Hondures ye un país montascosu, entá ye más que los otros estaos de Centro-América, con un permediu de 1000 msnm. El Cordal Centroamericanu estrema al territoriu en tres rexones: La Oriental, Central y Occidental. Geomórficamente, el territoriu hondureñu ta estremáu en tres zones: Planicie Costera del Norte, Planicie Costera del Sur, y Rexón Montascosa (compuesta polos cordales del norte, centru y sur).
| Xeografía d'Hondures | ||
|---|---|---|
| Llocalización | ||
| Continente | América | |
| Rexón | América Central | |
| Carauterístiques xeográfiques | ||
| Superficie | 112,492 km² | |
| 111.890 km² (tierra) | ||
| 200 km² (agua) | ||
| Llinia de costa | 820 km | |
| Puntos estremos | ||
| Puntu más baxu | Mar Caribe a 0 m | |
| Puntu más altu |
Cuetu Les Mines a 2870 m [1] | |
| • Plataforma continental | 200 mn | |
| • Zona económica esclusiva | 200 mn | |
| • Mar territorial | 12 mn | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
La República d'Hondures, ta llindada al Norte pol Atlánticu, al Este pol mesmu océanu y la República de Nicaragua, al Sur por Nicaragua, el Golfu de Fonseca y la República d'El Salvador, y al Oeste la República de Guatemala. La estensión territorial d'Hondures, entendiendo toles sos islles,[2] ye d'aproximao 112.492 km².[3]
Los ríos d'Hondures arrexuntar en dos aguades costeres y la subvertiente interior del ríu Lempa. L'aguada del Caribe y la del Golfu de Fonseca. Los ríos d'Hondures que desagüen nel mar Caribe son: Chamelecón, Ulúa, Aguán, Lean, Tinto o Negru, Patuca, Segovia ente otros. Nel océanu Pacíficu terminen per desaguar los ríos Choluteca, Negru, Lempa, Goascorán, y el Nacaome. Los ríos que desagüen nel Caribe son los más estensos y caudalosos del país.
"El Clima d'Hondures ye tan variáu como la configuración del so suelu. La temperatura ye por demás templada na mariña del Atlánticu y un pocu menos nel Pacíficu; pero nel interior, nos sos valles y pandos, hai climes deliciosos y de temperatura frío. Les mariñes N. y Y. d'Hondures...una temperatura más alto que cualesquier otra parte...Sicasí, esta mengua rápido al al enfusar al interior."[2]
La República d'Hondures atópase allugada na parte más ancha del ismu centroamericanu. Ocupa'l segundu llugar n'estensión territorial en Centroamérica con un perímetru de 2401 km y una estensión de 112.492 km². Esti país ye'l más céntricu de los países centroamericanos, estender ente les repúbliques de Guatemala, El Salvador y Nicaragua.
Hondures alcuéntrase xeográficamente ente los 15° 00´ de latitud norte, 13° 33´latitud sur, 83° 9´ llargor esti y 86° 30´ de longitud oeste.[4]El mayor llargor d'Hondures ye de 676 km dende'l cuetu de Montecristo nel departamentu de Ocotepeque hasta'l cabu de Gracias a Dios; mientres l'anchor máximo ye de 369 km dende Punta Caxinas, nel departamentu de Colón, hasta l'antigua desaguada del ríu Negru, nel golfu de Fonseca.[5]
La demarcación fronteriza con El Salvador, quedó establecida depués de los alcuerdu de paz roblaos en Lima, Perú en 1980 per dambos países. Definíos les llendes tres los alcuerdos establecíos por aciu el fallu de la Corte Internacional de Xusticia n'Holanda'l 11 de setiembre de 1992. Asina mesmu, esta mesma corte ratificó en 1960, la demarcación fronteriza con Nicaragua, que fuera establecida en 1906 nel laude d'Alfonsu XIII, rei d'España.
El 8 d'ochobre de 2007 el Tribunal Internacional de Xusticia afitó la frontera marítima ente dambos países a 15 graos de latitud norte y 83 graos de latitud oeste, axudicando a Hondures la soberanía de les islles Cayo Bobel, Cayo Port Royal, Cayo Savanna y Cayo del Sur y quedando Cayo Edimburgu nel llau nicaragüense. Ente que les llendes con Guatemala fueron definíos pol laude del tribunal Hughes emitíu en Washington en 1933.
| Llendes d'Hondures | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Non. | País/mariniegu !km. | ||||||
| 1 |  Guatemala | 256 | |||||
| 2 |  El Salvador | 375 | |||||
| 3 |  Nicaragua | 966 | |||||
| 4 | Mariniegu del golfu de Fonseca | 133 | |||||
| 5 | Mariniegu de la mariña norte | 671 | |||||
Hondures tien llendes con otros trés países centroamericanos y dos llinies de mariñes bañaes per mares distintos. Al norte, el territoriu hondureñu llenda col mar Caribe, nel Océanu Atlánticu, hasta'l cabu Gracias a Dios, nuna estensión de mariña de 671 km aproximao. Nel Atlánticu, Hondures comparte llendes marítimes con Belice, Cuba, Xamaica, Gran Caimán, Méxicu y Colombia.
Al Oeste y Noroeste ta llindada por Guatemala dende la desaguada del ríu Motagua hasta'l vértiz del ángulu formáu per esta llinia y la que correspuende a les llendes d'Hondures con El Salvador, cerca del llugar denomináu como Cuetu de Montecristo, nuna estensión de frontera de 256 km.[5][6]
Al suroeste, Hondures llenda cola república d'El Salvador. Con esta república, tien una frontera terrestre de 375 km de llargu,[5] cerca del cuetu de Montecristo nel departamentu d'Ocotepeque, hasta la desaguada del ríu Goascorán.[5]
Del llau Sur, Hondures llenda col Golfu de Fonseca, nel Océanu Pacíficu, onde tien una estensión de 133 km de mariña, hasta la parte inferior de la desaguada del ríu Negru. Dende esti puntu hasta la confluencia del ríu Guasaule col Negru sigue la llinia de llendes nuna estensión de frontera con Nicaragua de 37 km.
