Cordobilla de Lácara

Cordobilla de Lácara
Alministración
País	España
Autonomía	Estremadura
Provincia	provincia de Badayoz
Partíu xudicial	Montijo
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Cordobilla de Lácara	Antonio Cruz Collado
Nome oficial	Cordobilla de Lácara (es)
Códigu postal	06487
Xeografía
Coordenaes	39°08′54″N 6°26′15″W
	Cordobilla de Lácara Cordobilla de Lácara (España)
Superficie	37 km²
Altitú	361 m
Llenda con	Cáceres, Carmonita y Mérida
Demografía
Población	838 hab. (2023); - 472 homes (2019); - 437 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.13% de provincia de Badayoz
Densidá	22,65 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	cordobilladelacara.es

Cordobilla de Lácara ye un conceyu español, perteneciente a la provincia de Badayoz (comunidá autónoma d'Estremadura).

Datos rápidos Alministración, Partíu xudicial ...

Zarrar

Asitiar nes estribaciones de la sierra de San Pedro, arrodiáu de deveses y olivares, qu'apurren los principales medios de trabayu y economía a los habitantes de Cordobilla. El so términu municipal llenda cola provincia de Cáceres y el términu de Mérida. Pertenez a la contorna de Tierra de Mérida - Vegues Baxes y al Partíu xudicial de Montijo.

Forma parte de la Mancomunidá del Lácara Norte, compuesta poles poblaciones de Carmonita, La Nava de Santiago, La Roca de la Sierra, Puebla de Obando y Cordobilla de Lácara.

Falta 44 km de Mérida. Los conceyos más cercanos son La Nava de Santiago a 12 km y Carmonita a 9 km.

Cordobilla de Lácara asítiase nel marxe derechu del ríu Lácara, afluente del ríu Guadiana. Al atopase n'enclavada nun valle l'accesu al conceyu realízase siempres dende zones más altes.

Ye la unión xeográfica de la sierra de San Pedro y la sierra de Montánchez, dambes pertenecientes a la Los Montes de Toledo. Esto fai que'l territoriu que lu arrodia seya exponénte máximu del monte mediterraneu, onde abonden encines, sufreres, jares, y monte baxu propiu de les deveses.

Al sur escurre'l ríu Lácara ente tierres fértiles, pacionales, olivares y deveses. El norte componer les primeres estribaciones de la sierra de San Pedro, zona de gran guapura y mal accesu. Y al este y oeste estienden deveses de encines y sufreres ente llanos y montes.

Esta redolada dexa un ecosistema ricu en fauna y flora, diversificáu dende l'apaición de los banzaos, apurriendo nueves especies naturales y vexetales antes inesistentes por cuenta de la so dependencia d'abondosa agua.

El clima occidental ye bien marcáu, con altes temperatures en dómines branices y bayura d'agua y baxes temperatures na seronda ya iviernu. Esto marca un paisaxe cambiante a lo llargo del añu.

Abonden nestes grandes estensiones esplotaes por aciu deveses les especies cinexétiques como'l venado y el xabalín, según otres protexíes qu'atopen equí'l so hábitat natural como son les utres negres, águiles reales ibériques y imperiales.

Sacante les zones próximes al ríu, les tierres son pocu granibles, principalmente magrices, lo que nun dexa una esplotación intensiva de l'agricultura.

El sector agrariu ye'l principal mediu de sustentu. La ganadería centrar n'oveyes, cabres y cochinos. La producción agraria principalmente básase nel aceite d'oliva que s'estrayi de los sos olivares, ceberes y l'esplotación de les deveses.

La producción d'aceite xira en redol a la Sociedá Cooperativa Llinda del Campu "El Lácara", que apigura a la gran mayoría de productores d'aceite de la llocalidá, na so gran mayoría pequeños propietarios d'olivares. L'aceite producíu ye de gran calidá, con premios de reconocíu prestíu mundial. Asina foi premiada como'l meyor aceite ecolóxico virxe d'Estremadura y quedó tercera como meyor aceite virxe ecolóxicu de cooperatives d'España en certame celebráu en Córdoba.

La mayor parte de la producción d'aceitunes que dempués van ser tresformaes en acite pertenecen a la variedá Verdial, que da'l nome comercial al aceite "Verdial Lácara".

Otra gran actividá económica de la zona ye la "saca de corchu" que se realiza na dómina braniza. El corchu ye producíu polos numberosos sufreres de les deveses o monte mediterraneu que bañen Cordobilla de Lácara. Nos meses de branu realiza la saca de corchu, que consiste en "esnudar" l'árbol del so revestimiento esterior, esta corteza de la sufrera ye'l corchu n'estáu puru. Tres la so manufacturación tien ensame d'aplicaciones, una de les principales son los tapones de corchu pa embotellar vinu.

