La Adrada
conceyu de la provincia d'Ávila (España) From Wikipedia, the free encyclopedia
La Adrada ye una villa y conceyu d'España perteneciente a la provincia d'Ávila, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón. En 2017 cuntaba con una población de 2583 habitantes.
 La Adrada | |||
|---|---|---|---|
.JPG) | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||
| Provincia |  provincia d'Ávila | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de La Adrada (es)  | Francisco de Pedraza Rivas | ||
| Nome oficial | Adrada, La (es)[1] | ||
| Códigu postal |
05430 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 40°17′57″N 4°38′06″W | ||
  La Adrada La Adrada (España)  | |||
| Superficie | 58 km² | ||
| Altitú | 624 m | ||
| Llenda con | Sotillo de la Adrada, Piedralaves, Navaluenga, La Iglesuela del Tiétar, Fresnedilla y Higuera de las Dueñas | ||
| Demografía | |||
| Población |
2727 hab. (2023) - 1286 homes (2019) - 1194 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 1.72% de provincia d'Ávila | ||
| Densidá | 47,02 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| laadrada.es | |||
 | |||
.jpg)
L'orixe del nome de la llocalidá ye motivu de discutiniu ente dellos autores. Dalgunos d'ellos cunten que l'orixe del nome remontar a una tribu bereber ente que pa otros autores ye una derivación —puramente una forma sincopada— de apartada o arredada (salteada o retirada). Otres teoríes apunten a que debe'l so nome a unu de los sos habitantes llamáu Ad-Rada. Según especialistes en filoloxía hispanu-árabe, etimológicamente paez provenir del árabe "dâr" (dar vueltes, circular) o "dáur" que significa `vez´ o `vegada´ nel mesmu sentíu de "adra" o contribución que se parte ente un vecinderu pa "adrar" o partir les agües de riego. (Diccionariu críticu-etimolóxicu de Joan Corominas) y (Diccionariu de la Real Academia Española de la Llingua)
D'acordies con Riesco Chueca, el nome de llugar inscribir nuna abondosa familia de topónimos qu'aluden a elementos del paisaxe recubiertu de hedra, esto ye, hedrados.[2] Compárese col frecuente Adrados (árboles o edificios cubiertos de hedra), o con Ledrada, topónimu salmantino documentáu como El Hedrada en 1470.[3] En Zamora esiste un Les Hedradas, pueblu rayano con Ourense. La evolución dende un llatín *ILLA HĔDĔRĀTA > Ledrada o Llatida esplicar por un fenómenu de la fonética sintáctica medieval, la frecuente sinalefa, que dexa nesti casu amenorgar l'hiatu a-y. Nel casu de La Adrada, producióse una deglutinación o falsu analís del artículu.
L'escudu heráldicu que representa al conceyu foi aprobáu oficialmente por decretu la 10 de setiembre de 1994. El blasón nel que se basa l'escudu ye'l siguiente:
«Escudu de forma española, cuartelado, primero de Dávalos, sobre campu d'azur un castiellu d'oru, donjonado, almenado, mamposteado de sable y esclariáu en gules, con bordura componada de plata y gules. Segundu, de Luna, que ye de gules, creciente, ranversado y campaña de plata. Terceru, de Cueva, mantelado en curva, primeru y segundu d'oru con un palu de gules y el mantel de plata con un dragón de sinople. Cuartu, sobre campu d'azur un castiellu d'oru, donjonado de trés donjones, el central más altu, esclariáu en gules y terrazado de sinople. Sobre'l tou, escusón en gules con torrexón almenado a la gibelina d'oru, esclariáu en gules. Al timbre, Corona Real d'España.»
