Idioma dinka

From Wikipedia, the free encyclopedia

L'idioma dinka (autoglotónimu: Thuɔŋjäŋ), ye un continuu dialeutal de llingües nilótiques faláu polos dinka, el grupu étnicu mayoritariu de Sudán del Sur. Hai cinco variedaes principales: ngok, rek, agaar, twic/twi oriental, y bor, que son lo suficientemente distintes como pa esixir normes lliteraries independientes y, quiciabes, pa ser consideraes idiomes distintos. Les pallabres jaang o jieng son usaes como términu xeneral pa cubrir tolos idiomes dinkas. El rek ye l'estándar y dialeutu de prestíu.

Más información Dinka 'Thuɔŋjäŋ [t̪oɔŋ.ɟa̤ŋ], Estatus oficial ...
Dinka
'Thuɔŋjäŋ [t̪oɔŋ.ɟa̤ŋ]
Faláu en Bandera de Sudán del Sur Sudán del Sur
Falantes 1,4 millones (1986)
Familia Nilu-saḥarianu

  Sudánicu oriental
    Kir-Abbaia
      Nilóticu
        Nilóticu occidental
          Dinka-Nuer
            idioma dinka

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3din
Zarrar

L'idioma non dinka más emparentáu con este ye'l nuer, l'idioma de los rivales tradicionales de los dinka. Los idiomes luos tamién tán bien emparentaos.

El dinka fálase principalmente a lo llargo del Nilu, específicamente orellar oeste del Nilu Blancu, un afluente importante que flúi escontra'l norte dende Uganda, y al norte y sur de la marisma Sudd, nel suroeste y centro-sur de Sudán. Esta zona inclúi tres provincies: Bahr el Ghazal, Nilu Alto, y Kordofán del Sur.

Descripción llingüística

Fonoloxía

Tien 20 fonemes consonánticos:

Más información Llabiales, Dentales ...
Llabiales Dentales Alveolares Palatales Velares
Nasales m n ɲ ŋ
Oclusives pb td cɟ kɡ
Fricatives ɣ
Aproximantes
(Llaterales)
j w
l
Róticas ɾ
Zarrar

El dinka tien un sistema vocálicu ricu, con siquier trelce vocales fonémicamente contrastivas. Les que tienen un puntu debaxo ([◌̤]), indiquen vocales "velaes", representaes na ortografía del dinka por aciu diéresis (Plantía:Angle bracket):

Más información Anterior, Posterior ...
Anterior Posterior
llanu velar llanu velar
Zarrada i o
Semicerrada y o
Semiabierta ɛɛ̤ ɔɔ̤
Abierta ɑ
Zarrar

Ye posible qu'haya otres distinciones. El dialeutu sureste del dinka conocer por oldear la voz modal, voz velar, voz focalizada y voz dura nos sos vocales, amás de los sos trés tonos. Los diacríticos ad hoc emplegaos na lliteratura son un signu de comines dobles subíndices pa voces focalizadas, [a͈], y un sorrayáu pa voz aspra, [<o>a</o>].[1] Exemplos:

Más información Voice, modal ...
Voicemodalbreathyharshfaucalized
Bor Dinka tɕìt̪tɕì̤t̪tɕ<o>ì</o>t̪tɕì͈t̪
Meaning diareasiguir alantreescorpionestragar
Zarrar

Morfoloxía

Esti idioma exhibe vocales apófonoas, el cambéu de vocales internes (similar al inglés goose/geese, anque esto ye históricamente una diéresis):[2]

Más información Singular, Plural ...
Singular Plural Glosa Alternación de vocal
dom dum 'campu/campos' (o–o)
kat kɛt 'marco/marcos' (a–ɛ)
Zarrar

Tonos

El dinka ye un idioma tonal.

Dialeutos del dinka

Los llingüistes estremen el dinka en cinco idiomes o continuos dialeutales correspondientes al so allugamientu xeográficu con al respective de los otros:

  • Nororiental y occidental: Abiliang, Nyiël, Dongjol, Luäc, Ngok Lual Yac, Ageer, Rut, Thoi, Alor, Ngók Deng Kuol, Panaru, y Paweny.
  • Surcentral: Aliap, Ciëc, Gok, y Agar.
  • Suroriental: Bor, Hol, Nyaarweng, y Twïc.
  • Suroccidental: Rek, Abiëm, Aguók, Apuk, Awan, Kuac, Lóu, Luäc/Luänyjang, Malual (Malualgiėrnyang), Paliët, Paliëupiny y Twïc.

Ortografía

El dinka escribióse con diverses variantes del alfabetu llatín dende'l sieglu XX. L'alfabetu actual ye:

a ä b c d dh y ë ɛ ɛ̈ g ɣ i ï j k l m n nh ny ŋ t th o w o ö ɔ ɔ̈ p r y

Variantes n'otros alfabetos:

Lletra actualAlternatives
ɛ
ė ("y" con un puntu enriba)
ɣ
h, x, q
ŋ
ng
ɔ
ȯ ("o" con un puntu enriba)

Ver tamién

Referencies

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.