From Wikipedia, the free encyclopedia
Los almohades (en llingua árabe: الموَحدون, al-muwaḥḥidun) «los que reconocen la unidá de Dios», o Banu ‘Abd al-Mu'min[1] (n'árabe: بنو عبد المؤمن) fueron una dinastía bereber, anque dalguna voz identifique como marroquina,[2] qu'apoderaron el norte d'África y el sur de la península ibérica dende 1147 a 1269.
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Califatu | ||||
| ||||
| Alministración | ||||
| Capital |
Tinmel (es)  Marrakech | |||
| Forma de gobiernu |
monarquía Califatu | |||
| Llingües oficiales | árabe | |||
| Xeografía | ||||
 | ||||
| Economía | ||||
| Moneda |
Dinar y gold dinar (en) | |||
 | ||||
Los almohades surdieron nel actual Marruecos nel sieglu xii, como reaición a l'apertura relixosa de los almorávides, que se fixeren dueños del Magreb, pero fracasaren nel so intentu de revigorizar los estaos musulmanes y tampoco ayudaren a detener la meyora de los estaos cristianos na península ibérica. Muhámmad ibn Túmart fundó un movimientu relixosu col sofitu d'un grupu de tribus bereberes del Altu Atles de Marruecos[3][4] (principalmente masmuda), entamando'l derrocamientu de los almorávides, d'orixe cenhegí. Darréu, Abd al-Mumin y la so familia, bereberes cenetes, tomaron el control y esaniciaron a los ziríes y hammadíes del Magreb central y oriental. Los almohades fueron derrocaos poles dinastíes bereberes de los meriníes, los ziyánidas y los háfsidas del Magreb.
La so historia componer de tres fases principales: una d'espansión (1117-1163) que duró hasta la muerte del primer califa; otra d'apoxéu (1163-1199); y una tercera de decadencia (1199-1268) hasta la so desapaición, primero n'al-Ándalus (1229) y depués nel Magreb (1268).[5]
Dempués d'apoderar el norte d'África, enfrentando a la confederación de tribus bereberes de los masmuda colos lamtunes almorávides, desembarcaron dende 1145 na península ibérica y trataron d'unificar les taifas utilizando como elementu de propaganda la resistencia frente a los cristianos y la defensa de la pureza islámica. Por eso'l so yihad dirixir por igual contra cristianos y musulmanes. En pocu más de trenta años, los almohades llograron forxar un poderosu imperiu que s'estendía dende Santarém, nel actual Portugal, hasta Trípoli na actual Libia, incluyendo tol norte d'África y la metá sur de la península ibérica, y consiguieron parar la meyora cristiana cuando ganaron a les tropes castellanes en 1195 na batalla de Alarcos.
Muhámmad ibn Túmart,[6] fundador del movimientu fundamentalista, foi proclamáu polos sos siguidores mahdi («el [imam] empuestu»), creencia de raigañu ideolóxicu chiita anque tamién aceptada pol sunismu, y llamó a tolos musulmanes a retornar a les fontes primeres de la so fe, esto ye, el Corán.[7] Fundamentalmente, el so movimientu yera puritanu y reaccionariu, faía fincapié nel calter únicu y incorpóreo de Dios y abogaba pol cumplimientu estrictu de les normes islámiques.[8] Siguiendo estos principios radicales, él y los sos partidarios enfrentar colos almorávides, qu'impunxeren una ríxida ortodoxa malikí, pero qu'apenes tresformaren les costumes populares pocu acordes col Corán. Magar foi Ibn Túmart el que creó la doctrina qu'dio cohesión y fundamentu al nuevu movimientu políticu y relixosu, foi'l so siguidor y socesor al mandu d'este, Abd al-Mumin el qu'apurrió'l xeniu militar pa convertilo nun gran imperiu qu'apoderó'l Magreb y al-Ándalus.[9]
Espulsáu de Marrakech nel 1120 poles autoridaes almorávides coles que s'enfrentara a pesar de les escases diferencies doctrinales que tenía con estes, Ibn Túmart instalar na so rexón natal del Los sos.[10] Ellí predicó contra los almorávides y, a finales del 1121, los sos siguidores reconocer como mahdi.[11] Pocu dempués treslladóse a Tinmal, onde tuvo que repeler socesives campañes almorávides.[11] El so movimientu foi estendiéndose pelos montes, magar nun llogró conquistar la cercana capital almorávide, qu'atacó nel 1129-1130.[11][12] Pocu dempués d'esta derrota,[12] n'agostu del 1130, finó Ibn Túmart, y asocedió-y al frente del movimientu Abd al-Mumin.[13][14] Este tuvo complicáu faese aceptar por tolos siguidores del difuntu y solo llograr nel 1133.[14] Mientres esti tiempu, despintóse'l fallecimientu del fundador del movimientu almohade.[15] Aquel día, los almohades apoderárense yá de parte del Altu Atles.[12]
Nel 1132, Abd al-Mumin dirixó la so primer campaña militar, contra les tribus de la rexón del ríu Draa, al sur del Gran Atles.[16] Anque se desconoz la so resultancia, sábese que al so regresu a Tinmel proclamar califa.[16] Los primeros años del so reináu fueron de redoblamiento de les correríes contra los almorávides.[12]