A partir del puntu de confluencia citáu, el territoriu hondureñu ta llindáu, al Este y Sureste, por Nicaragua, hasta la desaguada del ríu Cocu o Segovia, nel Océanu Atlánticu, nuna estensión de frontera d'aproximao 829 km. A última hora, el perímetru del territoriu hondureñu calculóse en 2401 km, asina: mariniegu norte, 671 km; mariña del Golfu de Fonseca, 133 km; frontera con Guatemala, 256 km; frontera con El Salvador, 375 km; y frontera con Nicaragua, 966 km.[5]
"El territoriu d'Hondures ye bien accidentáu, formar altes files de montes, elevaes planicies, valles fondos nos que s'atopen llanos estensos y fértiles cruciaos per ríos más o menos caudalosos y dalgunos navegables, tou lo cual contribúi a qu'Hondures, nel so suelu y nel so clima, sía como un resume de tola vida vexetal y animal de tolos países del globu, de tolos climes, y por consecuencia de toles producciones, dende aquelles de la zona chorniza a les de les zones templaes."[7]
Superficie: Geomórficamente, el territoriu hondureñu ta estremáu en tres zones: Planicie Costera del Norte, Planicie Costera del Sur, y Rexón Montascosa.
La Planicie Costera del Norte constitúi aproximao 670 km de llargu y estiéndese dende la frontera con Guatemala hasta llegar a La Mosquitia, llende con Nicaragua. Esta franxa de terrén suma'l 16% del territoriu hondureñu y ye la zona agrícola más granible del país. Per otru llau, les Planicies del Pacíficu ocupen solamente un 2% del territoriu hondureñu.
"Como queda indicáu, el suelu de la Hondures presenta na so superficie grandes accidentes. De la base común del cordal...que del Sur estender al Norte, pasando pel Centru, parten en delles direiciones llinies de montes que traviesen en direiciones distintes tol territoriu."
"La gran cadena d'estos montes, vista dende'l Pacíficu, del que nun falta más de 90 o 100 km, tien l'apariencia d'una muralla natural, con una llinia más baxa de montes, alternada con picos de volcanes d'estraordinaria regularidá. Nel estremu Sur éstos sumen pa manifestase na badea de Fonseca so la forma d'islles d'orixe volcánicu con picos altos y montes."
"Pel Norte atópense dellos grupos de montes que corten la mariña longitudinalmente, nun dexando percibir dende'l mar interrupción dalguna qu'indique'l cursu de los ríos por ente siguir cadena de montes que bordia la mariña, y que desagua nésta."
La rexón montascosa del territoriu hondureñu que "entiende les tierres altes del interior, cubre una superficie" d'aproximao'l 82%. Esta rexón montascosa, forma parte de la gran Cordal Centroamericanu, que traviesa'l territoriu hondureñu nuna direición xeneral de Noroeste a Sureste. El so percorríu ye bien irregular, atayáu por un anchu valle.[7]
La llinia del Cordal Centroamericanu, al entrar n'Hondures pela frontera de Guatemala, sigue al sureste en cuantes que un espolón d'ella toma la direición nordés hasta la badea d'Hondures. Nel puntu de separación (escontra'l sureste) recibe'l nome d'El Gallineru, Monte del Merendón y Glayar.[7]
"Pola so orografía",[7] la rexón hondureña del cordal Centroamericanu ta formada por trés cordales: La del Norte, la Central y la del Sur."
Sierra del Norte
La sierra del Norte inclúi les sierres del Espíritu Santu, Omoa y Nome de Dios. Esti cordal ta atayada pol gran Valle de Sula, que dixebra a la Sierra de Omoa de la Sierra Nome de Dios.
La sierra del Norte en direición escontra'l golfu d'Hondures, ente los departamentos de Copán y Santa Bárbara na frontera con Guatemala, denominar sierra del Espíritu Santu. Los sos principales montes son Glayar, Elencia, Les Dantas, La Casimira y Los Monos.[8] El so puntu más altu ye Cuetu Azul n'Acopen, a unos 2285 metros sobre'l nivel del mar.
Yá na mariña norte d'Hondures ente los departamentos de Santa Bárbara y Cortés, esta sierra recibe'l nome de Sierra de Omoa con un altor de 2000 a 2400 metros (cerca de 8000 pies). Al pie d'esti monte, pel llau Norte, cuerre'l ríu Motagua, y al Sur el Chamalecón que cuerre separáu del Santiago, paralelu a él, per una llinia de collaes que termina nel gran valle de Sula, cerca de la boca del ríu Ulúa. Les principales montanas d'esta sierra son, San Ildefonso y Omoa.
La Sierra Nome de Dios, asítiase "ente los Departamentos de Yoro y Atlántida siguiendo los sos estribaciones montascoses hasta'l Departamentu de Colón onde s'atopen mui cerca de la mariña y frente a la ciudá de Trujillo los montes o picos de Calentura (1235 msnm) y Capiro con una altitú de 667 msnm." "A la Sierra Nome de Dios pertenecen los montes de Nome de Dios, La Masica, Micu Blanco, El Tiburón y Cangrejal col picu más eleváu de la sierra: Picu Guapu con 2435 msnm. Al sur de la ciudá de la Ceiba,[9] atópase'l Monte de Salitrán que s'interna hasta la mariña Atlánticu.
Cordal Central
| Cordal Central | |||
 | |||
| Sierra | Altitú máxima (montes) | msnm | |
|---|---|---|---|
| Montecillos | Pico Maroncho | 2744 | |
| Sulaco | Pijol | 2282 | |
| La Esperanza | Sangrelaya | 1800 | |
| Agalta | - | 2590 | |
| Piteru | Chimizales | 1586 | |
| Atima | Cuchiella Grande | 1677 | |
| Micu Quemáu | Monte Mulía | 1403 | |
| Misoco y Almendarez | Guaymaca | 1000 | |
| Comayagua | - | - | |
| Punta Piedra | - | - | |
La rexón central d'Hondures ye una zona predominantemente montascosa. "La so topografía ye apoderada per montes de medianu tamañu, en permediu de 1400 m. sobre'l nivel del mar lo que crea un clima prestosu la mayor parte del añu."[10]Nesta zona atopa la Cordal Central na cual atópense les siguientes sierres: El Gallineru, Atima, Montecillos, Comayagua, Micu Quemáu, Sulaco, Misoco, Agalta, Punta Piedra y La Esperanza.
