Idioma hakka
From Wikipedia, the free encyclopedia
El hakka o kejia (en chinu 客家话, pinyin kè jiā huà) ye una de les principales subdivisiones del idioma chinu faláu principalmente nel sur de China pol pueblu hakka.
| Hak-kâ-ngî, 客家話, 客話, 客家话, Hak-kâ-fa, Hak-kâ-va, 客话, Hak-fa y Hak-va | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Faláu en | |||||||||||
| Faláu en | Indonesia, Brunéi, República Popular China y Taiwán | ||||||||||
| Númberu de falantes | |||||||||||
| |||||||||||
| Datos | |||||||||||
| Familia | chinu | ||||||||||
| Sistema d'escritura | Caráuteres chinos y Peh-oe-ji (es) | ||||||||||
| Reguláu por | Guangdong y Council for Hakka Affairs (en) | ||||||||||
| Códigos | |||||||||||
| ISO 639-3 | hak | ||||||||||
 | |||||||||||
Por cuenta del so usu en rexones aisllaes, onde la comunicación llindar al ámbitu llocal, l'idioma hakka desenvolvió numberoses variantes o dialeutos que se falen en Guangdong, Fujian, Jiangxi, Guangxi, Sichuan, Hunan y Guizhou, incluyendo les islles de Hainan en China y Taiwán. El hakka nun ye entendible col mandarín, wu, minnan, y la mayoría de les variantes del idioma chinu.
Hai una diferencia de pronunciación ente'l dialeutu Hakka de Taiwán y el dialeutu del pueblu hakka. Ente los dialeutos de los Hakka, esta'l Moi-yan (梅县, pinyin: Meixian) dialeutu del pueblu hakka.
Aspeutos históricos, sociales y culturales
Etimoloxía
El nome del pueblu hakka, que son los predominantes falantes nativos orixinales nesti idioma "families d'acoyida" en :(mandarín: 客 kè) significa visitante (mandarín: 家 jiā) significa familia. Nel idioma Hakka hai distintes denominaciones una d'elles significa "Llingua materna de Guangdong" l'idioma de Guangdong ye'l cantones. Wikipedia nesti idioma tien lletres en alfabetu llatín. Nesti momentu esti idioma ta en víes d'estinción en Taiwán.[1]
Historia
El pueblu hakka tienen el so orixe en dellos episodios de migración dende'l norte al sur de China mientres los periodos de guerra y disturbios civiles. Los antepasaos de los hakka, vieno de l'actual provincies de Henan y Shaanxi, y traxeron con ellos distintes formes del chinu faláu. (De magar, la fala neses rexones convirtióse nos dialeutos del mandarín modernu.) La presencia de munches traces del idioma producir nel Hakka modernu, incluyendo les consonantes finales-p-t-k, que s'atopen n'otres llingües modernes del sur de China como nel cantones, pero que se perdieron nel norte de China como nel mandarín. La distancia ente'l hakka y el más conocíu cantonés puede comparase a la qu'esiste ente'l portugués y español, ente que'l mandarín pue ser comparáu col francés que ye más distante, y con una fonética distinta.
Dialeutos
L'idioma hakka tien dellos dialeutos rexonales. De los cualos Meixian son los condaos de Pingyuan 平远, Dabu 大埔, Jiaoling 蕉岭, Xingning 兴宁, Wuhua 五华, y Fengshun 丰顺. Cada unu dizse que tien los sos propios puntos especiales fonolóxicos. Por casu, el Xingning nun tien rima que termina en [m] o [p]. Estos hanse fundíu nes rimas [n] y [t], respeutivamente. Más allá de Meixian, el dialeutu de Hong Kong nun tien la [-o-] medial, de cuenta qu'ente que el dialeutu Meixian pronuncia'l calter [kwɔŋ˦], Hong Kong dialeutu hakka pronuncia como [kɔŋ˧], que ye similar al de los Hakka faláu na vecina Shenzhen.
Tanto como los finales y les vocales son importantes, los tonos varien tamién nos dialeutos hakka. La mayoría de los dialeutos hakka tienen seis tonos, tipificada pol dialeutu Meixian. Sicasí, hai dialeutos que perdieron tolos sos tonos Ru Sheng, y los personaxes orixinalmente d'esta clase de tonu distribúyense al traviés de la non-tonos Ru. Esti dialeutu ye Changting 长汀 que ta asitiáu na provincia de Fujian occidental.
El Hoi-LIUK (Hailu 海陆) un dialeutu hakka atópase en Taiwán. Esti dialeutu en particular contién consonantes postalveloar ([ʃ], [ʒ], [tʃ], etc), que nun suelen atopase n'otros idiomes chinos.
Descripción llingüística
Comparanza léxica
Los numberales en distintes variedaes de chinu hakka son:
| GLOSA | Hakka de Guangdong (Meixian) | Hakka de Jiangxi (Shangyou) | Hakka de Fujian (Liancheng) | Hakka de Guangxi (Hezhou) | PROTO- HAKKA |
|---|---|---|---|---|---|
| '1' | it¹ | ie55 | i35 | jot⁵ | *jit⁵ |
| '2' | ŋi53 | nin55 | ŋ11 | ŋ214 | *ŋi⁵ |
| '3' | sam44 | sã24 | sa33 | θam52 | *sam53? |
| '4' | si53 | sɿ11 | si32 | θi45 | *si? |
| '5' | ŋ31 | ŋ42 | aŋ51 | m24 | *m̩~ŋ̩ |
| '6' | liuk¹ | tiu55 | tiuʔ5 | luk214 | *ljuk⁵ |
| '7' | tsʰit¹ | tɕʰie55 | tsʰi35 | tʰot⁵ | *tsʰit⁵ |
| '8' | pat² | pa55 | pa35 | pat34 | *pat35 |
| '9' | kiu31 | tɕiu42 | kjau51 | tʃou55 | *kjau51 |
| '10' | sep⁵ | se55 | ʂʅəʔ5 | ʃop214 | *ʂip⁵ |
Ver tamién
- Llingües siníticas
- Hakka
- Chinu cantonés
- Chinu gan
Referencies
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.