De siguío tuvo llugar la llarga campaña de siete años (1139-1146) que concluyó cola derrota total de los almorávides.[17][18] La primer derrota d'estos quitó-yos de casi tola Tadla.[19] Inclusive dellos grupos de Cenhegíes del monte pasar a les files almohades.[19] Escontra'l 1140 y tres delles campañes con suerte diversa, los almohades consiguieron apoderase del altu Los sos.[17] Hasta entós los choques nun dexaron un claru vencedor: ente que los almohades estender ensin frenu pelos montes, los almorávides siguíen controlando les llanures.[18] La llucha contra los almohades quedó a partir del 1139 en manes del nuevu herederu al tronu almorávide, Tasufín ben Alí ben Yúsef, qu'había descollado na lid contra los cristianos de la península ibérica y sustituyera al so hermanu como tal al so hermanu Sir, fináu.[20] Daquella, sicasí, los almorávides perdieron el control del altu Los sos.[17] Calteniéndose nos montes, los almohades avanzaron polos valles del Atles mediu y someter hasta la llinia del Muluya.[19] A finales del 1141, nes socesives campañes apoderaren l'Atles medio y gran parte de la zona de los oasis, incluyíu Tafilalet.[19] Los almorávides perdieron el contautu cola so rexón d'orixe, el Sáḥara.[19] Escontra'l 1142-1143, los almohades algamaron la contorna de Tremecén, onde se-yos xunió la tribu Kumiya, a la que pertenecía Abd al-Mumin.[18] Nel 1142, apoderar de gran parte del Marruecos septentrional montascosu, anque ensin infligir grandes derrotes al enemigu.[21] L'añu decisivu de la guerra foi'l de 1145.[12] En febreru d'esi añu, morrió defendiendo Orán Ben Alí; los almohades conquistaron darréu la ciudá.[18][22] Depués fixeron lo mesmo con Uchda y Guercif.[22] Darréu, el califa volver escontra Marruecos pa conquistar por fin les ciudaes de les llanures.[18] Cayeron nes sos manes Fez, Meknes, Salé y Ceuta en mayu del 1146.[22] L'almirante de la flota enemiga pasar a les sos files.[22] En xunu empezó l'asediu a Marrakech, que foi tomada polos almohades el 24 de marzu de 1147.[18][22] L'emir almorávide pereció nos combates.[22] El restu del añu Abd al-Mumin dedicar a purificar la ciudá y entartallar una revuelta nel Los sos, anque nun dexó d'unviar un pequeñu contingente a al-Ándalus, onde los Estaos cristianos taben realizando importantes conquistes.[18]
Mientres se verificaba'l sitiu de Marrakech, los almohades perdieron delles importantes ciudaes (Ceuta, Tánger, Salé y Alxecires), fundamentalmente por alzamientos contra ellos.[22] Ente mayu y xunu del 1148, sicasí, entartallaron a los rebeldes y recuperaron les places.[22] Estes victoria dexó-yos expedito el pasu a la península ibérica.[22]
El pidimientu d'auxiliu del señor de la Taifa de Mértola, Ibn Qasi en setiembre-ochobre del 1145 empuxó al califa a unviar un primera contingente militar a al-Ándalus na primavera del añu siguiente.[22] Alfonso VII de Lleón, que coles mesmes sitiaba a un xeneral almorávide en Córdoba, abandonó'l cercu al conocer la noticia en mayu.[22] Tamién mientres la primavera l'almirante de la flota almorávide, que s'acababa de pasar a les files almohades, sometió a Cádiz a l'autoridá del califa.[22] De la que asocedía'l llargu asediu de Marrakech, dellos señores andalusíes más aceptaron l'autoridá del califa almohade, lo que depués facilitó la conquista de la península.[24]
L'unviáu del califa, un antiguu almorávide, pasó na primavera del 1147 a la península ibérica onde, cooperando coles fuercies Ibn Qasi, que s'alzara contra los almorávides, consiguió someter Xerez, Borrina, Mértola y Silves nel Algarve, Beja y Badayoz.[25][24] En xineru del 1148, les fuercies almohades y les sos coligados conquistaron Sevilla.[26][24] Los almorávides se encastillaron en Carmona.[24] Una gran rebelión de les tribus del Los sos y del Atles occidental, que s'estendió a Ceuta, Tánger y Siyilmasa, detuvo temporalmente la espansión.[26][27] Non solo gran parte del Magreb marroquín alzar contra'l califa, sinón que tamién lo fixeron los territorios andalusíes que se-y sometieren, salvu Ronda y Xerez.[27] L'acoso d'Alfonso VII al xeneral almorávide Yahya ibn Ganiya, al que fizo pagar tributu, empuxó a este a alcordase colos almohades.[27] En cuenta de el so auxiliu, venció-yos Córdoba y Carmona.[27] Alfonso intentó nuevamente conquistar Córdoba, pero la llegada de socorros veníos del Magreb, de Borrina, Ronda y Xerez fixéron-y agambar na empresa y retirase.[27]
En mayu y a pesar del sostén ufiertáu a los rebeldes pol gobernador almorávide de Córdoba, el califa llogró encalorar el llevantamientu.[26] Nel 1150, l'autoridá califal foi reconocida polos señores de Ronda, Xerez, Badayoz, Tavira, Beja, Évora y Borrina.[27] Abd al-Mumin ordenó dempués una depuración de l'alministración pa esaniciar los abusos, pero tamién una gran purga de les tribus na que perecieron unos trenta mil persones, teníes por desafectas.[26] Nel 1153, los almohades apoderar de Málaga; nos años siguientes, de Granada; en 1157, d'Almería y en 1157-1158, apoderaron dafechu'l Algarve.[28] Al tiempu, los Estaos cristianos peninsulares aprovecharon la guerra pa estendese escontra'l sur, y conquistaron importantes places como Lisboa, Lleida o Tortosa.[28] La trabayosa conquista andalusí quedó seya que non en manes de xenerales y gobernadores, mientres el califa dedicar a sojuzgar el Magreb.[29] La capital del al-Ándalus almohade foi Sevilla y en tiempos de la espansión pol Magreb oriental el gobernador de los territorios peninsulares yera'l fíu y socesor del califa, Abu Yaqub.[29]