"La Sierra del Gallineru estender dende'l Departamentu de Copán, dende les cabeceres del Río Gila, ente los conceyos de la Unión y Cabanes, crucia'l Departamentu de Copán y Santa Bárbara hasta'l conceyu de Concepción del Norte. Equí asítiase'l pandu de Santa Rosa onde s'alluga la ciudá de Santa Rosa de Copán."
"La Sierra de Atima allugar con una orientación SO-NE empezando nel Monte Joconal al norte del Conceyu de Lepaera, Lempira, crucia tol Departamentu de Santa Bárbara hasta terminar cerca de Villanueva, Cortés."[7] La Sierra de Montecillos, estender dende'l departamentu de Cortés, pasa por Comayagua" hasta llegar al departamentu de la Paz. "Na sierra Montecillos atópense los montes de Meámbar, Maroncho, y la Nieve. Nestes sierres, l'altitú máxima algama 2,744 msnm precisamente nel Picu Maroncho."[7]«Na base oriental de la llinia de la Sierra de Montecillos, onde la interrupción de los cordales ye completa, ta'l llanu de Comayagua.»
Sierra de Comayagua: Atópase en Comayagua y ye dixebrada al norte pol valle de Sulaco y al sur por Amarateca que dixebra del monte de Hierbabuena en Francisco Morazán al sur del pueblu de Talanga. Nel so allongamientu pel llau norte atópense allugaos los pueblos de Mines d'Oru, Esquías y San Luis (Comayagua).[11]
«Sierra de Micu Quemáu alcontrar al occidente del Departamentu de Yoro, son los montes allugaos al frente oriental de la ciudá d'El Progresu. Ta delimitada pel Valle del Río Ulúa o de Sula al occidente, pel Ríu Humuya escontra'l sur, pel Valle de Olomán drenado pel Ríu Cuyamapa al oriente y pel Ríu Guaymas afluente de la Llaguna de Toloa, al norte.»[12]
La Sierra de Sulaco atopar escontra "l'este de los altos montes de Comayagua, pasaos el ríu y valle de Sulaco, llegar hasta esti grupu d'altos montes, asitiaes casi nel centru d'Hondures y nes cualos tienen origen río bien importantes, que cuerren escontra l'Atlánticu, como'l Aguán o Romanu; y otros de menor importancia que van escontra'l Sur. Ye una sierra de curtia estensión d'unos 60 km d'este a oeste."[13]"Ente los sos montes principales ta Picu Píjol que'l so picu ta a 2282 msnm, formando parte de los picos más elevaos del país."
"Sierra de Misoco y Almendarez sirve en parte de llinia fronteriza ente los Departamentu de Francisco Morazán y Olancho, estendiéndose de NO a SE, un ramal de la sierra allugar na parte norte del Departamentu de Francisco Morazán, formando'l grupu de los Montes de La Flor, llinda al norte pol Valle del Río Guayape y al Sur pol Valle del Río Jalán. Pertenecen a esta Sierra los montes d'El Chile, al Sur del Río Jalán, comunicándose al Oriente colos montes de Villa Santa y Azacualpa. Ente los montes principales que conformen esta sierra tán Monte La Flor, Misoco, Almendáres, Neblinas, La Lona, Jaboncillal, Maracunda, Carrizu, El Derrumbe y Conventos."[8]
La "Sierra de Agalta estender de soroeste a nordés ente los departamentos de Olancho y Colón. Nesta sierra atopen los montes del Boquerón, dixebraes pol Valle del Río Telica y los montes de San Pablo, ente los Ríos Sico y Paulaya tamién llamáu Ríu Tinto.
Na so parte suroeste reparen dos estribaciones una proveniente del Monte de Macupina ente los conceyos de La Unión y Esquipulas del Norte y la otra de los Montes del Boquerón y La Cecilia pel llau de los conceyos de Guayape y Salamá. Nos Monte Los Blancos atopa'l Parque Nacional La Muralla. Formando'l tueru de la Sierra de Agalta atópense los montes de Fray Pedro, Aguacate, Zapotillo." [14]
Sierra Punta Piedra: Allugar ente los Departamentos de Gracias a Dios y Colón, empobinándose d'este a oeste. El monte principal de Punta Piedra foi arquiada por un batolito intrusivo qu'apruz nun empináu gargüelu del ríu Wampú. Formen parte d'esta sierra los montes del Río Plátanu. [14]
Sierra de La Esperanza: Empobinar de SO a NE y sirve en parte de llinia divisoria ente los Departamentos de Olancho-Yoro y ente Olancho-Colón. Los sos estribaciones escontra'l NE empobinar escontra'l cabu Camarón, na costa Norte. Pertenecen a esta sierra Los montes de Cuetu Azul de Botaderos con 1433 msnm y de La Esperanza con 1075 msnm. Otros montes son Aguacatal, Jaguaca al sur de Sabá y Piedra Blanca y Paya al sur de Limón en Colón. La Sierra de la Esperanza sigue paralela a les cuenques hidrográfiques de los Ríos Sico y Aguán, sirviendo d'orixe pa dambes cuenques. Termina cerca de la mariña nel Cuetu Sangrelaya con 1800 msnm al sur de Iriona.[14][8]
Cordal del Sur
| Cordal del Sur | |||
 | |||
| Sierra | Altitú máxima (montes) | msnm | |
|---|---|---|---|
| Celaque | Pico Celaque | 2849 | |
| Merendon | Cuetu El Pital | 2730 | |
| Puca o Opalaca | Monte de Ojuera | 2347 | |
| Lepaterique | Yerbabuena | 2243 | |
| Dipilto | Cuetu Mogotón | 2107 | |
.JPG)
El Cordal del Sur traviesa Hondures dende los departamentos de Ocotepeque hasta'l de Gracias a Dios. Estes cadenes de montes empobinar del nordeste al suroeste, ente que na parte occidental los montes tienen una direición nornoroeste-sursudeste. Nesta rexón atopen les cumes más altos del país. Formen parte del Cordal del Sur les sierres de Celaque, Dipilto, Lepaterique, Puca o Opalaca, el Merendón y los montes de la Sierra.
