL | 16.552 | 100 | |||
| Agricultura, ganadería y pesca | 357 | 2,16 | |||
| Industria | 3.038 | 18,35 | |||
| Construcción | 2.106 | 12,72 | |||
| Servicios | 11.051 | 66,77 | |||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
| Usu | Superficie (km²) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tierres de llabrantíu | 3,39 | ||||
| Praderíes | 38,86 | ||||
| Terrenu forestal | 29,36 | ||||
| Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) | 35,08 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
| Ganaderíes de bovín | 483 | ||||
| Cabeces de ganáu bovín | 7.797 | ||||
| Cabeces de ganáu ovín | 1.200 | ||||
| Cabeces de ganáu cabrín | 103 | ||||
| Ganaderos con cuota llechera | 90 | ||||
| Quilos de cuota llechera | 14.042.538 | ||||
| Metros cúbicos de madera valtao | 10.183 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
Ente la gran cantidá de padrimuñu artísticu del conceyu destacaremos:
- Lucus Asturum, d'esti antiguu asentamientu román hai cantidá de restos, piedres llabraes, fegurines femenines de bronce, medalles. Too ello caltenío nel Muséu Arqueolóxicu d'Asturies.
- La ilesia parroquial de San Miguel de Villardebeyo del sieglu XV, na so capiella mayor emplégase una dolosía que reutilizose d'otru edificiu que perteneció pol so estilu a la época de la monarquía asturiana. Ta construyida so otra anterior que debió de quedar en ruines y a metá del sieglu XIX, reféxose dafechu. El templu ye de planta rectangular, cabecera cuadrada y torruxón campanariu a los pies con pórticu énte la puerta. El so interior alcuéntrase dixebráu en dos naves separtaes por triple arcada so pilares, la nave mayor ye amplia y bien alluminada, la menor ye más estrencha. Créyese que la so dimposición de planta este-oeste y la utilización del pilar cuadráu guarden retrañíu de la construcción antigua.
- La ilesia de Santiago d'Arlós ye Monumentu Históricu Artísticu, ye una obra clásica del románicu rural, d'una sola nave y cabecera cuadrada típica asturiana. La portada principal ye d'arcu de mediu puntu con dos archivoltes con decoración de xerra. Lo más destacáu de la portada son los dos capiteles, l'esquierdu tien dos caballeros que porten en mán un falcón y el derechu más estragáu amuesa un cuadrúpedu aláu. Ente la nave y el presbiteriu ellévase un arcu de trunfu con dos archivoltes semicirculares que sofiten en tres capiteles. En 1997 realícense obres de restauración qu'elimina l'enfoscáu dexando la piedra a la vista.
- Torre Valdés, ye Monumentu Histórico Artísticu, debío a les reformes realizaes nel sieglu XX, tien un cambéu de fisonomía, la cobierta de teya a cuatro vertientes sustitúise por un remate almenáu y tanto na torre como nel cuerpu ábrense grandes vanos góticos. Podríen corresponder a la so construcción orixinal les saeteres del pisu soperior, equí alcuéntrase l'escudu d'armes de los Valdés, Lleón, Castiella y Bernaldo de Quirós.
- El palaciu de Villanueva ye Monumentu Histórico Artísticu, del sieglu XVII. Obra barroca qu'enxeta perfeutamente na fisonomía de la llanera de San Cucao. La fachada tien un cuerpu central de dos pisos con torres cuadraes y tres balcones enrasaos con entepechu de barrotes. Les torres son pesaes y macices de cuatro pisos separtaos por impostes y llucen los escudos d'armes llabraos en granitu ente los balcones del tercero. La espideza de la s decoración ye total, les muries son de mampostería y siellareyu con siellar nes corneyales, puertes y ventanes. Nel interior alcuéntrase'l patiu que ta cuasi arruináu con columnes cayíes y invadíu pola xinesta. Había escalera de piedra con barandiella de maera que da accesu a la planta noble, presidida pol gran salón con tres balcones. La capiella taba adosada a un llateral continuando la llinia de la fachada, debió de ser abovedada y de cañón de mediu puntu con contrafuertes exteriores que recueyen l'empurre. El palaciu debió comunicase cola capiella per un pequeñu corru, del que güei namái queda'l trabe sustentante. Anguaño se emplégase como tenada.
- El palaciu de Villabona ye Monumentu Histórico Artísticu, foi construyíu nel sieglu XVII, probablemente como enantu d'un edificiu anterior. La so fachada tevo orientada al este y tenía dos torres que la xuníen per un corredor de maera. Ente 1661 y 1669 llevántase la so actual fachada al llau opuestu de la anterior presentando planta cuadrada y cuatro torres. Nel siegl XVII, sofre una quema y ye reconstruyíu. El palaciu anguaño tien una torre y planta rectangular. La fachada principal tien portada allintelada flanqueada por dos saeteres y dos ventanes n'arcu de mediu puntu, el pisu altu con balcón centráu voláu y ventana d'enmarque de moldures con dos escudos; el de la familia Alonso de Villabona y la de Portel, destacando na so fachada la sobriedá del deseñu. La torre ye cuadrada y de cuatro plantes qu'apoyen nún rodapié de siellar, nel tercer pisu apruz un escudu. Hai que destacar la entrada onde instalóse la portada románica que tuviera na muria de pieslle de la finca con decoración de puntes de diamante. Nel interior apaez un patiu con galería anguaño tapecíu, que sofita en cuatro columnes toscanes que caltienen el corredor de maera tallao. La capiella integrada nel bloque palaciegu, tien entrada independiente ensin comunicación col palaciu. Ta dedicáu a los Reis Magos.
- La capiella de Santa Bárbara, pequeña ilesia d'una sola nave, percorrida al exterior por estribos y cabecera poligonal realizada en lladrieyu y piedra. Tien una aguda torre campanariu nel hastial. La portada forma un énticuerpu con arcu de mediu puntu so columnielles. La obra débese a la iniciativa de la fábrica d'esplosivos.
Ente les sos fiestes, destacaremos:
En mayu, son les fiestes de San Isidru Llabriegu na llocalidá de Posada.
En xunetu son les fiestes del cruceru en Posada y les de Santiago Apóstol n'Arlos y Pruvia.
N'agostu, celébrase en Llugo les fiestes de Santa María, per dellos díes culminando les fiestes col Martes del Bollu.
L'Antroxu poseye gran acoyida en Posada, anque tamién se celebra n'otres llocalidaes. Tamién hai xornaes gastronómiques, como la del bacalao en setiembre y la de los productos de la güerta y carne roxo n'agostu.
- Ilesia de Santiago d'Arlós
- Palaciu de Villanueva
- Alcaldes de Llanera
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
