atolón que forma parte de les islles Márxal From Wikipedia, the free encyclopedia
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
L'atolón de Kwajalein (/ˈkwɑːdʒəlɪn/; Marxalés: Kuwajleen [kʷuɒ͡æzʲ(æ)lʲɛːnʲ]) ye parte de la República de les Islles Márxal. La islla más meridional y grande del atolón llámase Kwajalein, anque les persones de fala inglesa (mayormente civiles norteamericanos) suelen referise a ella como Kwaj /kwɑːdʒ/ . L'área terrestre total del atolón equival a 16,4 km². L'atolón allúgase na cadena Ralik, a 3900 km al suroeste de Ḥonolulu, Ḥawai.
| Atolón de Kwajalein | |
|---|---|
| Kwajalein (en) | |
 | |
| Situación | |
 | |
| Tipu | atolón |
| Asitiáu en | Océanu Pacíficu |
| Coordenaes | 8°43′N 167°44′E |
  Atolón de Kwajalein Atolón de Kwajalein (Islles Márxal) | |
| Datos | |
| Superficie | 16,39 km² |
| Población | 11 408 (2011) |
| Fusu horariu |
UTC+12:00 y Pacific/Kwajalein (en)  |
 | |
L'atolón foi ocupáu continuamente poles fuercies estauxunidenses dende 1944. Anguaño, los cerca de 13 500 habitantes, que viven principalmente n'Ebeye, la segunda ciudá más grande nel sureste del atolón, son na so mayoría civiles y personal militar d'EE. XX. Kwajalein, a diferencia de los atolones vecinos de Bikini y Rongelap, nunca s'usó pa les pruebes nucleares que tuvieron llugar nel archipiélagu de les Márxal demientres los años 1950 y 1960, anque sirvió como base lloxística pa la campaña de prueba nuclear Crossroads de 1946.
L'actividá de la base norteamericana ta venceyada en parte cola so integración nel Sitiu de Pruebes de Defensa de Misiles Balísticos Ronald Reagan (n'inglés Ronald Reagan Ballistic Missile Defense Test Site -más conocíu como RTS Reagan Test Site-). L'atolón tamién agospia una de les cinco estaciones terrestres que controlen la rede de satélites GPS.
La infraestructura esistente atraxo a SpaceX, que comercializa'l so cohete Falcon 1 dende la islla Omelek. Realizáronse cinco llanzamientos (incluyíes dos tomes de muestra) ente'l 24 de marzu de 2006 y el 13 de xunetu de 2009.
Kwajalein ye ún de los atolones de coral más grandes del mundu midíu pol área d'agua qu'enzarra (2 174 km²). Abarca 97 islles ya isllotes con un altitú media sobre'l nivel del mar de 1,8 m. Amás del nome marxalés, les islles tienen otros nomes alternativos daos polos norteamericanos na Segunda Guerra Mundial. El motivu foi que'l nome orixinal resultó muncho abegosu pa los falantes d'inglés pa estremar adecuadamente les islles. Ésti nome nuevu ye tovía usáu polos falantes d'inglés anguaño.
Kwajalein
La islla de Kwajalein ye la más meridional y grande de tol atolón, dándo-y nome al mesmu. Tien un área aproximao de 3,1 km² con una llonxitú de 4 km y un permediu de 730 m d'anchu. P'agrandar la islla, los estauxunidenses rellenaron la parte noroeste de la islla sobre'l muelle (dientro l'atolón, en 1953), la parte norte que s'estiende hacia Ebeye y les partes del suroeste de la islla (en 1970). La estensión norte usóse pa vivienda y el restu pa fines industriales. La población de la islla de Kwajalein ye d'unos 1 000 habitantes, na so mayoría norteamericanos con un númberu pequeñu de marxalés y otres nacionalidaes. Toos requieren permisu expresu del Exércitu d'EE.XX.
Ebeye
Allúgase a unos 7,2 km al norte de Kwajalein y tien una superficie terrestre d'unos 320 000 m². Nun ye parte del Sitiu de Pruebes Ronald Reagan. Ye una ciudá con tiendes, restaurantes y un puertu comercial activu. Tien la población más numberosa del atolón, con más de 10 000 habitantes, convirtiéndose nun de los llugares más densamente poblaos del mundu. Ye'l centru alministrativu de la República de les islles Márxal nel atolón y ta radicalmente xebráu de les operaciones militares norteamerianes nel mesmu. Al norte d'Ebeye una calzada estiéndese hacia otres islles ufriendo un percorríu d'unos 10 km de llargu.