La sierra de Celaque ta allugada ente los departamentos de Ocotepeque, Copán y Lempira. Empieza nos visos de Belén Gualcho (Ocotepeque), y sigue una orientación norte hasta San Pedro de Copán, onde tuerci al sureste, siguiendo pol departamentu de Lempira. Frente a la ciudá de Gracies atópase, el Picu Celaque nel monte homónimu, consideráu «el techu d'Hondures», por cuenta de los sos 2849 m.[8]
Ye parte d'esta sierra'l monte de Azacualpa, asitiada al occidente de Erandique; al sur d'esta monte atopa'l Picu Congolón, con 2134 msnm; na parte suroriental atópase'l monte Coyocutena. Coles mesmes, son parte d'esta sierra los montes de la sierra son monte Engarro y monte Lempira, al norte de Santa Cruz, en Lempira.
La sierra de Dipilto ye una de la más llargues d'Hondures (400 km). Estender dende l'oeste del departamentu de Choluteca y crucia el d'El Paraísu, onde marca la frontera con Nicaragua. Depués sigue'l so cursu polos departamentos de Olancho y Gracias a Dios.
La sierra de Lepaterique llevantar al sur del valle de Comayagua col nome de Yerba Bona, sirviendo de divisoria d'agües en tola so trayeutoria de los ríos Humuya, Nacaome, Goascorán y Choluteca. Estremar en tres ramales: unu dirixir escontra'l Sur, otru toma direición suroriental y el terceru toma aldu norte, hasta quedar llindáu pol valle de Choluteca nel conceyu de San Juan de Flores.[8] Son parte de la sierra de Lepaterique los montes de Pocoterique, Canta Gallu, Cebollal, Lepaterique, Upare y La Tigra, ente otres.
Al oriente de Celaque empecipia'l so desenvolvimientu'l cordal de Puca o Opalaca, con crestes que s'alcen percima de los 1600 metros d'altor. A esta sierra pertenecen los montes de Portillo, Jacán, Joconal San Rafael, El Sirín, Aguailaca, Ojuera, Monte Verde, Chupuca y Pacaya, ente otres. La sierra de Puca sirve de llinia fronteriza ente los departamentos de Lempira y Santa Bárbara. Na parte sureste, esta sierra recibe'l nome de sierra de Opalaca. Nel so puntu más altu (el monte Ojuera) esta sierra algama los 2347 msnm.[15]
Del noroeste al sureste y ente los departamentos de Copán, Ocotepeque y Lempira, estiéndese la sierra del Merendón. A ella pertenecen los montes d'El Portillo y Cayaguanca, al sureste de la ciudá d'Ocotepeque, con una elevación de 2305 msnm. Tamién el montes de Santa Bárbara y La Canguacota, con 2409 msnm. El cumal d'esta sierra ye'l Cuetu'l Pital, colos 2730 metros qu'algama sobre'l nivel del mar.
Los montes de la Sierra tán allugaes nel departamentu de La Paz y nel estremu sur del de Intibucá. Formen parte de la sierra'l monte de Naguaterique, con 2225 msnm, allugada al sur de Santa Elena, y estiéndese hasta'l conceyu de Colomoncagua, en Intibucá. Escontra'l centru del departamentu de La Paz, atópense los montes de Sabanetas, de la Sierra, Pacayal y d'Upa.[8]
El sistema hidrográficu d'Hondures ta formáu por diecinueve sistemes fluviales que nacen nel territoriu nacional y desagüen en dambos océanos, el Pacíficu y l'Atlánticu. Na aguada del mar Caribe desagüen trelce d'ellos, con llargores ente 550 y 25 km que les sos cuenques ocupen el 82,72 % del territoriu nacional; na aguada del Pacíficu, al traviés del golfu de Fonseca, desagüen seis sistemes, que cubren el 17,28 % del país.[16]
La llinia divisoria d'agües ente dambes aguaes fluviales ta formada pol cordal del Sur, integrada poles sierres del Merendón, Celaque, Puca o Opalaca, el monte de Yerbabuena y el monte de La Sierra, ente otres.[17]
El territoriu hondureñu cuenta na so mariña septentrional con llagunes de cierta considerancia, que más bien son albuferes; nel centru y sur del país esisten llagunes bien pequeñes, la mayoría de les cualos ensúguense na estación braniza.[17]
Llagos
El territoriu hondureñu solamente cunta con un llagu natural, sicasí, esisten na mariña norte del país llagunes de considerable tamañu. Nel centru y sur del territoriu esisten llaguna pequeñes estacionales, ye dicir na so mayoría ensúguense pel branu.
El llagu de Yojoa ye l'únicu llagu natural que tien Hondures y ta allugáu ente los departamentos de Cortés, Comayagua y Santa Bárbara, a una altitú de 650 msnm. Tien un perímetru de 50 km, una superficie d'aproximao 90 km² y ta allugáu nuna zona d'alta precipitación pluvial, con un permediu añal de 3000 mm. El nome del llagu aniciar de les voces maya “Yoco-Hai”, que significa «agua acumulao sobre la tierra».
Alimentar de les corrientes soterrañes que vienen de el monte de Santa Bárbara y Azul Meambar; tien tres desagües, unu visible al sur río Jaitique y dos soterraños, el ríu Zacapa y el ríu Llindu al norte, qu'apaecen pel monte de Peña Blanca. Tolos sos desaguadorios desagüen nel ríu Ulúa.
