Eskrima, Arnis o Kali son términos que se refieren a una mena d'artes marciales filipines basaes sobre too nel combate con armes usando palos, cuchiellos y armes improvisaes. Sicasí, anque l'”eskrimador” entrena con armes dende’l primer día, les téuniques a mano vacía, los agarres y la francedura de miembros son partes esenciales d'estes artes, u l'arma ta considerada namái que como una estensión del cuerpu. Eskrima y Arnis son los nomes más estendíos ente los munchos qu'anguaño s’usen davezu nes Filipines pa referise a estes artes.
 Delles armes usaes na Eskrima | |
| Tamién | Arnis, Kali, Escrima |
|---|---|
| Enfoque | Combate con palos, combate con armes blanques, combate cuerpu a cuerpu |
| Contautu/durez | Según les escueles, del non contautu al contautu plenu |
| País d'orixe | Filipines |
| Prauticantes famosos | Dan Inosanto, Antonio Ilustrísimo, Bruce Lee, Angel Cabales |
| Paternidá | Esgrima española, artes marciales chines, Silat |
| Deporte olímpicu | Non |
 | |
Tradicionalmente, el deprendimientu de les habilidaes básiques na Eskrima taba simplificáu arrémente. Había pocu tiempu pa enseñar movimientos abegosos, asina qu'usábense solamente les téuniques que yá probaren ser efeutives na batalla y podíen ser fáciles d'enseñar en masa. Esto daba a los paisanos, polo xeneral combatientes non profesionales, una midida de proteición contra los d'otros pueblos, arriendes de contra invasores foranos. Esta filosofía de simplicidá síguese inda güei, y ye la base fundamental de la eskrima. Pola mor d'esti enfoque, la eskrima y les artes marciales filipines en xeneral son davezu equivocadamente consideraes como “simples”. Pero esto hai que lo referir solo a la so sistematización, non a la so eficacia. Pela cueta, más allá de les habilidaes básiques esiste una cadarma percomplexa y un conxuntu acionáu d'habilidaes que lleva xera dominar.[1]
Orixe
Ye significativo qu'"eskrima" na llingua tagalu tenga’l mesmu significáu que l'español "esgrima".
El primer contautu históricu del mundu occidental cola Eskrima ye la dómina de la conquista colonial que siguió a les primeres esploraciones del “nuevu mundu” descubiertu polos grandes navegantes de principios del sieglu XV. Cuando los "conquistadores" españoles aportaron a les Filipines, taben esperándolos tribus belixerantes qu'usaben armes tradicionales pa defendese. Mesmamente Fernando de Magallanes perdió la vida na batalla de Mactan en 1521 lluchando contra la xente del xefe Lapu-Lapu. El cronista Antonio Pigafetta, firíu tamién daquella, describe na so “Relazione del primo viaggio intorno al mondo” (espublizada en Venecia en 1536, n'italianu) cómo los nativos mataron a Magallanes con llances y con un "gran terciado" (como una cimitarra, pero más grande).
Tres la conquista los españoles torgaron l'arte marcial indíxena (qu'asina y too sobrevivió atapáu nes dances y rituales populares), sustituyéndolu pola esgrima española. El “kali modernu” inda sigue recibiendo esta influencia de la esgrima.
Hai estudiosos qu'opinen que l'aniciu de la esgrima ta ensin embargu nes artes marciales indonesies, que tienen los raigaños nel Kuntao y nel Silat. El Kuntao (lliteralmente la vía del puñu) ye una de les evoluciones que tuvo’l Quan Fa (conocíu n'occidente y en Ḥong Kong col nome de Kung fu y na República Popular China como Wushu), mientres que’l Silat deriva de movimientos sacaos de les artes marciales de la India y de la población árabe que s’asitió n'Indonesia nel sieglu XIII. Amás, dende’l sieglu XIV tamién entamó l'asitiamientu de poblaciones musulmanes nel sur de les Filipines, invasión que paró cola llegada de los españoles. Inda güei les islles meridionales del archipiélagu filipín tán habitaes pol pueblu musulmán de los "moros".