Ye la más septentrional del atolón, asitiada a cierta distancia de Kwajalein. Inicialmente yeren dos isllotes separtaos, Roi y Namur, namás contautaos por una faza estrencha de terrén. Cola Segunda Guerra Mundial axuntáronse conformando lo que güei se conoz como Roi-Namur. Tien varies instalaciones de radar y una comunidá residencial de personal d'EE.XX. Presenta escatafinos de los bunkers y edificios xaponeses de la Segunda Guerra Mundial.
Enubirr
Al sur de Roi-Namur, tien una población superior a los 500 habitantes.
Por mor de la Batalla de Kwajalein de la Segunda Guerra Mundial, la llaguna contién varios naufraxos de barcos, la mayoría mercantes, y aviones xaponeses. Dellos d'ellos foron identificaos y son usaos davezu pal merguyu turísticu.
L'atolón tien un clima de selva tropical. La temperatura media varía menos de 1,1 °C de mes a mes. El rexistru más baxu foi de 1950 a 1969 de 21 °C y la más alta de 36 °C. Mientres que los climes de selves tropicales nun tienen una estación seca verdadera, la dómina notablemente más seca del atolón ye de xineru a marzu.
L'atolón de Kwajalein yera un sitiu cultural importante pa los habitantes de la cadena Ralik. Na cosmoloxía de Márxal, la islla de Kwajalein yera'l sitiu d'un abondosu árbol de madera de cebra (Guettarda speciosa). D'esti valir cultural paez surdir el so nome Ri-ruk-jan-leen “la xente que collecha flores”.
El primer avistamientu rexistráu de Kwajalein por parte d'europeos foi na espedición española de Ruy López de Villalobos en xineru de 1543. L'atolón foi catalogáu como Los xardinos por mor del so aspeutu frescu y arboláu. Los xardinos caltuviéronse bien allugaos na mayoría de les llistes de los sieglos XVI y XVII nos 8-10 ºN, según informaron los cronistes de la espedición de Villalobos. Sicasí, en dalgún momentu a finales del sieglu XVIII, por por de dalgún error de trescripción de los vieyos mapes españoles, entamaron a apaecer cartes náutiques desplazándoles hacia'l norte dica 21 ºN. Poro, surdieron unes islles pantasma qu'anque se restolaben nunca s'atopaben. L'atolón tuvo embaxo'l control d'España.
En 1828-1829, el capitán de la marina rusa Ludwig von Hagemeister realizó la so circunnavegación final nel barcu Krotky. Demientes esi viaxe, inspeccionó l'atolón Ménshikov (Kwajalein), trazando'l mapa y especificando l'allugamientu de delles otres islles.
A principios de payares de 1875, un tifón provocó una marexada ciclónica de 2,4 me afogando tolos habitantes dela islla de Kwajalein. Depués de la Guerra Hispanoamericana en 1898, l'Alemaña imperial mercó les islles Márxal a España.
El rexistru xaponés más antiguu conocíu de Kwajalein y les islles Márxal apaez nos escritos de Suzuki Keikun, que foi unviáu a les islles Márxal en 1885 pa investigar un naufraxu xaponés. Al españar la Primer Guerra Mundial n'Europa, Xapón xunióse a la Triple Entente y apoderóse de les islles Márxal contra una resistencia simbólica. En 1922, la islla colocóse embaxo l'alministración xaponesa como un Mandatu de la Lliga de les Naciones. Les islles del atolón, especialmente la de Kwajalein, sirvieron de puestu de trabayu de copra xestionáu por civiles xaponeses dica l'entamu de la Segunda Guerra Mundial nel Pacíficu n'avientu de 1941. Col establecimientu de la escuela pública de Kwajalein en 1935 los mayestros foron unviaos a la islla dende Xapón. La mayoría de los islleños describen esos tiempos como un momentu pacíficu d'andecha y desendolcu ente xaponeses y marxaleses.
