Idioma udmurtu
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
L'idioma udmurtu o votiacu (удмурт кыл udmurt kyl) ye una llingua fino-úgrica falada polos udmurtos, nativos de la república rusa d'Udmurtia. Unos 340 000 falantes —339 800 persones según datos de 2010— usen esta llingua.[1]
Los udmurtos habiten al sur de los komi, principalmente nel área entendida ente los ríos Vyatka y Kama. Nel censu de 1989, de les 747 000 persones que declaraben ser de nacionalidá udmurta, el 70% falaben la llingua de los sos antepasaos. Dos terceres partes de los udmurtos viven na República d'Udmurtia y aproximao unos 100 000 udmurtos viven nes vecines repúbliques de Baskortostán y Tatarstan, según nes rexones de Kirov y Perm. Dicha población, asitiada ellí mientres sieglos, caltuvo la so llingua materna nuna proporción en redol al 80 - 90%.[2]
Siquier el 90% de los udmurtos son billingües o trillingües, siendo la segunda llingua'l rusu y la tercera'l tártaru, anque para aquellos qu'habiten en Baskortostán o en Tatarstan el tártaru constitúi'l so segundu idioma. En zones rurales úsase l'udmurtu como llinguaxe coloquial, magar n'asuntos oficiales utilízase'l rusu, inclusive ente los mesmos udmurtos.[2]
El desenvolvimientu de la lliteratura udmurta empezó nel sieglu XVIII anque les publicaciones nesta llingua nun empezaron hasta mediaos del sieglu siguiente.[2] Magar les primeres obres y coleiciones de cuentos populares escritos n'udmurtu utilizaron l'alfabetu llatín, anguaño utilízase una adautación del alfabetu cirílicu —vease más embaxo. Ente los autores en llingua udmurta, cabo destacar a Gerd Kuzebay y a la poeta Ashalchi Oki.[3] Dende 1994 esiste un Premiu Nacional de lliteratura udmurta que lleva'l nome d'esta postrera.[4]
Esisten cuatro dialeutos del udmurtu, pero los distintos falantes nun tienen problemes pa entender el restu de los dialeutos. El dialeutu septentrional falar a lo llargo del cursu fluvial del Cheptsá, el dialeutu beserman cerca de Glazov, el llamáu dialeutu central en redol a los ríos Kil'mez y Izh y escontra occidente hasta'l Vyatka, ente que'l dialeutu meridional falar al sur de la República d'Udmurtia, en redol a les ciudaes de Yelabuga (Tatarstan) y Malmyzh.[3]
L'udmurtu ye un idioma bien cercanu al komi, compartiendo dambes llingües un 80% del so vocabulariu, y amuesa una estrecha afinidá cola vecina llingua mari, tamién perteneciente a la caña finu-ugria. Per otra parte, l'udmurtu exhibe una fuerte influencia del chuvasio y del tártaru, dambes llingües túrquiques.[3]
L'udmurtu escríbese col alfabetu cirílicu, usando les lletres del alfabetu rusu xunto a cinco lletres adicionales (Ӝ/ӝ, Ӟ/ӟ, Ӥ/ӥ, Ӵ/ӵ, Ӧ/ӧ):
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж | Ӝ ӝ | З з |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| [a] | [b] | [v] | [ɡ] | [d], [dʲ] | [ʲy], [je], [y] | [ʲo], [jo] | [ʒ] | [d͡ʒ] | [z], [zʲ] |
| Ӟ ӟ | И и | Ӥ ӥ | Й й | К к | Л л | М м | Н н | О о | Ӧ ӧ |
| [d͡ʑ] | [ʲi], [i] | [i] | [j], [-ĭ] | [k] | [l], [lʲ] | [m] | [n], [nʲ] | [o] | [ʌ] |
| П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | |
| [p] | [r] | [s], [sʲ] | [t], [tʲ] | [o] | [f] | [x] | [t͡s] | [t͡ɕ] | |
| Ӵ ӵ | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я | |
| [t͡ʃ] | [ʃ] | [ɕ ~ ɕtʲ͡ɕ] | [(j)] | [ɨ~ə~ɯ] | [ʲ] | [y] | [ʲo], [ju] | [ʲa], [ja] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