En realidá los innumberables estilos d'artes marciales filipines absorbieron téuniques y patrones de movimientu de cualquier arte marcial trayíu polos diferentes conquistadores de les Filipines que foron aportando a lo llargo de la historia: indios, árabes, españoles (acompañaos por portugueses y italianos), americanos y xaponeses.
Terminoloxía
Otros términos que tamién s’utilicen davezu pa referise a esti arte son kali y arnis de mano (del español “arnés de mano”).
El nome kali, a pesar de ser bastante emplegáu nos Estaos Xuníos y n'Europa, úsase bien poco nes Filipines, y en munches partes nin siquiera conocen la pallabra. Sicasí, per aciu de la popularidá del términu fuera de les Filipines, y de la influyencia de prauticantes estranxeros, el términu kali va tando cada vez más reconocíu y aceutáu en Filipines. El términu kalis qu'aveza usase allá significa espada. Ye fácil y común l'equivocu de considerar que kalis y kali son sinónimos o derivaos (hai que se decatar de que la "s" en final de pallabra nun s'usa nes llingües y dialeutos filipinos pa indicar plural). En cualquier casu, eskrima, arnis, arnis de mano, kali y FMA (“Filipino Martial Arts”) refiérense a una mesma familia d'artes marciales filipines basaes nel entrenamientu con armes.
Eskrimador o kalista (como dellos prauticantes avecen llamase a sí mesmos) ye’l prauticante d'eskrima, mentanto arnisador ye’l términu utilizáu pa referise a prauticantes de la variante arnis.
Téuniques
Los prauticantes d'eskrima son renomaos sobre too pola so habilidá na llucha con armes o ensin armes indistintamente. La mayor parte de los sistemes d'eskrima inclúin formes de llucha con bayura d'armes, formes de combate a mano vacía (panantukan, pananjakman, suntukan, sikaran, tadyakan/tadiyakan), llaves y valtos (dumog), y cualquier otru tipu de téuniques necesaries pa completar l'entrenamientu d'un guerreru nes vieyes dómines de les lluches tribales. Quiciabes l'únicu gran aspeutu que nun recibió la debida atención, tanto nel pasáu como actualmente, seya’l de la práutica de les lluches en cooperación. Había tamién un sistema filipín de primeros auxilios, curación y medicina herbal que tradicionalmente s’aprendía paralelu a la esgrima, pero sumióse colos años.
Na mayor parte de los sistemes desendólquense al empar les téuniques con y ensin armes, a traviés d'un sistema d'entrenamientu tresnáu pa desarrollar los sos aspeutos comunes. Les variaciones más avezaes son la de palos simples (un solu palu), la de palu doble (dos palos) y la d'espada/palu y cuchiellu. Dellos sistemes son conocíos por especializase n'otres armes, como’l llátigu y el cayáu.
De les armes mentaes, dalgunes posien variaciones esclusives pa emplegales na práutica de la eskrima, como’l “kerambit”, el “barung” y el “cuchiellu caparina”, un tipu de cuchiellu bien peculiar que pasó a ser carauterísticu de la eskrima moderna.
El ratán, madera derivada del bambú perfácil d'atopar nes Filipines, ye’l material más de cutiu utilizáu na fabricación de les vares y palos d'entrenamientu. Son resistentes y mui duraderos, llixeros y con bona resistencia al fueu. Francen solamente en situaciones estremes, y nun suelten estielles como otres maderes, colo que son preseos d'entrenamientu seguros. Esti aspeutu failos tamién útiles pa la defensa contra armes blanques. El “kamagong” (una especie de madera de caqui) ye tamién un material utilizao, anque menos, masque non pal combate, darréu qu'al ser tan denso pue mancar muncho a los prauticantes.