Nel país esisten dellos llagos artificiales como productu de la construcción de represas hidroeléctriques, ente los que destaca'l banzáu del ríu Humuya creáu depués de la terminación de la represa hidroeléctrica Francisco Morazán nel sitiu conocíu como El Caxón, nome pol que tamién se -y llama popularmente. A una distancia de 17 km, atópense los tabayones de Pulhapanzak, una cayida d'agua de 43 metros d'altor, nel ríu Llindu.[18]
Llagunes
| Delles llagunes del territoriu hondureñu | |||
| Nome | Allugamientu departamental | ||
|---|---|---|---|
| Caratasca | Gracias a Dios | ||
| Llaguna de Brus | Gracias a Dios | ||
| Ébanu y Peñerada | Gracias a Dios | ||
| Guaymoreto | Colón | ||
| Los Micos | Atlántida | ||
| Alvarado | Cortés | ||
| Tinta | Atlántida | ||
| Ticamaya | Cortés | ||
| Jucutuma | Cortés | ||
| Toloa | Atlántida | ||
La llaguna de Caratasca ye de considerable estensión, variando n'anchu. Ta formada por un sistema de llagunes estremaes por canales naturales.[19] Al sur y al este de la llaguna atopen les llagunes de Warunta, Tansin y Tilbalaca, toes d'agua duce por cuenta de que son alimentaes pelos ríos Warunta, Mocorón o Ibantara, y les llagunes de Cauquira y Cohunta. Escontra l'oeste ta la llaguna de Tara, que desagua al mar por Tabacunta.
La gran llaguna de Caratasca ta allugada al centru del complexu de llagunes, ye d'agües salobres y ta dixebrada del mar por una faxa angosta. Mide seseta y seis quilómetros de llongura per catorce d'anchu. El complexu de llagunes de Caratasca tien dos entraes al mar: una al oeste por Tabacunta y la otra pola barra de Caratasca, d'un quilómetru d'anchu y de cuatro metros de fondura. [20]
La llaguna de Brus atopar al oeste de la de Caratasca, de la que la dixebra'l ríu Patuca. Tien ventiocho quilómetros de llargu y siete d'anchu y dixebrar del mar la barra del mesmu nome. Al sur de la barra, atópense dos pequeñes islles. Na llaguna desagüen los ríos Sigre y, al oriente, un brazu del ríu Patuca conocíu como Tum Tum Crick. [8]
La llaguna d'Ébanu comunicar cola pequeña llaguna de Peñerada al oeste. Estes llagunes comunicar al mar por una canal d'entrada que mide quinientos metros y tien una fondura d'un metro y cuarenta centímetros en dómina seca. Al mandu de la barra de la Llaguna atopa'l cayo o islote Macedonia. El llargor de la llaguna d'Ébanu ye de doce quilómetros. Les agües del ríu Tinto lleguen a la llaguna de Peñerada y tamién son alimentaes por corrientes que baxen del monte de Baltimore. Na llaguna d'Ébanu atopen seis pequeñes islles.[16]
Llagunes de menor estensión
Llaguna de Guaymoreto ta allugada al nordeste de la ciudá de Trujillo y comunícase cola badea per mediu d'una canal natural por onde pueden entrar pequeñes embarcaciones. El so mayor llargor ye de 9 km.[21] El so nome derivar de la pallabra Guaymuras, nome col cual los indíxenes conocíen a Hondures mientres los tiempos precolombinos; foi declaráu Abellugu Nacional de Vida Montesa según Alcuerdu Executivu Non. 1118-92 yá que algamó'l puestu númberu 30 de la llista de les maravíes d'Hondures.[22]
La Llaguna de Alvarado "atopar al noroeste d'Hondures nel departamentu de Cortés, perteneciente al conceyu de Puerto Cortés. Ta allugada nes coordenaes 15°50'35 latitud norte; y 87°54'48 longitud oeste. Cuenta con una canal d'accesu permanente col mar Caribe, que tien un llargor de 894 metros." "La Llaguna de Alvarado cunta con un espeyu d'agua de 8,4 km²; y con una fondura permediu de 4,5 metros y una máxima de 6 metros."[23]
Llaguna Quemada o Llaguna de Los Micos tien un espeyu d'agua de 41,71 km² con una área de cuenca de 389,37 km² y 45,54 km² de tierres fluctuantes. La fondura permediu ye de 3,8 m y cuenta con una fondura máxima de 16 m, la temperatura permediu ye de 28℃. Ta allugada al oeste de la ciudá de Tela nel departamentu de Atlántida na desaguada del Río San Alejo. El so nome autóctonu ye Lagunu babunu qu'en llingua garífuna significa llaguna de los monos.
Otres llagunes menores son: Llaguna Tinta asitiada ente Punta Sal y el Ríu Tinto, la Llaguna de Ticamaya asitiada al nordeste de la ciudá de San Pedro Sula, Llaguna de Jucutuma, que s'atopa cerca de la ciudá de La Lima, Cortés y la Llaguna de Toloa asitiada nel estremu occidental del Departamentu de Atlántida ente la Llaguna de Los Micos y el Ríu Ulúa. Tien 5 km de llongura por 3 km d'anchu y comunícase per mediu d'una canal col Ríu Ulúa.
Ríos de l'aguada del Caribe
| Principales ríos d'Hondures | |||
 | |||
| Nome | Llargor (km) | ||
|---|---|---|---|
| Cocu o Segovia | 550 | ||
| Patuca | 500 | ||
| Ulúa | 300 | ||
| Choluteca | 250 | ||
| Aguán | 225 | ||
| Tinto o Negru | 215 | ||
| Chamelecón | 200 | ||
| Goascorán | 115 | ||
| Nacaome | 90 | ||
| Plátanu | 85 | ||
| Nota: toles distancies puramente per territoriu hondureñu. | |||
La mayoría de los ríos hondureños desagüen nel mar Caribe, son los más estensos y caudalosos del país. Estos ríos, "presenten tramos de mocedá, maduror y vieyera nel so ciclu d'erosión."[17]Los ríos más importantes de l'aguada del Caribe son: El Chamelecón, Ulúa, Aguán, Lean, Tintu o Negru, Patuca, y Segovia.
