La fertilidá ye la capacidá d'un ser vivu de producir una proxenie numberosa. Esti ye'l resultáu de la interacción de dellos factores, tanto biolóxicos —la edá, l'estáu de salú, el funcionamientu del sistema endocrín— como culturales —les prescripciones respeutu al sexu y el matrimoniu, la división sexual del trabayu, el tipu y ritmu d'ocupación—, que la faen variar espectacular-mente ente situaciones distintes. Nel ámbitu hortícola, ye una midida de la riqueza nutricional del suelu.
| Fertilidá | |
|---|---|
| habilidá | |
 |
La fertilidá humana foi históricamente una cuestión culturalmente significativa. Al ser los fíos una fonte crucial de mano d'obra en sociedaes agraries o d'economía de subsistencia, la capacidá d'ufiertar al nucleu familiar una prole numberosa yera una traza bien valorada nes muyeres, y en munches tradiciones l'home taba autorizáu a anular el matrimoniu con una esposa manera. La esterilidá masculina, de frecuencia asemeyada, permaneció enforma tiempu desconocida, atribuyéndose namái a les muyeres la responsabilidá de la reproducción, como parte del réxime patriarcal d'Occidente.
En socioloxía, la tasa de fertilidá —midida como'l númberu de fíos per muyer— usóse como estimador fiable pal crecedera vexetativa de la población.
Nel casu d'enfermos de patoloxíes graves (como'l cáncer) que son sometíos a tratamientos agresivos pa consiguir la remisión de la enfermedá (radioterapia, quimioterapia), un efeutu secundariu frecuente ye la perda de la capacidá reproductora, por cuenta de la destrucción de los texíos productores de gametos, espermatozoides o óvulos.[1] Por ello, una esmolición creciente nestos pacientes ye la posibilidá de caltener la so fertilidá, pa caltener la so capacidá reproductora dempués de superada la enfermedá. Nel casu masculín, la solución más senciella ye la criopreservación d'espermatozoides, una téunica perfectamente desenvuelta, y que dexa al paciente caltener la capacidá reproductora, anque recurriendo a téuniques de reproducción asistida. Nel casu femenín, la situación ye más complexa, por cuenta de la menor tasa de producción d'óvulos per ciclu, a la dificultá de la so estracción y al mayor entueyu nes téuniques de criopreservación.
Nes últimes décades la incidencia de cáncer aumentó, pero paralelamente la tasa de sobrevivencia ameyoró enforma: por casu, nos postreros 25 años, la tasa de sobrevivencia relativa de 5 años pa tolos tipos de cáncer pasó del 56% al 64% en pacientes femeninos,[2] polo que les necesidaes de preservación de fertilidá tamién aumenten. El cáncer de mama ye'l tumor más frecuente nes muyeres occidentales (representa'l 65% de tolos tumores y el 99% de les muertes rellacionaes con cáncer[3]), ente que la enfermedá de Hodgkin (HD) ye'l tumor sólidu más frecuente n'adolescentes.[4] Por esta razón, les pacientes d'éstos dos tipos de cáncer son posiblemente les que con mayor probabilidá recurran a téuniques de preservación de fertilidá.
Les opciones de preservación de fertilidá pa les muyeres son les siguientes:[5][6][7]
- criopreservación d'embriones: pa ello ye necesariu llograr óvulos de la muyer, fecundalos por aciu fecundación in vitro (FIV) y conxelar los embriones pa la so posterior implantación nel úteru de la muyer; nesti casu, o bien la muyer dispón de pareya estable o bien se debe recurrir a un donante anónimu, lo cual puede suponer un inconveniente. Este ye'l métodu utilizáu con mayor frecuencia, con una tasa d'ésitu del 40%.
- criopreservación de texíu ovárico: estrayer y conxelar texíu ovárico de la muyer pa reimplantarlo dempués del tratamientu contra'l cáncer;[8][9] nesti casu los principales entueyos potenciales son el procedimientu de criopreservación (que nun paez ser el factor limitante), y el riesgu de dañu isquémicu, anque se tán desenvolviendo con ésitu téuniques pa menguar diches entueyos.[9] En cuanto al desenvolvimientu, los investigadores tán entá trabayando na meyor manera de coneutar el texíu ovárico enllantáu al riego sanguineu, anque yá nacieron dellos neños utilizando esta téunica, que ye la más prometedora nel casu de neñes de pocu tiempu con problemes de fertilidá.
- supresión ovárica: tratamientos hormonales pa protexer el texíu ovárico mientres la quimio o radioterapia.
- transposición d'ovarios: reposicionamiento de los ovarios por aciu ciruxía, p'alloñar de la zona d'esposición a la radioterapia.
- ciruxía xinecolóxica conservadora: por casu retirada del cérvix por aciu ciruxía, pero caltenimientu del úteru.
El métodu más comúnmente utilizáu ye la conxelación ultra-rápida, que caltién estes célules inalteraes por un tiempu indefiníu.
Una postrera téunica que se desenvolvió ye la vitrificación de ovocitos,[10] que puede utilizase en situaciones clíniques nes qu'otres opciones son vidables. Anque cientos de neños nacieron tres la vitrificación d'óvulos, la tasa d'embaranzu clínicu por ciclu de donación ye 48.8% .[11] Sicasí, espérase qu'esta tasa va ameyorar considerablemente nos próximos años.
La eleición ente les distintes opciones depende de dellos parámetros: el tipu y el momentu nel que tien d'empezar la terapia contra'l cáncer, el tipu de cáncer, la edá de la paciente y la situación de pareya de la paciente.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