A finales de la década de 1150 (1157-1160), los almohades sufrieron otra serie de graves reveses n'al-Ándalus: los rebeldes apoderaben Carmona, Écija, Úbeda, Baza, Xaén y sitiaben Córdoba.[30] Los apuros n'al-Ándalus y, cuantimás, l'amenaza a Sevilla, fixeron que nel 1160 Abu Yaqub solicitara con urxencia'l socorru del so padre, qu'empezó al puntu los preparativos pa una gran campaña na península, que finalmente nun pudo llevar a cabu pos finó.[31] Los almohades, atollaos nel sometimientu de los territorios andalusíes, tardaron delles décades dende la so primer apaición na península n'enfrentase a los Estaos cristianos del norte, magar la grave crisis na que se topaben sumíos estos tres el fallecimientu d'Alfonso VII de Lleón y la división qu'esti ordenó nel so testamentu de Lleón y Castiella.[32] La primera gran campaña almohade contra los Estaos septentrionales verificar nel 1174.[33]
Apoderáu yá casi al-Ándalus, Abd al-Mumin entamó dos campañes nes que conquistó'l restu del Magreb qu'entá nun taba nel so poder.[9] La primera realizar nel 1152-1153 contra los hamadíes, de que'l so territoriu apoderar.[9] Arxel, Bugía, Constantina y Bona, ente otres llocalidaes, cayeron nes sos manes, ensin apenes tener que combatir.[34] Cuando la zona paecía controlada, sicasí, remontáronse delles tribus cenhegíes y árabes, a les que'l califa ganó, asegurando asina'l dominiu de la rexón.[35]
Nel 1153-1155, Abd al-Mumin proclamó al so fíu socesor,[36] lo que bastió'l llevantamientu de diversos grupos contra esti intentu de fundar una dinastía.[37] Abd al-Mumin entartalló a los rebeldes cola ayuda de los grupos árabes acabante someter.[37] Ganó a los cinco tribus que constituyeren hasta entós el nucleu del movimientu: la Hintata, Tinmal, Ganfisa Gadmiwa y Harwa.[38] Los xeques masmudíes, tan importantes nos primeros tiempos del movimientu, quedaron apostraos a un segundu planu mientres el reináu de los primeros califes de la dinastía de Abd al-Mumin,[36] anque repunxeron parte del so poder dempués, cola crisis del Estáu.[39] Arrumbados los masmudíes, Abd al-Mumin sostúvose gracies al respaldu de la so propia tribu, la Kumiya,[40] y de los grupos árabes.[41] Creó amás un nutríu grupu de funcionarios menores, los hafices, fundamentalmente d'orixe árabe y trataos na doctrina almohade, que sustituyeron a los xefes bereberes na nueva alministración estatal.[42] A partir d'entós empezó amás a apurrir gobiernos provinciales a dalgunos de los sos fíos, polo xeneral acompañaos de dalgún notable almohade.[43]
Na siguiente campaña pola rexón, acometida nel 1159-1160, apoderar d'Ifriqiya, algamó Trípoli y esanició la presencia cristiana na zona, qu'espulsara d'ella a los ziríes y estendiérase pola mariña.[44][45] Arrampuñó a Roger II de Sicilia la ciudá de Mahdía, qu'esti conquistara nel 1147-1148, el 21 de xineru de 1160.[46][47] Aprovechó estes conquistes p'añader a les sos fuercies soldaos de les tribus árabes qu'habitaben la rexón dende'l sieglu anterior.[48] L'amenaza normanda na zona foi la que llevó al soberanu almohade a partir de Marrakech p'acometer una ofensiva nella.[49]
|
Califes almohades
|
En payares del 1160, el califa pasó a al-Ándalus pa coordinar colos sos llugartenientes la gran campaña de sumisión del territoriu.[50] Les sos fuercies recuperaron Carmona tres trabayosa campaña nel 1161.[50] El califa pasó dos meses na península, entamando'l so gobiernu, antes de tornar al Magreb en xineru del 1161.[51] Si a finales del 1161 los almohades recuperaron Carmona, al añu siguiente perdieron Granada, apurrida por unu los sos habitantes xudíos a los sos enemigos debíu al descontentu que suplía ente la población hebrea pola conversión forzosa al islam qu'impunxeren los magrebinos.[52] Los andalusíes ganaron na so contorna a les fuercies qu'allegaron pa recuperar la plaza, pero perder ante un gran exércitu unviáu col mesmu fin en xunetu.[53] Nel oeste, los portugueses apoderar mientres cuatro meses de Beja, que tuvieron que sacupar n'abril del 1163, en afarándola.[54]
La principal xera del califa nel 1162 foi preparar la gran espedición que pensaba acometer na primavera del añu siguiente, y pa la qu'axuntó una gran flota.[54] Abd al-Mumin finó en Salé en mayu del 1163,[54] cuando aprestaba tropes pa realizar una campaña na península ibérica.[55] Pocu antes decidiera camudar d'herederu: Muhámmad, teníu por disoluto, dexó'l puestu al so hermanu Abu Yaacub Yúsuf, qu'allegara a Marrakech.[56][57] Otros dos hermanos, señores de Fez y Bugía, descontentos cola decisión, morrieron pocu dempués.[56][58]
Abu Yaacub Yúsuf heredó'l tronu, pero tuvo dificultaes pa sostenese nél, y tuvo qu'encarar llevantamientos de los Gumara (en redol a Ceuta, nel 1167) y estabilizar la situación n'al-Ándalus.[59] Namái superaos estos apuros asumió'l títulu de amir al-mu'minin, nel 1168.[60][61] En 1165 y n'entartallando una revuelta bereber nel so contra, pudo unviar tropes a la península ibérica, que llograron una serie de victories.[62] Vencieron a una hueste cristiana que trató de face-yos frente venida de Santarém y arrampuñaron delles importantes posiciones (Andújar, Vélez Rubio) a Muhámmad ibn Mardanís, que tuvo qu'amenorgar el hostigamiento al que tenía sometida a Córdoba.[63] Darréu, bater cerca de Murcia a mediaos d'ochobre.[63] Incapaces d'amenorgar la plaza, les fuercies almohades baltaron la contorna y retiráronse.[64] Les incursiones de Ibn Mardanís siguieron.[64] Nel 1166-1167 los bereberes gumara alzar contra l'emir ente Ceuta y Alcazarquivir; la revuelta foi entartallada nel branu del 1167.[65]