El Cocu, Wanks o Segovia ye'l postreru de los ríos de la mariña norte d'Hondures y el segundu ríu más llargu de Centroamérica (550 km) por detrás del Usumacinta de Guatemala y Méxicu. Esti ríu forma parte de la llinia divisoria ente Hondures y Nicaragua; naz nel monte de La Botía en Choluteca; ente los sos afluentes tán; el Poteca el Rus Rus y el Bocay. Al desaguar el Segovia nel Océanu facer por dos brazos principales: el mayor va al propiu cabu Gracias a Dios, onde termina'l territoriu hondureñu.[24]
"El Chamalecón ye un ríu de bastante llargu (200 km); pero percuerre comparativamente una seición estrecha del país y debe a esto'l nun ser caudalosu. La so corriente ye rápida y ta llena de baxos.' Naz na falda oriental del monte del Gallineru, na cordal del Merendón, a poques llegües al Noroeste de Santa Rosa de Copán; riega los departamentos de Copán, Santa Bárbara y Cortés y cuerre al pie del monte de Omoa, al Sur, dixebráu per una llinia de llombes del ríu Santiago, que sigue paralelu a él, terminando aquélles nel valle de Sula y desaguando el Chamalecón al Oriente de la llaguna de Alvarado."[24]
"El Ulúa, ye'l ríu más anchu d'Hondures y por consiguiente'l que mayor caudal d'agües arrama nel Océanu, al oriente del Chamalecón, sacante seique'l Segovia, dempués de percorrer una gran estensión de territoriu, qu'entiende casi la tercer parte d'él. Formar la xunta de los ríos Blanco, Humuya,"[24]Otoro, Sulaco.
"El Tintu o Negru, naz nel monte de Fray Pedro na sierra de Agalta nel so cursu ye conocíu como Sico. Cerca yá de la mariña, estremar en tres brazos: Unu desagua na llaguna de Peñerada...y los otros dos brazos van direutamente al mar. La so estensión total ye como de 215 km. La barra d'esti ríu ye mala y variable, y el so caláu varia, según les estaciones."[24]
El ríu Lean naz al Noroeste de la ciudá de Yoro, nos montes de Nome de Dios; tien un llargor de 60 km. Cubre una superficie agrícola de 883 km², y cubre una cuenca de 1885 km². Na so desaguada forma la barra Coloriáu nel departamentu de Atlántida.
L'Aguán o Romanu, ríu caudalosu y bien estendíu que naz nos montes de Sulaco, cerca de Yorito, nel departamentu de Yoro, y dempués de percorrer una estensión total como de 222 km, desagua nel mar al Este de Trujillo y de Punta Castiella. "Na so desaguada estremar nun ensame de brazos, formando un ampliu delta; el so valle ye unu de los más estensos y fértiles del país."[25]
El Motagua naz en territoriu de Guatemala; tien un llargor de 486 km.[26] Polo que ye consideráu'l ríu más llargu de Guatemala. Cubre una cuenca de 2539 km². A la fin del so trayeutu sirve de llende ente les repúbliques de Guatemala y Hondures. Dempués de correr por basar norte del monte de Omoa desagua nel golfu d'Hondures.[24]
El Patuca, que flúi nel estremu nor-oriente d'Hondures, tien el so orixe na unión de los ríos Guayambre, Jalán, Guayape y Telica, engrosándolo otros munchos afluentes, dalgunos d'importancia. Dempués de percorrer los departamentos d'Olancho y Gracias a Dios desagua en por dos brazos unu va dar a la llaguna de Brus y l'otru al mar Caribe. Esti ríu tien un llargor máximu de 500 km y cubre una cuenca de 24.695 km².
Aguada del Pacíficu
El ríu Goascorán naz nel valle de Comayagua y puede dicise que tien el so orixe nos mesmos llugares que'l Humuya. Mientres el Humuya cuerre escontra'l norte, el Goascorán empónse direutamente al Sur. "Polo cual estos dos ríos que caminen en direición contraria, corten dafechu, el cordal de mar a mar, abriendo un valle tresversal." El Goascorán termina nel golfu de Fonseca, percorriendo un valle que la so parte baxa y cercana a la mariña ye por demás fértil. Les poblaciones de San Antonio del Norte, Caridá, Sacu. Aramecina y Goascorán queden sobre les sos riberes, nun ye navegable, tien de llargu 115 km.[2]
El ríu Choluteca o Grande naz nos montes de Lepaterique y sigue en direición Este y Nordeste hasta pasar por Tegucigalpa onde se-y axunten el Guacerique y el Chimbo o Chiquito; dende equí sigue aldu al Norte, describiendo un semicírculu a este y sur, percuerre los departamentos del Paraísu y Choluteca y desagua nel golfu de Fonseca, pasando antes pola cabecera del postreru de los departamentos nomaos y pol pueblu de Marcovia. Tien un llargor de 250 km y cubre una cuenca de 7570 km².[27]
El ríu Negru, que naz nel cuetu de Caguasca, na frontera de Nicaragua. Forma la llinia de llendes ente esta República y la d'Hondures, dende la so unión col ríu Guasaule hasta la so desaguada nel golfu de Fonseca. Tien un llargor de 85 km, cubre una cuenca de 1690 km² y una superficie agrícola de 231 km².
El Nacaome; naz tamién nel monte de Lepaterique, desagua na badea de Chismuyo nel golfu de Fonseca. Los sos principales afluentes son: Llomba, Moramulca y Guacirope. Tien un llargor de 90 km y la so cuenca tien 2642 km² de superficie. Tamién son parte de l'aguada del Pacíficu hondureno otros ríos de menor importancia como: El Sumpul, Torola, Guarajambala y l'Agua Caliente.[28]
El ríu Lempa tien les sos fontes en territoriu hondureñu. Ente los sos principales afluentes atópense'l Torola, Guarajambala, Mocal y Sumpul. "La cuenca trinacional del Río Lempa tien una área total de 17.790 km² de los cualos, 10.082 km² correspuenden a El Salvador, 5251 km² a Hondures y 2457 km² a Guatemala. El llargor del calce principal ye de 422 km de los cualos 360,2 km cuerren dientro de territoriu salvadoreñu."[29]
Islles del Atlánticu
Hondures tien islles importantes nos océanos que bañen les sos mariñes. Nel Atlánticu tópase, ente los 85° 48' y los 87° 3' de longitud oeste y los 16° 7' y los 16° 34' de latitud norte, el grupu d'islles que constitúin el departamentu hondureñu d'Islles de la Badea. Esti departamentu ta formáu poles islla de Roatán, Guanaja, Utila, Barbereta, Elena, Morat y numberosos castros y cayos dependientes d'elles.
