From Wikipedia, the free encyclopedia
El heliocentrismu (del griegu: ἥλιος-helio «Sol» y κέντρον-kentron «centru») ye un modelu astronómicu según el cual la Tierra y los planetes muévense alredor del Sol relativamente estacionariu y que ta nel centru del universu. Históricamente, l'heliocentrismu oponer al xeocentrismu, qu'asitiaba nel centru a la Tierra. La idea de que la Tierra xira alredor del Sol foi propuesta dende'l sieglu III e. C. por Aristarco de Samos,.[1] Anque nun recibió sofitu d'otros astrónomos de l'antigüedá, sí foi citáu por Arquímedes en el contador de sable.
Nun foi sinón hasta'l sieglu XVI, mientres el Renacimientu, cuando un modelu matemáticu dafechu predictivu d'un sistema heliocéntricu foi presentáu pol matemáticu, astrónomu y clérigu católicu polacu Nicolás Copérnico, cola publicación póstuma en 1543 del llibru De Revolutionibus Orbium Coelestium. Esto marcó l'entamu de lo que se conoz en Historia de la ciencia como «revolución copernicana». Nel sieglu siguiente, Johannes Kepler estendió esti modelu pa incluyir órbites elíptiques. El so trabayu sofitar n'observaciones feches con un telescopiu que fueron presentaes por Galileo Galilei.
Coles observaciones de William Herschel, Bessel y otros, los astrónomos terminaron per aceptar que'l Sol nun s'atopa nel centru del universu; na década de 1920, Edwin Hubble demostró que formaba parte d'un complexu entá enforma mayor: la galaxa (la Vía Láctea), y que esta era tan solo una ente miles de millones de galaxes más.
A cualesquier que se detenga a mirar el cielu, paecerá-y que la Tierra atopa estática nun solu llugar ente que tou nel cielu sale pol Oriente y métese pel Poniente una vegada al día. Con daqué más d'escrutiniu, sicasí, van reparase movimientos más complicaos. Por casu, que los puntos de salida del Sol y de la Lluna camuden a lo llargo del añu, o que delles estrelles y planetes sumen mientres munchos meses, o bien que los planetes dacuando aparenten movese en direición contraria en rellación a les estrelles de fondu (esti movimientu aparente» conozse como retrogradación de los planetes).
A midida que estos movimientos celestes fueron meyor reparaos y entendíos, pudieron ellaborase meyores descripciones; la más conocida foi'l «Sistema ptolemaicu», qu'algamó la so espresión más completa nel sieglu II d. C. El sistema ptolemaicu yera un sofisticáu sistema astronómicu diseñáu pa calcular les posiciones de los planetes hasta un altu grau d'exactitú.[2] Ptolomeo mesmu, nel so Almagesto, señala que tou modelu que describa los movimientos planetarios ye puramente un artiluxu matemáticu, y como nun hai manera de saber cuál ye real, el modelu más senciellu y que refundie los númberos correutos ye'l que tendrá d'utilizase.[3] Sicasí, refugó la idea d'una rotación de la Tierra por absurda, pos imaxinaba que se crearíen grandes vientos. Les sos hipótesis planetaries yeren lo suficientemente convenientes como por que les distancies de la Lluna, Sol, planetes y estrelles pudieren ser determinaes «creando órbites celestes esfériques» como si fueren «realidaes allegantes». Esto asitió a les estrelles a menos de 20 unidaes astronómiques[4] (un retrocesu en comparanza col esquema heliocéntricu d'Aristarco de Samos, que dende diba sieglos asitiara a les estrelles necesariamente siquier dos órdenes de magnitú más lloñe).
El modelu non xeocéntricu del universu foi propuestu pol filósofu pitagóricu Filolao (escontra 390 e. C.). Según Filolao, hai nel centru del universu un fueu central» alredor del cual la Tierra, el Sol, la Lluna y los planetes xiren con un movimientu circular uniforme. Esti sistema postulaba la esistencia d'un antimundo colineal cola Tierra y el fueu central, col mesmu periodu de revolución. El Sol xira alredor del fueu central una vegada per añu y les estrelles tán fixes; la Tierra amuesa siempres la mesma cara oculta de cara al fueu central, polo qu'esti y la anti-Tierra son invisibles dende la Tierra. El conceutu pitagóricu de «movimientu circular uniforme» pa referise a los movimientos celestes permaneció inmutable polos siguientes 2000 años aproximao, y foi a ellos a quien se refirió Copérnico al amosar que la noción d'una Tierra móvil nun yera nueva nin revolucionaria.[5]
Heráclides Pónticu (sieglu IV e. C.) esplicaba'l movimientu diariu aparente de la esfera celeste per mediu de la rotación de la Tierra. Suel dicise que creía que Mercuriu y Venus orbitaban al Sol, que de la mesma (al pie de los demás planetes) orbitaba alredor de la Tierra.[6]
La primer persona conocida que propunxo un sistema heliocéntricu foi —con tou— Aristarco de Samos (c. 270 e. C.). Al igual que Eratóstenes, calculó'l tamañu de la Tierra y midió el tamañu y les distancies de la Lluna y del Sol nun tratáu que sobrevivió; n'este, Aristarco conclúi que'l Sol ye seis o siete veces más anchu que la Tierra y per ende cientos de vegaes más avolumáu.