N'al-Ándalus, en setiembre d'esi añu, los almohades apoderar de Tavira, que se caltuviera en rebeldía dende 1151.[61] Les meyores portugueses ente 1165 y 1169 (conquista de Trujillo, Cáceres y Évora [1165]; de Badayoz [1169]) fixeron que Fernandu II de Lleón se coligase colos almohades y ayudar a recuperar Badayoz.[66] Pocu dempués y p'asegurase posibles conquistes n'Estremadura, el rei lleonés fundó la Orde de Santiago, a la que concedió tierres nel norte de la rexón.[66] Más al oeste, los castellanos siguíen coles sos correríes y nel 1170 baltaron les tierres de Ronda y Alxecires.[61]
En xunu del 1169, un ultimátum almohade a los señores andalusíes por que se sometieren definitivamente al califa nun llogró convencer a Ibn Mardanís, pero sí al so suegru y hasta entós aliáu, Ibrahim ibn Hamushk, señor de Xaén col que les rellaciones agriárense.[67] Ibn Hamushk siguió apertando Córdoba y, dende'l cambéu del so suegru, tamién Xaén, que los almohades tuvieron dificultaes en defender.[67] Esi mesmu añu, el califa axuntar colos sos gobernadores andalusíes pa preparar por fin una campaña empobinada en persona pol califa na península.[68] La llarga enfermedá, de setiembre d'esi añu a payares del siguiente, torgólu faelo como taba previstu, polo que delegó el mandu de delles fuercies n'unu de los sos xeques, que pasó a la península en xunetu del 1170, socorrió Badayoz y depués allegó a enfrentase a Ibn Mardanís na primavera del 1171.[69] Los almohades tomaron Quesada y volvieron ante Murcia.[69] Al poco Lorca, Baza, Elx, Almería y Alzira remontar contra Ibn Mardanís y apurriéronse a los almohades.[69] La llegada d'un nuevu exércitu almohade el 8 de xunu, esta vegada al mandu del mesmu califa, esbarató los intentos de Ibn Mardanís y el so hermanu señor de Valencia— de recuperar Alzira.[70]
Nel 1171 Abu Yaacub Yúsuf tornó a al-Ándalus, onde permaneció hasta en 1176; mientres la so estancia entamó delles campañes d'escasu ésitu.[71] Na primera, realizada en xunetu del 1171, parte del exércitu corrió les tierres toledanes, mientres el califa y el gruesu de los sos huestes permanecíen en Córdoba.[72] En setiembre volvió a Sevilla, onde s'encargó d'atender los asuntos gubernamentales andalusíes.[72] Mientres, unu de los sos hermanos siguía l'acoso a Ibn Mardanís.[72] Este, abandonáu de toos, aportó a sometese al califa, pero morrió antes de poder faelo, en marzu del 1172.[73] Los sos familiares, que nel últimu momentu alzárense contra él, reconciliar colos almohades y recuperaron parte de los sos señoríos (Valencia, Dénia, Xàtiva o Alzira).[73] Abu Yaacub Yúsuf, sicasí, asitió a parte de les sos tropes, tanto bereberes como árabes, na rexón.[73]
Sometíu'l Llevante, l'exércitu almohade volver contra los castellanos, qu'oficialmente taben en paz col califa, pero que privadamente combatieren como mercenarios a sueldu de Ibn Mardanís.[74] Magar la conquista de Vilches y Alcaraz a finales de xunu del 1172, la campaña nun tuvo escesivu ésitu.[74] En cruciando la frontera castellana, l'exércitu sitió infructuosamente Huete mientres diez díes en xunetu, con notable desinterés del califa pola suerte de los combates.[75] Abandonáu l'asediu,[76] l'exércitu partió a socorrer Cuenca, abarganada polos cristianos dende diba cinco meses, y llogró esbaratar el cercu.[77] A finales de mes empezó la precaria retirada, mal preparada, pel Llevante y a empiezos de setiembre taba de vuelta en Sevilla.[78]
Nel 1173 los almohades encetaron dos tales incursiones contra Talavera y Toledo, recuperaron Beja de manes de los portugueses, que la amburaren, y roblaron una tregua con Portugal y Castiella.[79] Ente 1174 y 1178, los almohades tuvieron en guerra colos lleoneses.[79] En 1174, desaposiaron a los lleoneses d'Alcántara y de gran parte de los territorios al sur del Sistema Central y asediaron en devanéu Ciudad Rodrigo.[33]
Nel 1176 el califa retornó al Magreb, azotáu por una epidemia de peste que s'estendió a al-Ándalus.[79] Al añu siguiente los castellanos atacaron Cuenca y los almohades, Talavera.[79] Cuenca cayó tres nueve meses d'asediu,[33] n'ochobre.[79] Al caducar la tregua, Alfonso I de Portugal ordenó incursiones en tierres d'Arcos y Xerez nel 1177 y Sevilla y el Baxu Guadalquivir al añu siguiente.[79] Los combates, encarnizados, estender al Algarve.[79]
Abu Yaqub Yusuf tamién tuvo que realizar una campaña por Ifriqiya que, al ser una provincia alloñada, tendía a la rebeldía.[81][79] N'efeutu, la provincia foi un focu continuu de problemes pal imperiu pola so alloñanza del centru políticu y acabó col tiempu en manes d'una dinastía local, los hafsíes.[82] Nel 1180, una nueva rebelión en Gafsa na que morrió'l gobernador almohade desencadenó otra intervención del califa.[83] Tres esta campaña, d'escasu ésitu pos munches tribus siguieron hostigando a los almohades, nuevos contingentes árabes pasaron al Magreb occidental, pa participar na guerra santa na península ibérica.[84]
