Llangréu
conceyu d'Asturies, España From Wikipedia, the free encyclopedia
Llangréu ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte con Siero, al oeste con Uviéu, al sur con Mieres y al este con Samartín del Rei Aurelio.
| Llangréu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Principáu d'Asturies | ||||
| Provincia | Provincia d'Asturies | ||||
| Partíu xudicial | Llangréu | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu | ||||
| Capital | Ciudá de Llangréu | ||||
| Alcalde de Llangréu | Jesús Manuel Sánchez Antuña | ||||
| Nome oficial | Langreo (es) | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°18′18″N 5°41′40″W | ||||
 | |||||
| Superficie | 82,46 km² | ||||
| Llenda con | Siero, Samartín del Rei Aurelio, Mieres y Uviéu | ||||
| Altitú media | 1021 m | ||||
| Demografía | |||||
| Población | 37 978 hab. (2023) | ||||
| Densidá | 460,56 hab/km² | ||||
| Xentiliciu | |||||
| Viviendes | 18 940 (2011) | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| langreo.as | |||||
 | |||||
Magar que'l nome oficial del conceyu seya "Llangréu", dellos llingüistes caltienen qu'esti ye un hiperasturianismu y que "Llangreo" ye más correcto, d'alcuerdu cola fonética del asturianu central (nesta zona la "-u" en final de pallabra altera la vocal tónica y, polo tanto, si tuviera "-u" final, el nome habría ser *"Llangríu"). "Llangreo" ye, per otru llau, la única forma llingüísticamente asturiana recoyida na tradición oral del conceyu; caltiénse güei de manera relicta ente los llangreanos de más edá.[ensin referencies]
La raíz celta lanka, langa pue tar nel orixe del topónimu. Significa pliegue del tarrén, valle y n'Asturies da llugar a una llarga serie de topónimos:
El conceyu tá formáu pola ciudá de Llangréu, onde viven 40.039 persones (INE 2009), formada dende 1983 coles antigües poblaciones de La Felguera, Sama, Ciañu, Riañu, Lada y Barros (anguaño nomaes distritos), y otros 200 llugares habitaos (pueblos y aldees) que s'alluguen na fastera rural del conceyu (destacando ente elles Tiuya, pueblu natal del famosu futbolista David Villa).
Los 82 quilómetros cuadraos del municipiu tán tamién dixebraos ente'l nucleu la ciudá (unos 7 km d'usu urbanu ya industrial) y l'ámbitu campesín (75 km de praos, viesques, mayaos y tierres de llabor).
Alministrativamente, el conceyu de Llangréu ta organizáu nes siguientes parroquies:
| Nᵘ | Nome | Superficie (km²) |
% superficie Llangréu |
Población | % población Llangréu |
Densidá (hab./km²) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Barros | n/d | 17 | 0,040,04% | Error d'espresión: Operador round inesperáu | |
| 2 | Ciañu | n/d | 1086 | 2,862,86% | Error d'espresión: Operador round inesperáu | |
| 3 | Lada | n/d | 562 | 1,481,48% | Error d'espresión: Operador round inesperáu | |
| 4 | La Felguera | 10,12 | 12,2712,27% | 609 | 1,61,6% | 60,18 |
| 5 | Riañu | 11,23 | 13,6213,62% | 436, 334 | 1148,911148,91% | Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu. |
| 6 | Sama | n/d | 341 | 0,90,9% | Error d'espresión: Operador round inesperáu | |
| 7 | Tiuya | n/d | 1019 | 2,682,68% | Error d'espresión: Operador round inesperáu | |
| 8 | La Venta | n/d | 231 | 0,610,61% | Error d'espresión: Operador round inesperáu |
Les traces más antigües de Llangréu correspuenden a la cultura los castros: El Picu'l Castillu, en Ciañu, y el Castillu, en Riañu.
Dende la Edá Media yá nun esisten testimonios históricos terminantes. Nel añu 857, Ordoñu I fai una donación (a la ilesia de S. Salvador d'Uviéu) coles ermites de Sta. Olaya y S. Cosme y S. Damián, toes elles del territoriu de Llangréu. En 1075, Alfonsu VI entama otra donación a la ilesia d'Uviéu de territorios del valle de Llangréu; cola confirmación posterior la reina Urraca, tol territoriu de lo que güei ye'l conceyu pasó a propiedá la ilesia d'Uviéu.