Tradicionalmente, el combate d'entrenamientu nun inclúi’l contautu cuerpu a cuerpu. Pa entrenar con contautu recomiéndase usar equipamientu de seguridá, pola mor del dañu qu'un ataque con arma (palu, cayáu, etc.) pue causar.
Estilos principales
Prauticaos nes Filipines
(ordenaos por familia/llinax)
- Doce Pares Escrima – Compuestu orixinalmente por 12 estilos, foi fundáu en 1932 poles families Saavedra y Cañete. Anguaño hai dellos grupos de Doce Pares, que lleven miembros de la familia Cañete.
- Eskrido – Fundáu por Ciriaco "Cacoy" Cañete, l'últimu fundador que queda vivu y maestru cimeru del Doce Pares Escrima.
- San Miguel Eskrima – Como ún de los fundadores (xuntamente colos renomaos Doring y Ensong Saavedra) del Club d'Esgrima Labangon en 1920, y del Doce Pares Club en 1932, Filemon "Momoy" Cañete creó’l San Miguel Eskrima, basáu nes armes blanques, como la so espresión personal del arte y metodoloxía del Doce Pares.
- Mig-Sune-Do Escrima De San Miguel, fundáu por Alberto D. Dacayana Sr, estudiante veteranu de Momoy Cañete.
- Dacayana Eskrima System – Fundáu por Alberto Dacayana Jr del estilu Dalmacio de la llinia materna y del Mig-Sune-Do de so padre.
- Balintawak Eskrima – Fundáu en 1952 por Venancio "Anciong" Bacon dempués d'un alderique ente dalgunos fundadores orixinales del primer club Doce Pares.
- Villasin Balintawak – Fundáu por Jose Villasin, ún de los estudiantes veteranos de Bacon.
- International Balintawak – Fundáu por Bobby Taboada, ún de los estudiantes veteranos de Bacon.
- Liborio Heyrosa Eskrima De Cuerdas – Fundáu por Liborio "Tiboring" Heyrosa, estudiante d'Anciong Bacon y d'"Ingko Nene" Rosales.
- Nickel Stick Eskrima – Fundáu por Nick Elizar, estudiante d'Anciong Bacon y d'otros pioneros veteranos del Balintawak.
- Tabimina Balintawak – Fundáu por Bob Silver Tabimina, ún de los meyores estudiantes de los últimos estudiantes principales d'Anciong Bacon y heriede del estilu de Bacon que fuera camudáu per aciu de la so estancia en prisión enantes de morrer.
- Black Eagle Eskrima – Fundáu pol guerrilleru de la Segunda Guerra Mundial Carlos Navarro, basándose na Escrima de Llave de so güelu, la Escrima d'Avinico de so padre y d'otros sistemes de Cebú.
- Tres Personas Eskrima de Combate Super Kuwentada System – Fundáu pol comandante de policía Timoteo "Timor" Maranga Sr., un guerrilleru coraxosu de la Segunda Guerra Mundial y miembru del llexendariu Batallón Bolo. El sistema conocíu anguaño como Eskrima Maranga System carauterízase polos sos desarmes y golpes perrápidos. Combate Eskrima Maranga (CEM) sigue p'alantre col fíu del fundador, Rodrigo Maranga.
- Modern Arnis – Fundáu por Remy Presas, con raigaños na familia Presas y nel sistema Balintawak. Ye revolucionariu por ser el primer sistema que fizo más fácil el deprendimientu del Arnis frente a los sistemes de la vieya escuela, que yeren davezu mui dolorosos pa los estudiantes, colo que yera difícil facelos atrayentes pa ellos y d'esta miente caltener vives les artes.
- Kombatan – Fundáu por Ernesto Presas, hermanu de Remy Presas.
- Hinigaran Arnis de Mano – Fundáu pol hermanu pequeñu de Remy y Ernie Presas, Roberto Presas.