Nel pasáu, estes islles, entá cuando xeográficamente siempres formaron parte del territoriu hondureñu, dependíen del Gobiernu británicu. El 11 de xunetu de 1852 el superintendente de Belize declaró estes islles colonia británica, en nome del Reinu Xuníu, col nome de Colonia de les Islles de la Badea. Sicasí, les islles fueron devueltes a Hondures el 21 d'abril de 1861, entós que Gran Bretaña y Hondures roblaron el Tratáu Lennox Wike-Cruz. Nesti documentu axustóse que la soberana británica convenía en reconocer les islles de la Badea, Roatán, Guanaja, Helena, Utila, Barbereta y Morat, conocíes poles islla de la Badea, y asitiaes na badea d'Hondures, como parte de la República d'Hondures.
Estes islles formen parte fundamental del turismu hondureñu. Reciben cerca d'un terciu de los turistes que visiten Hondures. Amás de los más de cincuenta mil visitantes añales atraíos pol bucéu y la pesca deportiva, los cruceros contribúin güei con unos sesenta mil escursionistes que desembarquen nes islles.[30]
Roatán, ye la islla más grande del archipiélagu de les islles de la Badea; ye la más visitada y desenvuelta del archipiélagu.[31] Esta islla atópase aproximao a cuarenta milles de la mariña hondureña, con una estensión territorial de 155,9 km² y una población calculada en más de venti mil habitantes, asitiaos sobre una impresionante barrera coralina que ye considerada como la segunda mayor del mundu, polo cual ufierta escelentes condiciones pal bucéu y pa la pesca. La islla tien un cordal que percuerre a lo llargo tola so estensión.[32]
La islla de Guanaja ye la primer tierra centroamericana alcanzada por Cristóbal Colón nel so cuartu y últimu viaxe. Tomó posesión d'ella en nome de la Corona d'España, dándo-y el nome d'islla de Pinos, por tar cubierta d'estos árboles, y nel intre afayó les otres islles. Guanaja ye la islla más oriental de grupu insular y tien cerca de nueve milles de llongura per cinco d'anchu. Ye bastante elevada y tan fértil y de bones condiciones como la de Roatán, de la cual falta unes de quince milles.[2]
La islla d'Utila, ye la más occidental del grupu. Ta alcontrada a solu trenta quilómetros de la mariña norte d'Hondures. Tien 49,3 km² de superficie, 11 km de llargu y 4 km nel so puntu más anchu. L'estremu oriental de la islla ta cubierta por una fina capa de roques volcániques basáltiques; surdió de dellos conos piroclásticos, ente ellos Pumpkin Hill a 74 m (243 pies), que constitúi'l puntu más altu de la islla. Na actualidá esta islla gocia d'un creciente turismu debíu fundamentalmente al bucéu recreativu.
Les islles Elena, Morat y Barbareta, de les cualos esta ye la mayor y Elena la menor, son bien pequeñes; islines al sur y al este de la de Roatán, de la que les dixebren angostos y fondes canales, siendo tamién el so orixe madrepóricu. En realidá, tán xuníes a la islla de Roatán por petones de coral.
Nel Atlánticu, tamién pertenecen a Hondures les islles del Cisne y los cayos Cochinos. Les primeres son dos islles pequeñes, polo xeneral conocíes col nome inglés de Swan Islands. Atópense alcontraes na parte noroeste del mar Caribe, a unos 250 km de tierra firme d'Hondures, a 17º4´de latitud norte y 83º93´ de longitud oeste, a una altitú de tres metros sobre'l nivel del mar.
L'archipiélagu ta formáu por trés islles: Cisne Grande con 5.5 km²; Cisne Pequeñu, con 2.5 km²; y El Cayo Páxaru Bobu (Booby Cay), con menos de 0,01 km². Per otru llau, los Cayos Cochinos son un grupu d'islles que ta formáu por dos pequeñes islles (15°58′18.99″N 86°28′31.34″O), Cayo Menor y Cayo Grande, y trelce cayos más pequeños d'orixe coralín asitiaos trenta quilómetros al nordeste de La Ceiba, na mariña norte d'Hondures.
Islles del Pacíficu
"Les islles del Pacíficu tán asitiaes nel archipiélagu del golfu de Fonseca, la mayoría d'estes islles son d'orixe volcánicu y la so formación data del terciariu, esto ye desque producióse la depresión del citáu golfu."[33]
La islla del Tigre cunta con una superficie de 23.7 km². Ta allugada nel meru centru del golfu de Fonseca y al sur de la islla de Zacate Grande. Esta islla forma un conu perfectu, qu'acusa'l so orixe volcánicu, siendo, anque apagáu, unu de tantos de la serie d'ellos qu'esisten na badea de Fonseca; alzar a 783 metros sobre'l nivel del mar,[34] y tien a unu y otru llau, pela so parte Norte, dos montículos que-y dan a la islla un aspeutu de simetría verdaderamente notable. Sicasí l'altor indicáu, el cayente del cuetu ye en dellos puntos nidiu y dexa que se faigan nél cultivos. Nesta islla atópase "el sele pueblu pesqueru de Amapala",[34]al sur y al oeste la llava forma barreres de roques a les foles, hasta de más de 5 metros d'altor. Al Norte y al Este hai sableres planes anque de non bien considerable estensión.