Los infanzones llangreanos pleitiaron cola corona por tar en desalcuerdu cola dominación episcopal. El fallu foi-yos desfavoratible, lo cual marcó el carauter el conceyu: nel so escudu apaecen 10 yelmos, imaxe los infanzones que refugaran dende entós el poder real. Nun foi xera cenciella la del gobiernu d'estes tierres por parte del obispáu, polo que-y foi concedíu'l fueru de Benavente por pidición popular en 1338.
Nel reináu de Felipe II, en 1581, el Términu pasa d'obispalía a realengu, por merca de los sos moradores al monarca, a la gueta de dineru pa caltener les guerres pol mundu. El conceyu de Llangréu miéntase yá nes actes les xuntes del Principáu en 1596. Nesta dómina, la importancia social y económica del conceyu taba afitada nos nucleos de Riañu y Ciañu.
Na guerra d'Independencia (entamos del sieglu XIX) rexístrense nel tarrén de Llangréu delles lluches, xeneralmente menores y ensin importancia, coles tropes napoleóniques.
Les guerres carlistes afayen tamién desendolque so'l territoriu llangreanu. En xunetu de 1874, los carlistes ataquen Sama de Llangréu, desapaeciendo nel fueu l'archivu'l Conceyu (y, per ende, el pergamín el fueru).
A finales del XIX, el conceyu conoz el desendolque mineru ya industrial. En 1917, Llangréu ye parte importante na gran güelga xeneral revolucionaria qu'afeutó a tola nación, col resultáu de graves incidentes y munchos muertos y firíos. Na dictadura de Primo de Rivera vivió Llangréu un momentu económicu bonu abondo.
El periodu la II República foi permovíu. La depresión xeneral truxo paru y llaceria pa la clase obrera y el proletariáu llangreanu manifestóse repetíes vegaes escontra'l réxime republicanu, ente otres razones pola oposición de la C.N.T (sindicatu anarquista) al socialismu gubernamental. La revolución d'ochobre de 1934 foi una dómina pertráxica en Llangréu, con numberosos muertos.
Na guerra civil, el conceyu foi mui activu na fastera'l frente popular.
Dende'l periodu de l'autarquía prodúxose'l puxu de la minería y la industria llangreana, con un incrementu demográficu perimportante, absorbíu pol espardimientu de barriaes obreres y el desendolque urbanu'l conceyu. Nel entamu los años 60, la UNESCO nomó a Llangréu, en documentu oficial, "el quilómetru más cultu d'Europa", afitándose nos peraltos procentaxes d'escolarización ya alfabetización los habitantes (casi el cien por cientu).
Resultaos nes eleiciones municipales
Magar que'l conceyu seya billingüe casi enteru, l'asturianu nun se tien desendolcao abondo; l'éxodu de población, deriváu del mal momentu económicu, influye apriesa na so perda.
| Gráfica d'evolución demográfica de Llangréu ente 1842 y 2016 |
 |
|
Población de derechu acordies colos censos de población del INE.[2] Población acordies col padrón municipal de 2017.[3] |
La minería y la siderurxa son, históricamente, les mayores fontes d'emplegu en Llangréu, pero les dos tán en crisis anguaño.
| Númberu de trabayadores | Tantu por cientu | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| TOTAL | 13.924 | 100 | |||
| Agricultura, ganadería y pesca | 65 | 0,47 | |||
| Industria | 3.861 | 27,73 | |||
| Construcción | 1.006 | 7,22 | |||
| Servicios | 8.992 | 64,58 | |||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
| Usu | Superficie (km²) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tierres de llabrantíu | 0,76 | ||||
| Praderíes | 27,79 | ||||
| Terrenu forestal | 35,71 | ||||
| Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) | 18,20 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
| Ganaderíes de bovín | 273 | ||||
| Cabeces de ganáu bovín | 1.881 | ||||
| Cabeces de ganáu ovín | 1.361 | ||||
| Cabeces de ganáu cabrín | 265 | ||||
| Ganaderos con cuota llechera | 1 | ||||
| Quilos de cuota llechera | 67.126 | ||||
| Metros cúbicos de madera valtao | 1.035 | ||||
| * Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI | |||||
Valle de Llangréu
Ilesia'l Carbayu, Llangréu.
Muséu de la Siderurxa en La Felguera
Casa la Buelga
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