A finales de setiembre del 1183, empezaron a axuntase les huestes que teníen de pasar a la península ibérica pa detener les meyores portugueses.[85] En mayu del 1184 l'exércitu crució l'estrechu.[85] Abu Yaqub Yúsuf finó en xunetu, metanes la intervención en al-Ándalus —pereció nel cercu de Santarém—,[71] y asocedió-y el so fíu, Abu Yusuf Yaqub al-Mansur.[86][87][88] La proclamación d'esti como soberanu y califa socedió en Sevilla,[89] y depués confirmóse en Marrakech, ensin oposición dalguna.[86] Home piadosu, más inclináu a la escuela zahirí qu'a la predominante malikí, foi perdiendo la devoción pol fundador del movimientu almohade, enclín que remató depués nel so fíu, qu'abandonó'l credo de Ibn Túmart.[90] La so relixosidá fíxo-y escorrer la filosofía y la lóxica y ordenar la destrucción de les obres dedicaes a estes materies.[91] A la fin del so reináu obligó amás a los xudíos a vistir de manera especial, por que los estremara.[91][nota 3]
Al-Mansur punxo fin darréu a la campaña militar y tornó col exércitu al Magreb.[86] Como fixeren el so padre y el so güelu, siguió incorporando contingentes árabes al exércitu y, como fixera yá'l so padre, incluyó tamién soldaos d'orixe turcu.[86] Con esti soberanu l'imperiu algamó'l so apoxéu, magar el reináu tuvo cuayáu de problemes, principalmente la crisis n'al-Ándalus y la rebelión de Ifriqiya, fomentada polos Banu Ganiya.[92][93] Estos postreros yeren descendientes de los sumíos soberanos almorávides.[94][95] Los problemes magrebinos fixeron que, magar los apuros que pasaben los sos partidarios andalusíes poles acometíes portugueses y castellanes, el califa nun pudiera pasar a la península hasta'l 1190.[93]
El 22 de mayu de 1185, Ali ibn Ishaq ibn Ganiya tomó Bugía.[96][95] Pola mesma dómina, Qaraqus, un soldáu mamelucu d'un sobrín de Saladín, apoderar del Fezán y depués del Yebel Nefusa.[94] Dambos xunieron fuercies contra los almohades.[97][98] Con ayuda de delles tribus árabes, los Banu Ganiya fixéronse depués con Arxel, Garrar, Miliana y Qal'a.[97][95] Perdieron Bugía a los siete meses de conquistala,[95] recuperada por una flota almohade pero, xunto con Qaraqus, conquistaron otres places: Gabes, Gafsa.[99] Qaraqus conquistó Trípoli.[100][98]
P'acabar cola rebelión, al-Mansur partió escontra la provincia dende la capital imperial el 17 d'avientu de 1186.[101][98] Parte del exércitu resultó vencíu en xunu del 1187 cerca de Gafsa.[102] El califa de siguío batió a los enemigos el 14 d'ochobre, cerca de Gabes.[103] De siguío, foi sometiendo toles ciudaes de la rexón que taben en poder de la lliga enemiga.[104][98] L'ésitu de la campaña foi, sicasí, temporal, y nun acabó coles aiciones enemigues, que siguieron.[105] A finales de la década del 1190, la rexón topábase nuevamente en rebelión y en parte en poder de los Banu Ganiya, Qaraqus y los sos aliaos árabes.[105][106]
El califa tuvo qu'entainase a volver al Magreb occidental nel 1188 pos dos de los sos tíos y un hermanu aprovecharen la so ausencia pa conspirar contra él.[98] La confabulación, sicasí, fracasó, y los trés cabezaleros morrieron.[98] Concluyida la campaña nel este, el soberanu almohade hubo de aprestarse a pasar a al-Ándalus pa faer frente a les incursiones portugués y castellanu, cada vez más graves.[98] El 3 de setiembre del 1189 y tres cuatros meses d'asediu, Sancho I de Portugal y una flota cruciada conquistaron Silves.[98] Pela so parte, Alfonso VIII de Castiella siguía coles sos acaballaes pel sur peninsular y en xunu del 1190 apoderar de Magacela y depués de Calasparra.[107]
Tres les campañes nel Magreb, el califa pudo pasar por fin a al-Ándalus na primavera del 1190.[93][98] Robló una tregua colos castellanos y, al tener una vixente colos lleoneses, dedicar a combatir a los portugueses.[108] Unvió fuercies a correr les tierres de Silves y Évora ente que, col gruesu del exércitu, coló a tomar Torres Novas.[108] Depués sufrió una leve derrota en Tomar y volvió a Segilla a finales de xunu.[108] N'abril del 1191 partió a reponer Alcacer do Sal, que conquistó en xunu.[108] En desmantelando una serie de castiellos portugueses (Palmetada, Coina y Almada) abarganó Silves, que cayó nel so poder a finales del mesmu mes de xunu.[108] Los portugueses aviniéronse entós a roblar una tregua.[108] N'ochobre del 1191 y en roblando tregües, que teníen de durar hasta'l 1195, con castellanos y lleoneses, volvió al Magreb.[93]
Abu Yusuf Yaqub retornó a la península ibérica en xunu del 1195, porque caducara la tregua roblada colos castellanos y estos retomaren con decisión les sos incursiones.[106] Infligió a los cristianos una aplastante derrota na batalla de Alarcos el 18 de xunetu; el rei castellanu nun esperó a los refuerzos navarru y lleonés prometíos, atacó a los musulmanes y resultó derrotáu.[89][93][76] Les fuercies almohades apoderar de Alarcos y de una serie de places cercanes.[109][nota 4] El califa negar a faer la paz colos castellanos, y realizó aceifas contra ellos en 1196 y 1197.[110][76] Cuntó cola collaboración de los lleoneses y colos ataque simultáneos de Navarra y Aragón contra Alfonso.[109][76] Na primer campaña, tomó Montánchez, ocupó Trujillo y Santa Cruz y rindió Plasencia.[109][76] Nun pudo, sicasí, tomar Talavera, Maqueda nin Toledo.[90] Nel 1197 realizó una acaballada similar, anque daqué más estensa (llegó a pasar peles tierres de Madrid, Alcalá de Henares, Guadalaxara, Huete, Cuenca y Alarcón, antes de retornar per Xaén).[90][76] Les incursiones almohades sirvieron principalmente pa esaniciar los puestos avanzaos castellanos en La Mancha, yá que nel Tajo aguantáronse-yos munches places.[76] L'actividá de los Banu Ganiya empuxó-y finalmente a apautar colos castellanos, anque non colos lleoneses, abandonar la campañes y volver a Sevilla.[111] D'ellí pasó de nuevu al Magreb n'abril del 1198, yá enfermu, onde morrió en xineru del añu siguiente.[89] Xubió al tronu califal el so fíu Muhámmad an-Násir.[89]