A finales de 1930, Xapón entamó a centralizar el so poder militar en Micronesia en llinia cola so espansión nel sur y toa Oceanía. Esta foi una rotura radical col Mandatu de la Lliga de les Naciones embaxo'l que les islles debíen ser alministraes pacíficamente. Los xaponeses unviaron más de 10 000 trabayadores forzaos coreanos per tol Pacíficu. En Kwajalein foron colocalos en batallones y otros grupos especializaos, a vegaes con marxaleses, pa construyir fortificaciones per tol atolón. Cá vez qu'había ataques aéreos estauxunidenses, los equipos de construcción, principalmente coreanos, teníen que trabayar día y nueche pa enllenar los fuexos que les bombes fixeran. La evidencia arqueolóxica y el testimoniu de fontes xaponeses y marxaleses indiquen qu'esti proyeutu probablemente nun comenzó dica la década de 1940 y nun taría acabáu nel intre la invasión norteamericana en 1944. Una segunda foleada de fuercies navales y terrestres xaponeses foi unviada a Kwajalein a entamos de 1943 dende'l frente de Manchuria. La mayoría d'ellos teníen ente 18 y 21 años y ensin esperiencia dala nos trópicos. Esta mocedá militar taba mal entrenao, tando na so mayoría nel exércitu y nos barcos de suministros que debíen proporciona-yos la comida cuando foron fundíos polos estauxunidenses pel camín. Poro, teníen un esistencia perdura en Kwajalein y davezu morríen d'enfermedaes como'l dengue o la disentería, como-yos tuvo fizo a munchos de los trabayadores. A midida que la presión militar aumentaba, la rocea d'éstos pa cola población nativa fízose cada vez más patente, yá que sospechaben qu'espiaben pa los norteamericanos.
El 31 de xineru de 1944, la 7ª División d'Infantería realizó un asaltu anfibiu contra Kwajalein. El 1 de febreru del mesmu añu, Kwajalein foi l'oxetivu del bombardéu más concentráu de la Guerra del Pacíficu. Los datos apunten que de 8 782 emplegaos xaponeses nel atolón 7 870 foron asesinaos, anque esti númberu debe incluyir xaponeses y coreanos. En tol atolón tamién hebo munchos indíxenes marxaleses muertos polos dos bandos. El 6 de febreru de 1944, Kwajalein foi reclamáu por Estaos Xuníos y foi designáu, xunto col restu de les Islles Márxal, como Territoriu en fideicomisu de les islles del Pacíficu de les Naciones Xuníes baxo EE. XX.
Nos años darréu, l'atolón de Kwajalein foi utilizáu por Estaos Xuníos como centru de comandu principal y base de preparación en 1946 pa la Operación Crossroads, la primera de varies series de pruebes nucleares (con un total de 67 esplosiones) nos atolones marxaleses de Bikini y Enewetak. Por mor de l'actividá militar y de les pruebes nucleares norteamericanes, partes importantes de la población nativo viéronse obligaes a treslladase a otros llugares ente 1945 y 1965. El cruceru pesáu alemán Prinz Eugen y l'acorazáu USS Pennsylvaia foron fundíos nel atolón de Kwajalein. Ésti caberu tuvo espuestu demientres les pruebes de la bomba atómica'l 10 de febreru de 1948. Na dómina de 1950, la población marxalesa foi medrando na base de Kwajalein, polo que l'alministración norteamericana resolvió una reubicación na islla d'Ebeye. Cuando en 1964 los EE. XX. entamaron el programa de pruebes antibalístiques Nike-Zeus pel atolón, decidieron treslladar tamién a Ebeye a los refuxaos irradiaos peles bombes nucleares dispersos peles islles. Esto provocó movimientos de resistencia nativa. Col final de la Guerra Fría munchos programes foron encaboxaos na década de 1990.
En 2008, formóse un gobiernu nuevu de coalición que representaba a los terratenientes de Kwajalein. L'atolón de Kwajalein ye arrendáu por EE.XX.pa pruebes de misiles y otres operaciones. Onde de les 97 islles son usaes con esi envís, como les que fizo SpaceX dende la islla Omelek pa llanzar los sos cohetes comerciales Falcon 1 o'l mesmu Sitiu de Pruebes Ronald Reagan.
Unos 13 500 marxaleses viven nel atolón, principalmente na islla d'Ebeye.
El personal norteamericanu usa principalmente les islles de Kwajalein y Roi-Namur.
Los restos xaponeses y coreanos repatriaos dende l'atolón foron pocos, poro esisten varios sitios conmemorativos pa honrar los fallecíos per tol atolón. Toos ellos tán dedicaos a les almes xaponeses, coreanos, marxaleses y estauxunidenses.
Estaos Xuníos designó la mayor parte de la islla de Kwajalein y tola de Roi-Namur como Monumentos Históricos Nacionales en 1985, en reconocencia del papel que desempeñaron esos llugares demientres la Segunda Guerra Mundial.
El mediu de tresporte principal na islla de Kwajalein ye la bicicleta.
L'abastecimientu d'agua faise por tres métodos. El primeru ye la recoyida y almacenamientu del lloviu. La segunda fonte ye'l filtráu pel coral “skim wells”. Y el terceru la evaporación de l'agua de mar. La educación recái en 7 escueles primaries repartíes per varies islles y una d'educación secundaria na de Kwajalein.