- Arnis Cruzada – Fundáu por Jeremias de la Cruz con base nel sistema familiar de la provincia de Pampanga y nel Modern Arnis. De la Cruz ye’l Gran Maestru de Modern Arnis col grau cimeru que vive tovía.
- Dagooc Style – Fundáu por Rodel Dagooc basándose nel Modern Arnis. Dagooc ye’l Gran Maestru de Modern Arnis col segundu grau más altu que vive tovía. Dagooc fai artesanalmente los sos propios palos, mui buscaos llueu polos prauticantes.
- Otsotiros Baston Arnis System – Fundáu por Pepito Robas, ún de los asociaos más veteranos de Remy Presas.
- Abaniko Tres Puntas – Desarrolláu por Mateo D. Estolloso del Antique nos años 1930, heredáu por Rene Tongson, ún de los prauticantes más veteranos de Modern Arnis.
- Lightning Scientific Arnis (LSAI)- Estilu Tercia Cerrada Cadenilla y Espada y Daga fundáu por Benjamin Luna Lema en 1937.
- Eskrima Labaniego – Fundáu por Bert Labaniego, ún de los asociaos veteranos de Ben Lema.
- Kali Arnis International – Fundáu por Vicente Sanchez, maestru de Cinco Teros de la provincia de Pangasinan, de Modern Arnis y de Lightning Scientific Arnis. Sanchez ye’l tercer grau más altu de Gran Maestru nel sistema Modern Arnis que tovía vive.
- Pekiti Tirsia Kali – Fundáu por Conrado Tortal, llévalu Leo Tortal Gaje, heriede del sistema familiar del clan Tortal. El nome significa "cortar en cachos a distancia zarrada", anque inclúi téuniques pa toles distancies. Ye ún de los sistemes más renomaos de los que se basen n'armes blanques. Ye’l qu'usa’l Batallón de Reconocimientu del Cuerpu de Marines de Filipines.
- Dekiti Tirsia Siradas – Creáu por Jerson "Nene" Tortal Sr, del clan clan, y rellacionáu col Pekiti Tirsia.
- Kali De Leon – Fundáu por Jun de Leon dende l'estilu de so güelu y de munchos grandes maestros de les Filipines.
- Kalis Ilustrisimo – Fundáu por Antonio "Tatang" Ilustrisimo; importante por ser l'antepasáu de munchos estilos actuales d'Eskrima.
- Bakbakan International – Fundáu por Antonio Diego, Rey Galang y Christopher Ricketts, estudiantes veteranos de Tatang Ilustrisimo
- Bahad Zu'Bu – Fundáu por Epifanio Yuli Romo, influyíu pol estilu de la so familia y pol Kali Ilustrisimo. Ye’l segundu estudiante más veteranu de Tatang Ilustrisimo.
- Sayoc Kali Philippines – Dempués d'años de bon espardimientu de les artes marciales filipines pelos Estaos Xuníos d'América, el Gran Maestru Baltazar "Bo" Sayoc tornó pa les Filipines pa promover l'arte na so patria de nacencia.
- De Campo Uno-Dos-Tres Orihinal – Fundáu por Jose Caballero.
- Lameco Eskrima – Fundáu por Edgar Sulite. El nome vien de les tres distancies del sistema, n'español: Largo, Medio y Corto. Ye una mecedura de munchos sistemes con mui bien d'influyencia de De Campo Uno-Dos-Tres y de Kali Illustrisimo.
- Dizon style Eskrima – Prauticáu por Felicisimo Dizon Sr., ta llevándolu’l so fíu Felicisimo Dizon Jr.
- Doblete Rapillon – Fundáu por Jose Mena
- Cabales Serrada Eskrima – Fundáu por Angel Cabales.
- Lapunti Arnis de Abanico – Fundáu pola familia Caburnay.[2]
- Arnis De Cadena (Pronus Supinus) – Fundáu pol chino-filipín Johnny Chiuten, que tenía munches influyencies de los sos anicios como espertu n'artes marciales chines.