Mientres el reináu d'este, quedó patente la incapacidá almohade pa enfrentase al empar a los Estaos cristianos peninsulares, a los sos rivales magrebinos y a les revueltes nel so territoriu.[89] Nel 1200, en Ifriquiya los almohades solo calteníen Túnez y Constantina, el restu del territoriu había quedáu sometíu a los Banu Ganiya, que vencieron a les fuercies del califa en delles ocasiones.[91] Pa resolver el problema, les autoridaes del califatu decidieron atacar el territoriu balear del enemigu: nel branu del 1202 unviaron una flota dende Dénia que se fixo con Eivissa; al añu siguiente, conquistaron Mallorca.[112] Esto nun amurnió a los Banu Ganiya, que siguieron les sos meyores nel Magreb oriental: n'avientu del 1203, desaposiaron a los almohades de Túnez.[113] En febreru del 1205 el califa partió al mandu de un exércitu que infligió una grave derrota a Yahya ibn Ganiya n'ochobre; este tuvo qu'abandonar Túnez y otres ciudaes y concentrar les sos fuercies na defensa de Mahdia que, magar tou, perdió'l xineru del 1206.[113] El nuevu gobernador almohade, al que se-y concedieron peramplios poderes p'acabar colos restos de los Banu Ganiya, foi l'antepasáu de la dinastía hafsí que depués se fixo col poder na rexón.[113]
Na península les tregües respetáronse fundamentalmente hasta finales de la primer década del SIEGLU|XIII||s|1}}. En mayu del 1211 el califa pasó a Sevilla y foi debelado al añu siguiente na batalla de Las Navas de Tolosa por una amplia coalición cristiana.[114][115] Esta derrota marcó la estensión de la debilidá nel califatu.[89] A los cristianos, dexó-yos retomar la repoblación de la submeseta sur, encargada, al igual que la defensa de la zona, a les órdenes militares.[116][nota 5] La victoria cristiana nun tuvo grandes efeutos inmediatos, sicasí, por cuenta de la crisis na que se sumieron Castiella y Aragón casi de momentu, cola muerte de los sos reis y el advenimiento de menores d'edá.[118][nota 6] Muhámmad an-Násir volvió aína al Magreb tres l'escalabru,[119] zarrar nel alcázar real y foi asesináu nél polos sos cortesanos a finales d'avientu del 1213.[120] Asocedió-y un fíu de pocu tiempu, Abu Yaqub Yúsuf II al-Mustánsir, qu'hubo de faer frente a la puxante amenacia bereber de los benimerines.[120]
Abu Abdal·lah ibn Túmart naciera nuna tribu bereber, nel noroeste de Marruecos, nun ambiente bien austero onde destacó pola so capacidá d'estudiu. Escontra los 18 años, entamó un llargu viaxe de quince años pel mundu árabe que lo llevó a Córdoba, La Meca, Damascu y Bagdag ente otres grandes ciudaes. De regresu a la so ciudá natal de Les sos, entamó un movimientu de reforma relixosa sofitáu en trés grandes pilastres, y que sintetiza de manera orixinal un gran númberu d'influencies recibíes nel periodu anterior. Estos trés pilastres son:
La esistencia de Dios, que-y paez induldable y percíbese al traviés de la razón
A pesar de los esfuercios de los gobernantes, la dinastía almohade tuvo problemes dende un principiu p'apoderar tol territoriu d'al-Ándalus, cuantimás Granada y Llevante, onde aguantó mientres munchos años el famosu Rei Llobu, con sofitu cristianu. Per otru llau, dalgunes de les sos postures más radicales fueron mal recibíes pola población musulmana d'España, ayena a munches tradiciones bereberes. A principios del SIEGLU|XIII||s}} consiguiera algamar la so máxima espansión territorial cola sumisión del actual territoriu tunecín y la conquista de les Baleares.
Pocu dempués, la victoria cristiana na batalla de Las Navas de Tolosa (1212) marca l'empiezu del fin de la dinastía almohade, non yá pola resultancia del alcuentru en sí mesmu, sinón pola subsiguiente muerte del califa al-Násir y les lluches socesories que se producieron y que fundieron el califatu nel caos políticu.
En 1216-1217, los Benimerines enfrentar a los almohades en Fez. En 1227 Ibn Hud proclámase emir de Murcia, alzándose frente a los almohades. En 1229 independícense los Hafsíes de Tunicia. En 1232 Muhámmad I de Granada, conocíu como al-Ahmar proclámase emir n'Arjona, Xaén, Guadix y Baza. En 1237 ye reconocíu como emir en Granada. Un exércitu formáu por fuercies de les Órdenes Militares y del obispu de Plasencia punxo sitiu a la ciudá de Trujillo. Muhámmad ibn Hud allegó al pidimientu de socorru, pero retirar ensin hostigar a los sitiadores. La ciudá foi conquistada'l 25 de xineru de 1232.[121]
El principiu del heriedu dinásticu ofendió a los xefes tribales, a los xeques (del árabe sheikh o šaiḫ, شيخ). Dempués d'una grave derrota cerca de Tunicia en 1187, l'emir tuvo d'aliase con Saladín.