Allugamientu
La llocalidá de La Adrada atopar nel macizu oriental de la sierra de Gredos, nel llamáu valle del Tiétar a una altitú de 634 msnm.[5][6] El conceyu delimita al sur cola llocalidá de Fresnedilla, al oeste con Piedralaves, al este con Sotillo de la Adrada y Higuera de las Dueñas y al norte con Navaluenga y El Barraco.
| Noroeste: Navaluenga | Norte: Navaluenga | Nordeste: El Barraco |
| Oeste: Piedralaves |  |
Este: Sotillo de la Adrada |
| Suroeste: La Iglesuela (Toledo) | Sur: Fresnedilla | Sureste: Higuera de las Dueñas |
Clima
Según la clasificación climática de Köppen y los datos de la tabla de siguío,[7] La Adrada presenta un clima mediterraneu Csa[8] (templáu con branu secu y calorosu). Les precipitaciones totales (con un máximu mientres el iviernu) son abondosos al igual que nel restu de conceyos na aguada sur de la sierra de Gredos, anque'l branu ye secu.
 Parámetros climáticos permediu de La Adrada nel periodu 1961-1998  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura media (°C) | 6.7 | 7.8 | 10.5 | 12.3 | 16.0 | 20.9 | 25.8 | 26.0 | 22.1 | 16.2 | 10.3 | 7.0 | 15.1 |
| Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1961-1998 y de temperatura pal periodu 1961-1998 en La Adrada[9] | |||||||||||||
Nun conocemos anguaño l'orixe de la población pero detectáronse diverses muertes romanes (como la ponte Mocha sobre'l Tiétar) y especúlase cola posibilidá d'un asentamientu celta nel cuetu onde anguaño s'asitia'l castiellu.
- Edá Media
Mientres el periodu d'al-Ándalus considérase probable que la llocalidá constituyera una de les aldegues del valle del Tiétar yá esistentes nes qu'habitara un amiestu de población musulmana y mozárabe.[10] Yá se conocía la so esistencia nel añu 1250.[11] En 1274 el conceyu d'Ávila concede a l'aldega en precariu la posibilidá de roturar nun heredamiento nel puertu del Ablanéu;[12] la cesión ye ratificada pol monarca Fernandu IV en 1305, anque esta configúrase sobre un territoriu más ampliu, asimilable al del futuru señoríu de La Adrada.[12] Dende mediaos del sieglu XIII, favorecíu pol tresformamientu del mediu por aciu la deforestación y los derrompimientos, el valle del Tiétar convertir nuna zona con un aprovechamientu variáu en cuanto al sector primariu (viñeos, cera, miel, castañes, aceite, árboles frutales, cebera —anque esti nun llegó a adquirir una importancia dominante na economía—, madera de los pinares, ganadería o la caza).[13]
.jpg)
El 14 d'ochobre de 1393 Enrique III concedió en Madrid el privilexu de villazgo a l'aldega de La Adrada.[14] Foi Ruy López Dávalos quien llogró dicha secesión d'Ávila, convirtiéndola en villa nucleu d'un señoríu qu'entendía tamién les aldegues de Sotillo de la Adrada, La Iglesuela, Piedralaves, Casavieja, Fresnedilla y Casillas.[15] Estes posesiones, por causa de la cayida de favor de López Dávalos, fueron ayenaes por Xuan II en 1422, y un añu más tarde, en 1423, concedióse'l señoríu a Álvaro de Luna.[15] [ensin referencies] Nel sieglu XV, tres un curtiu periodu en manes d'Álvaro de Luna[16] y darréu de la so esposa Juana de Pimentel tres la so cayida en desgracia, el señoríu pasaría a manes de Mencía de Mendoza, esposa de Beltrán de la Cueva; el 25 d'agostu de 1465 el rei, qu'había confiscado la villa a Juana de Pimentel y a Juan de Luna, conceder a esta postrera.[17] El fíu de Beltrán de la Cueva, Antonio de la Cueva convertir nel orixe del marquesáu de La Adrada.[18] El V marqués de la Adrada, Juan Francisco de Leyva y de la Cerda (1604- 77) llegaría nel futuru a convertise en virréi de Nueva España. Col llogru del títulu de villa, La Adrada llogra la facultá de celebrar un mercáu selmanal y la feria añal de Tolos Santos (nos primeros quince díes de payares). Nesta, según testimonios de la dómina, se traficaba, ente otros xéneros, con texíos, ganaos, armes, vinos, pieles, esclavos, etc.