- Tapado – Estilu creáu por Romeo "Nono" Mamar, que s’estrema d'otros estilos d'Eskrima n'usar sobre too palos llargos (114-120 cm).
- Arkado Arnis – Fundáu por Vhir Tubera
- Paclibar Bicol Arnis (Sais Tiradas System) – Fundáu por Jaime Paclibar
- Mirarada Escrima Academy- Fundáu pol Gran Maestru Art Miraflor; entamó en 1968 en Stockton, California.
- Moro-moro Orabes Heneral – Fundáu pol maestru Alejandro "Andy" Abrian (1936-2010).
- Rapido Realismo Kali – Fundáu por Henry Espera del Kali Ilustrisimo, l'Orabes Heneral Eskrima d'Abrian y l'Automatic Arnis.
- Garimot Arnis – El cabezaleru ye Gat Puno Abon "Garimot" Baet.
- Siete Pares Escrima – Fundáu por Sozing Labor y Bert Labitan.
- Koridas - Mixed Martial Arts – Fundáu por Pedro "Toldong" Hernando.
Sistemes internacionales
- Lacoste-Inosanto Kali – Desendolcáu por Dan Inosanto de dellos estilos; nun lu considera un sistema propiamente dichu, sinón una mecedura de los sistemes John Lacoste y de munchos otros grandes maestros de la presente llista.
- Villabrille-Largusa Kali – Fundáu por Floro Villarbille y Ben Largusa.
- Bahala Na Giron Arnis Escrima – Fundáu por Leo M. Giron, el sistema Bahala Na (Bahala na significa “que venga lo que sía”) llévalu actualmente’l Gran Maestru Tony Somera en Stockton, California.
- Inayan Eskrima – Desendolcáu por Suro Mike Inay dende distintos estilos.
- Sudlud Eskrima – Sistema popular d'Eskrima fundáu por Ray Terry.
- Kali Sikaran – Fundáu por Jeff Espinous y Johan Skålberg, dos de los cabezaleros d'artes marciales filipines representantes d'Europa. Ye una mecedura de sistemes qu'esporpolla enforma, con clubes en numberosos países.
- Kali Majapahit – Fundáu por Guro Fred Evrard, tien raigaños nel Kali Sikaran, Inayan Eskrima, Pencak Silat y Hakka Kuntao.
- Vee Arnis Jitsu – Fundáu por Florendo "Professor Vee" Visitacion.
- Arnis De Leon – Fundáu por Anding De Leon, basáu nel Modern Arnis.
- Natural Spirit International – Fundáu por Kelly Worden, basáu nel Modern Arnis.
- Rapid arnis – Fundáu en 1993 por Pat O'Malley y John Harvey, que tán reconocíos como dos de los cabezaleros europeos de les artes marciales filipines. Ye un sistema rápidu y agresivu que combina otros estilos.
- Latigo y Daga – Fundáu por Tom Meadows.
- Dog Brothers – Un grupu célebre poles sos Xuntes que se carauteriza pol combate a plenu contautu con palos, con proteición mínima.
- Latosa Escrima – Fundáu pol Gran Maestru Rene Latosa y enseñáu xuntamente col Wing Tsun nes escueles de la IWTO y les sos derivaciones en tol mundu.[3]
- Sayoc Kali – Fundáu pol Gran Maestru Baltazar "Bo" Sayoc, esti sistema promueve la metodoloxía "toles fueyes, tol tiempu" de les artes marciales filipines. El sistema familiar llévalu agora Pamana Tuhon Christopher Sayoc.
- Senkotiros – Fundáu pol Gran Maestru Max M. Pallen, qu'aprendiera les téuniques básiques del estilu de so güelu. Senkotiros guañó na rexón Bicol de la isla filipina de Luzon.
Referencies
Enllaces esternos
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