Los reinos cristianos de la península ibérica (Castiella, Aragón y Navarra y, en menor midida, Portugal y Lleón) entamar pa entamar una nueva ofensiva de Reconquista; arrumbaron les sos disputes internes y infligieron a al-Násir la aplastante derrota de Las Navas de Tolosa (16 de xunetu de 1212).[122] El califa foi asesináu polos sos cortesanos un añu dempués, en 1213, y asocedió-y el so fíu Abu Yaqub II al-Mustansir, que llogró apangar la situación y al que se considera como'l postreru gran soberanu del imperiu.[122] En realidá, escarecía de poder, nun abandonó la capital salvu pa visitar la tumba d'Ibn Túmart y dexó la xestión del Estáu en manes de los sos tíos, tíos güelos y dellos notables almohades, dedicaos más a intrigar qu'a encarar la grave crisis del califatu.[123] Al-Mustánsir relevó a diversos gobernadores andalusíes y robló tregües colos castellanos en 1214 y 1221; el reinu cristianu pasaba daquella pola minoría de dos reis (Enrique I y Fernandu III.[124][125] Les tregües en realidá solo respetábense en parte.[125] Tuvo qu'entartallar revueltes bereberes nel 1215 y el 1221 y enfrentase a los Banu Ganiya nes llendes de Ifriqiya.[126] La principal amenaza pa la dinastía, sicasí, provieno de los benimerines, bereberes cenetes que nel 1216 ganaron al gobernador de Fez y nel 1217 al de Taza.[126] Fueron estendiendo la so autoridá peles zones rurales y a cobrar tributos a delles ciudaes (Fez, Meknes, Rabat).[126]
Finó en 1224, poco primero de la continuación de les incursiones castellanes n'al-Ándalus.[127] El so poder, sicasí, menguara respectu del de los sos predecesores.[128] Morrió quiciabes envelenáu y nun dexó fíos.[128]
Asocedió-y el so tíu güelu al-Wáhid,[129] efímeru gobernador de Sevilla nel 1121-1122, mientres que'l so reináu apinar la decadencia almohade, tantu poles disensiones internes como pola espansión de los benimerines, que dende empiezos de sieglu enseñoriaben les zones rurales del Magreb.[122][89] El so advenimiento quebró la tradicional socesión de padres a fíos típica de la dinastía, lo que desencadenó l'ambición d'otros miembros de la familia.[126] El que debiera'l tronu a unu de los visires tamién dio a estos gran influencia na política del califatu.[130] En setiembre, tres tan solu ocho meses nel poder, foi depuestu y a los trés díes, esgañáu.[131] Los gobernadores andalusíes trataron d'afitase nes sos provincies y solmenase el control magrebín.[132] El derrocamientu d'Al-Wáhid marcó l'empiezu de les disputes pol poder ente los fíos del antiguu califa Abu Yúsuf Yaacub.[133] A mediaos d'esa década, al resurdimientu del poder de los Estaos cristianos peninsulares pola solución de les crisis surdíes la década anterior xunióse la agudización de la crisis almohade, carauterizada poles diferencies ente almohades peninsulares y magrebines, ente andalusíes y almohades y ente grupos almohades na península.[134]
En marzu de 1224, remontóse'l gobernador de Murcia, al-Ádil, al que al-Mustánsir nomara en 1222 retirándo-y el gobiernu de Granada.[132][133][134] Proclamóse califa y llogró la reconocencia del so hermanu Abu l-‘Ula, gobernador de Córdoba y Granada, el d'Abd A el·lah al-Bayyasi, gobernador de Sevilla, y el del restu de los territorios musulmanes de la península, sacante Valencia, que siguió fiel al efímeru al-Wáhid.[132][135][136] Al-Wáhid foi destronáu al poco y al-Ádil reconocíu por curtiu tiempu en tol imperiu.[132][128] A finales d'añu, sicasí, al-Bayyasi (el Baezano) alzar contra él dende'l so nuevu feudu en Córdoba y llogró el respaldu de Xaén, Quesada y les places fuertes de la frontera media.[132][137] Ante esti alzamientu, al-Adil, qu'en principiu permaneciera na península a pesar de ser reconocíu soberanu tamién nel Magreb, abandonar y pasó a África, onde morrió asesináu n'ochobre del 1226.[128] Pa sostenese contra Abu l-‘Ula, el baezano suscribió un pactu con Fernandu III de Castiella, que-y aidó en cuenta de la entrega de delles places fuertes; nel 1226, foi, sicasí, asesináu pola so alianza con Castiella.[137] Los castellanos apoderar de Capiya y Baeza.[137] El pidimientu d'ayuda d'Al-Bayyasi a Fernandu III de Castiella pa faer frente a Abu l-‘Ula allanó les conquistes castellanes de territorios andalusíes.[138]
Abu l-‘Ula, hermanu del califa y gobernador de Sevilla, proclamóse de la mesma califa en 1227,[137] venti díes antes del asesinatu d'Al-Ádil, col nome d'Al-Mamún.[132][133][139] Pa tratar d'evitar los ataques castellanos, pagólos trescientos mil maravedinos de plata.[137] Ibn Hud remontar contra él, pero foi derrotáu, anque esti revés tuvo escasa consecuencies.[137] El califa andalusí depués se aprestó a pasar al Magreb y, en previsión, amplió'l pactu col rei castellanu, al que dexó delles fortaleces fronterices más.[140] Pasó[137] al Magreb un añu dempués de la so proclamación como soberanu, n'ochobre del 1228, pa tratar d'imponer el so dominiu nel imperiu, pos n'África rexía un sobrín so, al-Mutasim, al qu'arrampuñó'l poder.[132][133][139] La so marcha marcó'l fin del poder almohade na península ibérica, salvu en dellos nucleos aisllaos, que pierden el contautu col Gobiernu central.[133][141] El vacíu ocupar Ibn Hud, qu'estendió la so influencia por Ál-Ándalus.[140]