- Edá Moderna Nel
sieglu XVI la vida corriente de les xentes trescalar d'un fuerte sellu relixosu. Ente les numberoses cofraderíes destaca pola so espectacularidá la del Sangre (fundada en 1555). El Xueves Santu a lo llargo de dos quilómetros —con entamu y final na ilesia y escala na sumida ermita de Sangrar— dos files de nazarenos azotábense la llombu descubiertu hasta tiñila de colloráu con una cuerda trenzada d'espartu y enartada de puntes de fierro.
En 1627 empecípiase un trabancosu pleitu ente Ávila y el señoríu de La Adrada. Aquella reclama la restitución de la devesa del Ablanéu, pero los rexidores y vecinos de La Adrada acoyer al "Santa Rita, Rita…", encarcelando a dos talos xueces reales (Rodrigo Martín y Antonio Flores) que pretendieron socesivamente executar l'autu xudicial que daba la razón a los abulenses.
A la fin, tres 23 años de pleitos, dambos conceyos roblen la paz en 1651, añu en que se robla una escritura de Concordia. Los pueblos del señoríu quedar col Ablanéu a cambéu del pagu a Ávila de dos censos (préstamos a bien llargu plazu): El postreru nun s'escastó hasta 1970, añu en qu'inda se pagaben 150 pesetes añales.
Asina llegamos al sieglu XVIII: El catastru d'Ensenada recueye la proliferación de numberosos molinos fariñeros (hasta nueve nel sieglu XIX), casi toos ellos nel gargüelu de Santa María, sacante dos enclavaos a veres del ríu Tiétar. Había amás una almazara y un batán.
Singular yera tamién la esistencia d'un hospital pa viaxeros probes y vagamundos qu'apurría 12 reales a los probes de solemnidá cuando cayíen enfermos. Tratar al paecer de l'antigua Casa de los Jerónimos (cai Llarga, 1, esq. cola Plaza Mayor), dende la cual los monxos del Escorial esplotaron dos talos molinos de papel nel conceyu ente 1721 y 1830. La producción algamó'l so cénit a finales del s. XVIII (40600 resmas) y el xéneru de mayor calidá destinar a imprimir buldes de la Santa Cruzada de Toledo' (privilexos por que los fieles pudieren comer carne en cuaresma en cuenta de un donativo).
Vamos acabar esta semblanza histórica aludiendo a dos personaxes casi escaecíos que'l so paso pola población nun puede ser omitíu. De primeres, el que fuera llargos años párrocu de la nuesa villa, D. Tomás de Montes y Corrolada (1678-1744), natural de Medina de Rioseco (Valladolid). Doctor en Teoloxía, participó como académicu na redaición del primer "Diccionariu d'Autoridaes" (1724) de la Real Academia Española. Morrió en Casavieja en 1744 ente tarrecibles tormentos, por causa de la mordedura d'un perru infestáu de rabia.
El conceyu, que tien una superficie de 58,67 km²,[19] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 2583 habitantes y una densidá de 44,03 hab./km².
| Gráfica d'evolución demográfica de La Adrada ente 1842 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.[20] Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[20] Población según el padrón municipal de 2011[21] y de 2017 del INE. |
- Castiellu de la Adrada
El so monumentu más importante ye'l castiellu de La Adrada, del sieglu XIV y apocayá restauráu, qu'alluga'l Centru d'Interpretación Histórica del Valle del Tiétar. Esti castiellu perteneció a Álvaro de Luna, valíu del rei Xuan II de Castiella.
El pueblu tamién cunta con una ilesia y una ermita de la dómina del castiellu. Otru monumentu destacable ye la ilesia parroquial, que data del sieglu XVI, y tamién merez la pena visitar la plaza de la Villa y la so contorna.
- El poeta León Felipe que mientres l'añu 1918 exerció na llocalidá de boticariu.
- Juan Francisco de Leyva y de la Cerda, V marqués de La Adrada y 23º Virréi de Nueva España.
- Tomás de Montes y Corrolada Párrocu de La Adrada y de Casavieja, reputáu teólogu y unu de los creadores del Diccionariu d'Autoridaes de la Real Academia Española.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