La islla de Zacate Grande, ta asitiada al nordeste de la del Tigre y tan cerca d'ésta pola so estremidá Sur que namái la dixebra d'ella una angosta canal, ye la mayor de les islles (54.3 km²). Tien 9.5 km d'anchu por 8 y mediu d'anchu. Cuerre por toa'l so llargor una serie de picos que lleguen pel sur hasta 656 metros d'altor aproximao. Pel Norte estes elevaciones baxen hasta ponese al nivel de les tierres baxes que son n'estremu fértiles.[7]
La islla recibe'l so nome d'una yerba que cubre los sos montes y a la que los honduranos llamen zacate y que ye escelente campera pal ganáu. Na estación lluviosa esisten y entá dempués dellos regueros na parte norte de la islla. Mientres la estación ensuga l'agua corriente arralez; pero puede llograse con facilidá y de bona calidá, escargatando nes capes de llava, so les cualos cuerren abondosos caudales. Zacate Grande esta xunida a tierra firme per una carretera.[7]
Güegüensi con unos 7,5 km² topar al Oriente de la islla de Zacate Grande de la que tamién ta dixebrada namái por una canal angostu. Tien una sola eminencia de perfecta regularidá y lo demás de la so superficie ye planu, fértil y propiu pa ser cultiváu con poco esfuerciu. Esta cubierta na so mayoría por una vexetación de tipu manglar. De noroeste a sureste mide 6 km, y de norte a sur 2,5 km.
La islla Esposición ta frente a la población d'Amapala y nel centru de la so badea. Tien una ancha sablera escontra'l Norte y lo demás de la l constituyir un altu cuetu que vien casi a morrer nel mar. La falta d'agua nella ye casi completa, fora de la estación lluviosa y entá nésta ye pocu abondosu.[7]Esta islla tien 3 km de llargor y 1,5 d'anchu, en total cuenta con 2,5 km² d'estensión y una elevación qu'algama 170 metros sobre'l nivel del mar. Per otru llau, la islla de Garrobo atopar al noroeste de la islla d'Esposición. Cuenta con una área de 0,8 km²; mide 1 km de norte a sur y 1.8 d'este a oeste. La so mayor elevación ye de 173 metros sobre'l nivel del mar.
"Les demás islles hondureñes del golfu de Fonseca son más bien castros pequeños, dellos bellísimos, como la islla de los Páxaru llamada asina pol gran númberu d'ellos qu'ellí añeren y esisten de continuu; pero nun tienen importancia so aspeutu dalgunu que se-yos considere, siendo nelles la falta d'agua, polo xeneral, lo que más s'opón a la so población." .[7]Otros castros inclúin: Alamejas, Vaca, Tigritos, Caracolitos, Santa Elena, Islla del Coneyu Coneyu, Coyote, Violín, Ingleserra, Serena, Garrobitos ente otres. "[2]
Hondures allúgase nuna posición tropical de 15 a 16 graos al norte del ecuador, namái cunta con dos estaciones, que tán bien definíes: La estación seca y la estación lluviosa. La estación lluviosa empieza en mayu estendiéndose hasta'l mes de xunetu con una posa mientres el mes d'agostu, ésta xeneralmente volver# a entamar en setiembre hasta'l mes de payares cuando empieza la estación seca. Esta estación, estender hasta'l mes d'abril o mayu.
- El permediu de les temperatures altes al traviés de tol país ye de 32 °C (90 °F), y el de les temperatures baxes ye de 20 °C (68 °F).
- El permediu añal de les temperatures nel interior d'Hondures ye de 21 °C (70 °F).
- El permediu de la precipitación añal ye de 1000 mm (40 pulgaes) nos montes, y nos valles de la mariña norte ye de 2500 mm (100 pulgaes)
- Les zones más baxes de la rexón costera tienen una media añal de 27 °C (80 °F) con altos graos de mugor.
Na zona costera del Atlánticu presentar polo xeneral un clima tropical lluviosu, con una temperatura medio de 27 °C, máxima media de 30 °C Y una mínima media de 20,7 °C. La temporada d'agües empieza nel mes de xunu y polo xeneral dura hasta'l mes d'avientu. El permediu añal d'agües ye de 2643 mm. La zona norte que toma los departamentos de Cortés, y Yoro recibe un permediu añal d'agua de 1200 mm mientres en casi 5 meses del añu. El permediu de mugor ye del 75%. El permediu mediu de temperatura añal d'esta zona ye de 26 °C con una máxima de 30 °C y una mínima de 21 °C.
La zona sur d'Hondures cunta con un clima de sabana tropical. Nesta zona, preséntase xeneralmente un clima secu por seis meses o más. Mientres la estación lluviosa, la zona sur atropa un permediu de 1680 mm. La temperatura media ye de 29,1 °C máxima de 35 °C mínima de 23,4 °C. La zona central que correspuende a los departamentos de Francisco Morazán, Comayagua y La Paz, tien un permediu de temperatura Medio de 22,4 °C, máxima de 27,2 °C y mínima de 17,4 °C. El permediu d'agua ye d'aproximao 1000 mm mientres más de tres meses del añu.[35]
| Clima de Tegucigalpa | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | Añu |
| Temperatura máximo media (°C) | 23.8 | 25.2 | 26.6 | 27.5 | 27.1 | 25.3 | 24.5 | 25.0 | 24.4 | 24.1 | 23.4 | 23.4 | 25.0 |
| Temperatura mínimo media (°C) | 11.5 | 12.9 | 14.0 | 15.4 | 16.2 | 16.2 | 15.8 | 15.8 | 15.8 | 15.4 | 14.0 | 13.1 | 14.6 |
| Precipitación (mm) | 3.2 | 4.9 | 6.9 | 25.9 | 117.2 | 249.5 | 180.6 | 181.6 | 235.2 | 131.0 | 42.6 | 7.6 | 98.8 |
- Parques nacionales d'Hondures
- El Arboretum de Zamorano
- Xardín Botánicu Lancetilla
- Reserva de la Biosfera de Ríu Plátanu
- Secretaría de Recursos Naturales y Ambiente d'Hondures
- Ecoloxía d'Hondures
- Parque nacional La Tigra
- Hondures
- Clima d'Hondures
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