De la que Fernando avanzaba n'al-Ándalus y sometía a vasallaxe a los principales rebeldes al poder almohade —los señores de Baeza y Valencia—, estendíense les sulevaciones na península.[142] La principal foi la del nuevu señor de Murcia, Ibn Hud, que reconoció l'autoridá relixosa de los califes abasíes de Bagdag y llogró el respaldu de Córdoba, Xaén, Sevilla[133] y Granada.[142] Nel estremu oriental, la nobleza y burguesía catalanes decidieron acabar col focu de piratería que suponíen les Baleares y que perxudicaben el comerciu nel Mediterraneu occidental.[143] En setiembre del 1229, partió la espedición de conquista de Mallorca, que cayó l'últimu día d'avientu.[143] El restu de la isla, ensin defenses militares, foi ocupáu con facilidá.[143] Nel 1231 Menorca avenir a pagar tributu a Xaime I el conquistador y nel 1235 un grupu de nobles catalanes apoderar d'ibiza.[143]
Nel Magreb, ostentaron el menguante poder otros cinco califes: al-Mamun (1229-1232), al-Rashid (1232-1242), al-Said (1242-1248), al-Murtada (1248-1266) y Abu Dabus (1266-1269).[141] La crisis político y militar apinar poles debilidaes del Estáu almohade: una doctrina relixosa que topetaba colos dictaos malikíes, cuando yeren los lletraos d'esta escuela los que llevaben el pesu de l'Alministración estatal; gran diversidá cultural; arrumbamiento de los bereberes, primer sostén de los almohades que depués quedaron apostraos polos árabes y por ello remontáronse repetidamente y formaron el nucleu de dos dinastíes rivales (benimerines y abdalwadíes).[141]
Tres la invasión de Berbería Oriental de los hermanos Alí y Yahia ben Ghania, descendientes de los almorávides que Abd el-Mumin quitara dempués de travesar Arxelia victoriosu. Los dos hermanos establecieren un principáu nel Djerid; Alí foi asesináu, pero'l so hermanu Yahia empezó la conquista del centru y norte de Ifriqiya. Iguar p'apoderase de Mahdía, de Kairuán y de Túnez en 1202, faciendo prisioneros al gobernador almohade y a los sos fíos. Ben Ghania escaló les ciudaes, los sos xardinos y los sos animales. Ante esta situación llena de peligros, el califa al-Násir, que reinaba en Marrakech, partió a reconquistar de Ifriqiya. Entró en febreru de 1206, en Túnez, abandonáu pol enemigu, y permaneció ellí un añu pa restablecer l'autoridá almohade en tol territoriu. Entós, antes de tornar a Marruecos, confió-y el gobiernu de la provincia a unu de los sos llugartenientes d'enfotu, Abd el-Wáhid Abu Hafs el-Hentati (forma arabizada del nome bereber Faska o-Mzal Inti).
El nuevu gobiernu fuera investido d'amplios poderes: reclutó tropes que yeren necesaries pa la paz y pa la guerra, designó funcionarios del Estáu, los cadis. Foi un soberanu intelixente y enérxico. Dempués de la so muerte, el so fíu Abu Zakariya asoceder en 1228 y un añu dempués del so nomamientu, declaróse independiente del califa de Marrakech, cola sida de qu'abrazara'l sunismu. Príncipe d'una gran dinastía, Abu Zakaria debió de fundar la dinastía háfsida que gobernó'l Magreb oriental mientres tres siglos.
El territoriu imperial quedó partíu nuna serie d'Estaos rexíos por nuevu dinastíes: benimerines, hafsíes, nazaríes y abdalwadíes.[120] N'al-Ándalus, el fracasu militar ante los Estaos cristianos y la incapacidá almohade pa caltener la unidá pola fuercia sellaron la perda de l'autoridá; nel este del Magreb, el poder de los xeques, sosteníos poles poderoses tribus árabes de la zona, llevó al surdimientu de los hafsíes; na zona central, surdieron los abdalwadíes, bereberes; na zona occidental, fueron benimerines, tamién bereberes, los que desaposiaron del poder a los almohades.[144]
Nel Magreb, impunxéronse les dinastíes locales: los hafsíes en Túnez en 1229; los abdalwadíes nel Magreb central en 1239; o los meriníes, qu'en 1244 prindaron Meknes, asitiada nel oeste del Magreb. N'al-Ándalus, surdieron los terceros reinos de taifas.[145] Los nazaríes de Granada crearon un reinu independiente que perduró hasta 1492. Coles mesmes, reconquistar progresaba a bon ritmu: Qurṭuba (actual Córdoba), la ciudá símbolu del islam hispanu, cayó en 1236; Balansiya (Valencia), en 1238; Isbiliya (Sevilla), en 1248. Estos retrocesos socesivos y la desintegración del imperiu sonaben a toque de difuntos de la dinastía almohade, que termina con Abû al-`Ulâ al-Wâthiq Idrîs, dempués de tomar de Marrakech polos benimerines en 1268.[146] Al añu siguiente, los benimerines apoderar de Tinmallal.[126]
.jpg)
Magar les continues guerres, l'imperiu foi prósperu mientres el reináu de los trés primeros califes.[147]
Na dómina de los almohades, los musulmanes, que yá entamaren les formes del so comerciu en función de les necesidaes del tráficu internacional, refinaron los sos métodos, nos que s'inspiraron los cristianos. A pesar de les diferencies de relixón, y a pesar inclusive del desenvolvimientu de la carrera (onde'l control escapaba a los soberanos africanos), les rellaciones ya intercambios ente cristianos y musulmanes nun dexaron de crecer.
El Magreb non comerciaba namái con España, pos los sos llazos comerciales llegaben a les ciudaes de Tunicia, Bugía, Constantina, Tremecén y Ceuta (en Ceuta hubo un funduk marsellés, fundicium marcilliense, escontra 1236). Los bienes producíos nesta zona yeren tresportaos ya intercambiaos colos estaos de Pisa, Xénova, Venecia y la rica ciudá de Marsella.[148] Nel 1186 y magar les diferencies relixoses, el califatu robló un tratáu comercial con Pisa.[149]
Les construcciones de los almohades carauterizar por ser simples y austeres, un reflexu de la dura vida de los nómades del Magreb. Sicasí, en munches ocasiones los edificios algamen un considerable tamañu. Exemplos clásicos d'esti movimientu son la Torre del Oru y la Giralda, dambes en Sevilla, la torre de Espantaperros en Badayoz, la mezquita Kutubiyya de Marrakech o la Torre Hasan en Rabat.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