Nel sieglu XVI, el De revolutionibus de Nicolaus Copernicus presenta un discutiniu completu d'un modelu heliocéntricu del universu d'una manera bien paecida al que Ptolomeo, nel so Almagesto, presentara'l so modelu xeocéntricu nel sieglu II d. C. Copérnico alderica les implicaciones filosófiques del sistema que propón, ellaborar geométricamente en detalle con observaciones astronómiques escoyíes pa derivar los parámetros del so modelu y escribe numberoses tables astronómiques que dexaben calcular les posiciones pasar y futuru de les estrelles y planetes. Con esto, Copérnico movió l'heliocentrismu, de la especulación filosófica, a l'astronomía xeométrica predictiva -en realidá, nun predicía la posición de los planetes meyor de lo que yá lo faía'l sistema ptolemaicu.[7]
Les trés lleis de Kepler (empiezos de 1600) describen matemáticamente el movimientu de los planetes nes sos órbites alredor del Sol. Trés pruebes aparentes de la hipótesis heliocéntrica fueron daes, en 1727 por Bradley, en 1838 por Friedrich Wilhelm Bessel y en 1851 por Foucault. Bessel probó que'l paralax estelar yera mayor que cero al midir un paralax de 0.314 minutos d'arcu de la estrella 61 Cygni. El mesmu añu, Friedrich Georg Wilhelm Struve y Thomas Henderson midieron los paralaxs d'otros dos estrelles, Vega y Alfa Centauri.
La idea de que l'heliocentrismu tampoco resultaba verdaderu nun sentíu estrictu, foi adquirida pasu ente pasu. Que'l Sol nun yera'l centru del universu sinón una ente innumberables estrelles, foi sosteníu arelladamente por Giordano Bruno. Nel cursu de los sieglos XVIII y XIX, l'estatus del Sol puramente como una estrella más ente munches volvióse cada vez más obviu. Pal sieglu XX, entá antes del descubrimientu de qu'hai munches galaxes, yá nun yera tema d'alderique.
El conceutu d'una velocidá absoluta, incluyendo'l «tar en reposu» como un casu particular, ta rexíu pol principiu de relatividá, tamién esaniciando cualquier centru obviu del universu como un orixe de coordenaes natural. Delles formulaciones del principiu de Mach consideren que'l marcu en reposu con al respective de les mases distantes nel universu, tien propiedaes especiales.
Inclusive si'l discutiniu llindar al sistema solar, el Sol nun ta nel centru xeométricu de la órbita de nengún planeta, sinón aproximao nel focu de la órbita elíptica. Amás, dáu'l fechu de que la masa d'un planeta nun puede despreciase con rellación a la masa del Sol, el centru de gravedá del sistema solar atópase llixeramente movíu del centru del Sol (les mases de los planetes, principalmente Xúpiter, representen el 0.14 % de la del Sol). Ye por esto qu'un astrónomu hipotéticu asitiáu nun planeta estrasolar, repararía un "avalumbu" nel movimientu del Sol.
En cálculos modernos, los términos xeocéntrico y heliocéntrico» utilícense xeneralmente pa referise a sistemes de coordenaes que s'escueyen por razones práutiques. En tales sistemes, puede escoyese l'orixe como'l centru de mases de la Tierra, del sistema Tierra-Lluna, del Sol, del Sol más los planetes mayores o inclusive del sistema solar na so totalidá. Sicasí, dicha seleición de coordenaes xeocéntriques» o «heliocéntriques» tienen namái implicaciones práutiques y non filosófiques o físiques.
Una parte de la xente entá cree nel modelu xeocéntricu. Aproximao unu de cinco estauxunidenses cree que'l Sol da vueltes a la Tierra, acordies con encuestes de 1999 y 2006.[8][9] Aproximao un terciu de los rusos creen nel modelu xeocéntricu, según encuestes de 2011.[10]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
