Ancona

Ancona ye un conceyu y puertu en Marche (Cole), una rexón del centru d'Italia, con una población de 98 356 hab. (1 xineru 2023)^[1]. Ta asitiada na mariña oeste del mar Adriáticu nel golfu d'Ancona. Ye'l centru de la provincia homónima y la capital de la rexón. La ciudá alcuéntrase 210 km al nordeste de Roma.

Datos rápidos Alministración, Tipu d'entidá ...

Ancona
Coat of arms of Ancona (en)
Alministración
País	Italia
Rexón	Marche
Provincia	Provincia d'Ancona
Tipu d'entidá	comuña d'Italia
Mayor of Ancona (en)	Daniele Silvetti
Nome oficial	Ancona (it)
Nome llocal	Ancona (it)
Nomatu	Città dorica (it)
Códigu postal	60100 y 60121–60131
Xeografía
Coordenaes	43°37′N 13°31′E
Ancona Ancona (Italia)
Superficie	124.84 km²
Altitú	16 m
Llenda con	Agugliano (es) , Camerano (es) , Camerata Picena (es) , Falconara Marittima (es) , Offagna (es) , Osimo (es) , Polverigi (es) y Sirolo (es)
Demografía
Población	98 356 hab. (1r xineru 2023)
Porcentaxe	? % de Provincia d'Ancona
Densidá	787,86 hab/km²
Más información
Fundación	387 edC
Prefixu telefónicu	071
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Patras, Esmirna, Galați (es) , Split, Ribnica (en) , Svolvær, Castlebar (es) y Granby (es)
comuneancona.it

Zarrar

Atópase xustamente ente les fasteres de los Montes Conero, Astagno (ocupáu pola ciudadela) y Guasco, nel que s'alza'l Duomo (150 m). Esti postreru, dedicáu a San Ciriaco, ocupa l'antiguu sitiu d'un templu de Venus, quien ye mentada por Catulo y Juvenal como la deidá tutelar del llugar.

Ancona foi fundada por siracusanos fuxíos de la tiranía de Dionisio I de Siracusa, nel añu 387 e.C., quien-y dieron el so nome: Ancona ye una treslliteración del griegu Αγκων (ankon, coldu), modificada bien llixeramente, que significa "coldu", asina denomada pola configuración n'ángulu de la mariña. La colonia establecer nun puexu na aguada norte de la badea,^[2][3] al este del asentamientu orixinal de los picenos del sieglu IX e.C. Les inhumaciones picenas, que se remonten a dichu sieglu, y que se toparon na llomba del Cardeto, atestigüen, pola riqueza en bronces y cerámiques átiques de les sos necrópolis, la so importancia como centru comercial.^[3]

La ciudá desenvolvióse en redol al altor del Guasco, la orixinaria acrópolis. Conoció un intensu deasarrollo económicusobremanera pol florecimientu de la industria de la púrpura de Tiru, a manes de comerciantes griegos.^[4] Na era romana caltuvo'l so propiu acuñamientu de moneda, que teníen nel anverso un brazu dobláu sosteniendo una fueya de palma, y la cabeza d'Afrodita nel aviesu; siguió usándose l'idioma griegu.

Del asentamientu griegu namái queden tramos de muralles de bloques de toba, probablemente restos de la fortificiación de l'acrópolis y del recintu inferior, nes proximidaes del área portuaria.

Al periodu helenísticu remóntase una necrópolis, allugada na cai que va escontra Numana, na que predominen tumbes de caxa, feches de toba, numberoses cercos funerarios con inscripciones en griegu, y que dan testimoniu del últimu periodu del asentamientu griegu, hasta los sieglos II-I e.C.