Los "sacaores" (terminoloxía estremeña) son persones con un altu grau d'especialización nesti llabor, yá que rique de gran maña, fortaleza y maestría, y algámase el grau cimeru tres años d'aprendizaxe. Na actualidá ye un llabor en desusu nel restu d'España, polo que los "sacaores" estremeños, y munchos de la contorna de Cordobilla de Lácara salen nes feches señalaes a dar los sos servicios por tola xeografía de la Península Iberíca.

Estremadura ye la principal productora de corchu d'España por cuenta de que ye la rexón con más superficie de monte mediterraneu d'Europa. El principal productor a nivel internacional ye Portugal.

L'actividá en sectores terciarios ya industrial ye mínima, anque representen un númberu creciente na población de la llocalidá.

L'orixe etimolóxicu de Cordobilla de Lácara provién del árabe, acomuñar a los primeros asentamientos antes de reconquístalo. El so nome acomuñar al de la ciudá de Córdoba, al igual que'l pueblu más cercanu (Carmonita a 11 quilómetros de distancia). Darréu foi reconquistada pola Orde de Santiago, y pasó a depender de Mérida, ciudá más próxima.

Si suponse'l so nacencia al pasu de musulmán pola Península Ibérica, taría sol mandatu de la capital (actual Badayoz) que'l so primer califa foi Ibn Marwan al-Chilliqui. Nesta primer dómina'l califatu yera bien independiente del poder de Córdoba, del cual pasó a formar parte años dempués.

Tres la desintegración del Califatu, Badayoz foi capital d'una de les taifas más grandes de la Península (independiente escontra 1022), la Taifa de Badayoz, xugando un importante papel como centru cultural na dómina, principalmente mientres el gobiernu de los aftasíes.

El conceyu asítiase xunto al Ríu Lácara, d'ende'l nome del pueblu, afluente de ríu Guadiana.

Mientres años prevaleció la idea de que Cordovilla escribir con V por cuenta de que pensábase que la etimoloxía provenía de Cordo y Villa.

Entá güei ye difícil saber cuál ye l'orixe etimolóxicu real, y nos últimos tiempos créese más rellacionáu col so orixe árabe y la ciudá andaluza de Córdoba. Anque nun hai documentos nin investigaciones que prueben nenguna de los dos teoríes.

A la cayida del Antiguu Réxime Cordobilla constituyir en conceyu constitucional na rexón d'Estremadura. Dende 1834 quedó integráu nel Partíu xudicial de Mérida.^[2] Nel censu de 1842 cuntaba con 99 llares y 340 vecinos.^[3]

Dólmenes

Próximu a Cordobilla atópase'l Dolmen de Lácara. Ye un monumentu megalíticu de grandes dimensiones fecháu nel Calcolítico, perbién calteníu. Atopar a pocos quilómetros de Mérida nuna devesa allugada ente encines.^[4]

Arquiteutura tradicional

Les cases del pueblu tradicionalmente fueron encaladas quedando un paisaxe típico estremeñu ente'l blancu y el colloráu de les texes árabes.

L'arquiteutura tradicional ta venceyada a la redolada y la climatoloxía de la zona, seca y calorosa en dómines branices y fría y húmeda nel iviernu y seronda. Según a la economía de subsistencia de la dómina.

Les viviendes típiques desenvuélvense en redol a un pasiellu, xeneralmente empedrado pal pasu del ganáu hasta la corrolada o patiu. Alcuéntrense les estancies pa dormir a entrambos llaos del pasiellu si son cases enteres o a un namái llau si son medies. El pasiellu acaba enanchándose nun espaciu dedicáu a la cocina y estancia diurna allumáu pol patiu allegante. Nesta estancia l'elementu principal ye la chimenea española en redol a la cual escurría la vida. Na parte última de la vivienda asítiase'l patiu o corrolada ("corrá" na terminoloxía popular) el cual podía allugar amás estancies pa ganáu. Les estancies nocherniegues escarecen de llume natural sacante les que dan a la cai.

Les viviendes más pequeñes namái disponen d'una planta y dalgunes un dobláu na so parte cimera, que d'antiguo yera destináu al almacenaxe de forraxe y piensos pal ganáu.

Namái delles construcciones típiques superen los dos plantes con pisu habitable na 1ª planta. Nun permediu amás atopamos espacios d'otros usos como son bodegues, tenaes y cortes, y delles residencies con cocines non allegantes a la vivienda principal, sinón entrono al patiu. Munches de les viviendes disponen de dos accesos, unu principal a les zones vivideras y otru secundariu (conocíu como "puerta falsa") d'accesu al patiu, corte o payar, munches vegaes en cais distintes, y otres tantes na mesma.

La metodoloxía de construcción basar en murios portantes de piedra y adobe, con buecos verticales na fachada principal, estos murios suelen ser medianerías compartíes ente les viviendes estremeres. Les fachaes son blanques, usando métodos tradicionales d'encalamiento. Polo xeneral l'arquiteutura ta carente d'adornos supérfluos más allá de ciertos enrexaos pa los buecos. Los buecos tradicionales son siempres en proporciones verticales, inclusive cuando son de pequeñes dimensiones por razones d'aislamientu. Les cubiertes tradicionales son de texa de magre coloráu enfornaes.

Urbanísticamente escarez de plan de crecedera dalguna dada l'antigüedá de los primeros asentamientos. Asina orixinalmente'l pueblu nacía en redol a la ilesia parroquial y siguía nuna cai ancha en paralelu al ríu Lácara. Les viviendes de formes desiguales en planta entemecer con corrolades y espacios llibres d'edificación a manera de tapiz de retales.

Hai de solliñar el bonu caltenimientu de portones y enrexaos que-y apurren un calter tradicional al conxuntu urbanu.

Entá güei caltiénense pozos y piles que nel so día suminstraban d'agua a los vecinos y ganáu de Cordobilla. Destaca la Fonte del Madroñal.

Ilesia de San Pedro

Destaca la ilesia de San Pedro Apóstol, na Archidiócesis de Mérida-Badayoz.^[5] Asitiada na plaza del pueblu, del sieglu XV, sometida darréu a numberosos tresformamientos, la postrera va escasos años. Consta de nave única con cabecera cuadrangular con cúpula. Ente los sos conteníos cabo mentar una talla de factura arcaizante representando a San Xuan Bautista, datable nel sieglu XVI. Destacar tamién les talles en madera de San Xusto y San Pastor (Los Santinos)del S. XVI, apocayá restauraes, que dende la so ellaboración en dichu sieglu nun salieron de la ilesia del pueblu de nenguna manera hasta la construcción nos años 60 de la ermita, a la cual llévase-yos el primer domingu de mayu na romería pa ufierta-yos misa. Anguaño na ilesia parroquial tres la restauración.

Ermita de San Xusto y San Pastor

La ermita de nueva construcción, asítiase xustamente na llinde de les provincies de Cáceres y Badayoz; nel Cuetu d'El Santu na finca privada d'El Cuadráu-El Santu.

Construyida en 1965, la ermita quedó a medies sobre proyeutar por falta de dineru. Nes estribaciones del cuetu nel que s'asitia realízase la romería n'honor de los patronos (Los Santinos) el primer domingu de mayu dende la so construcción en 1965, col permisu esplícitu de los dueños de la finca. Al empezar a realizase la romería a mediaos de los años 60 tres la construcción de la ermita dexar de celebrar el tradicional "Xueves de Compadre", siendo sustituyida esta fiesta pasu ente pasu pola celebración de la nueva romería. Puede aportase a ella puramente esi día por cuenta de la celebración de la santa misa n'honor de San Xusto y San Pastor previa a la fiesta de la romería.

La ermita de San Xusto y San Pastor escarez valor históricu dalgunu, por cuenta de la so recién construcción en 1965, y la so probe arquiteutura ye suplantada pol formosu entrono nel qu'asitia. Al los pies del Cuetu del Santu (que comparten les finques privaes d'El Castiellu de Castellanos (CC) y El Santu-El Cuadráu (BA))y sobre el que se llevanta la construcción, ta'l banzáu Fornu Tejero, qu'arriquez el paisaxe, flora y fauna de la devesa que la arrodia.

La ermita ye de fábrica de piedres y morteru, planta cuadrada y cubierta a cuatro agües de texas de magre coloráu. Zarrada por cuasi completu; nel muriu Oeste abre un gran buecu con portón en fierro, nos llaterales Norte y Sur namái unos pequeños ventanales circulares. Nel so accesu (Oeste) estiéndese tamién de piedres y morteru una llosa delimitada al norte por una fábrica que remata nun pequeñu campanariu ensin accesu dalgunu.

Pa poder aportar a esta nueva construcción a lo cimero del cuetu ente peñes y jaras los dueños de la finca El Cuadrao-El Santu abrieron un nuevu camín ente la maleza con calter priváu, pero que dexa a los romeros y fieles el primer domingu de mayu de cada añu aportar a la nueva ermita pa celebrar la Santa Misa n'honor de los neños mártires, previa a la romería que se celebra en dicha finca.

Castiellu de Castellanos. Sierra de San Pedro

Ta asitiáu nuna finca privada denomada El Castiellu de Castellanos. La referencia histórica d'esta fortaleza venceyar a la Orde d'Alcántara. Pertenecía en 1300 al llinaxe de los Valverde, que caltuvieron la propiedá hasta 1477. N'anguaño adquirir Alonso de Cárdenas, maestre de la Orde de Santiago, y dempués asocedióse nos sos descendientes los condes de Poblar del Maestre hasta'l final del Antiguu Réxime.

Sitiu web oficial

Cordobilla de Lácara n'OpenStreetMap.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]