Nel sieglu III e.C., cola ocupación romana del Piceno, siguió la mesma suerte que'l restu de la rexón. Mientres la República romana temprana espandióse, pero nun se conocen bien les sos llendes. Coles mesmes goció d'un ordenamientu territorial. El foru romanu, de dómina augústea topábase, cuasi con seguridá, na plaza entendida ente'l Palaciu Ferretti y el Palaciu del Senáu, debaxo del cual atopóse una columna. D'esta zona procede la estatua d'Augusto afatiáu de Pontifex Maximus (con un velo na cabeza y nel actu de sacrificar), que'l so afayu producir en 1863 y caltiénse nel Muséu d'Ancona.

Foi ocupada como estación naval na Guerra Iliriana de 178 e.C.^[5]

Desconozse cuándo se convirtió nuna colonia romana; seya que non, fundáronse colonies en dalgún momentu, dempués de les batalles de Filipos (42 e.C.) y la d'Accio (31 e.C.)^[3] Xuliu César tomó posesión de la ciudá darréu dempués de cruciar el Rubicón. El so puertu tenía una importancia considerable nos tiempos del Imperiu romanu, yá que yera'l más cercanu a Dalmacia. Foi ampliáu por Traxanu, quien construyó'l muelle norte cola ayuda del arquiteutu siriu Apolodoro de Damascu. Al frente del muelle atopa un arcu de trunfu de mármol, alzáu n'honor a Traxanu nel añu 115 pol Senáu y el pueblu.

Dempués de la cayida del Imperiu romanu d'Occidente, Ancona foi atacada polos godos, lombardos y sarracenos, pero recuperó la so fuercia ya importancia. Foi una de les ciudaes de la Pentapolis sol dominiu de Rávena.^[6] Cola conquista carolinxa del norte d'Italia, convertir na capital de Marca d'Ancona, d'onde provién el nome de la rexón moderna. Dempués del añu 1000 Ancona volvióse cada vez más independiente, eventualmente convirtiéndose nuna importante república marítima (xunto con Gaeta y Ragusa, ye una de les que nun apaecen na bandera naval italiana), frecuentemente en conflictu con Venecia. Ancona usualmente taba aliada con Ragusa y l'Imperiu bizantín. En 1137, 1167 y 1174 foi lo suficientemente poderosa pa repeler a les fuercies imperiales. Les naves anconitanas participaron nes Cruzaes, y ente los sos navegantes atopábase Ciríaco d'Ancona. Mientres la llucha ente Papes y emperadores que tuvo llugar n'Italia del sieglu XII d'equí p'arriba, Ancona púnxose del llau de los güelfos.

A diferencia d'otres ciudaes del norte d'Italia, Ancona nunca se volvió un señoríu. La única esceición foi'l reináu de los Malatesta, quien tomaron la ciudá en 1348 aprovechándose de la Peste Negro y de una quema que destruyera gran parte de los edificios de la ciudá. Los Malatesta fueron espulsaos en 1383. En 1532 perdió definitivamente la so llibertá y volvióse parte de los Estaos Pontificios, sol dominiu del Papa Clemente VII. El símbolu de l'autoridá papal yera la enorme ciudadela. Xunto con Roma y Avignon, Ancona foi la única ciudá nos Estaos Pontificios onde se-yos dexó a los xudíos permanecer dempués de 1569, viviendo nel guetu construyíu dempués de 1555.

El Papa Clemente XII enllargó'l muelle, y foi construyida una imitación inferior del arcu de Traxanu. Tamién alzó un lazareto al sur de la badea, siendo Luigi Vanvitelli l'arquiteutu principal. El muelle sur foi construyíu en 1880, y la badea foi protexida con fuertes nos sos cumes.

De 1797 d'equí p'arriba, cuando los franceses tomar, Ancona apaez na Historia como una fortaleza importante, hasta que Christophe Léon Louis Juchault de Lamoricière capituló na ciudá'l 29 de setiembre de 1860, once díes dempués de la so derrota en Castelfidardo.

Ancona ta hermanada coles siguientes ciudaes:

• Associazione $alcio Ancona
• Repúbliques marítimes
• Puertu d'Ancona

• VV. AA: (1990). Los grandes descubrimientos de l'arqueoloxía, tomu VII, páx. 254-256. ISBN 978-84-395-0690-2.