Alberuela de Tubo
From Wikipedia, the free encyclopedia
Alberuela de Tubo (Abargüela de Tubu n'aragonés cola Grafía d'Uesca)[2] ye una población y conceyu de la provincia d'Uesca, na comunidá autónoma d'Aragón, España.
 Alberuela de Tubo | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Aragón |
| Provincia |  provincia d'Uesca |
| Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón |
Alcaldesa de Alberuela de Tubo (es)  | Rosa Maria Pons Serena |
| Nome oficial | Alberuela de Tubo (es)[1] |
| Códigu postal |
22212 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 41°54′34″N 0°12′47″W |
  Alberuela de Tubo Alberuela de Tubo (España)  | |
| Superficie | 20.79051 km² |
| Altitú | 352 m |
| Llenda con | Huerto y Lalueza |
| Demografía | |
| Población |
308 hab. (2023) - 151 homes (2019) - 150 muyeres (2019) |
| Porcentaxe | 0.14% de provincia d'Uesca |
| Densidá | 14,81 hab/km² |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
| alberueladetubo.es | |
 | |
El cascu urbanu afaise al pie d'un cuetu notable d'arenisca, serrapatosu, vistosu y en forma de media lluna que foi fortificáu en tiempos de dominación del Islam.
La vida xira en redol a la plaza mayor, na que s'alluga la Ilesia de San Xuan Evanxelista y la ferrería. Ente la plaza y el cuetu asítiase la parte más antigua del pueblu carauterizáu poles sos cais más estreches y mayor concentración d'edificios. Ente la plaza y la carretera asítiase'l consultoriu médicu y el conceyu (antigües escueles). Al otru llau de la carretera asítiase'l nucleu más nuevu del pueblu.
La principal economía de les sos xentes ye l'agricultura y ganadería. Estes fueron potenciaes a mediaos del sieglu XX cola creación de zones de regadíos gracies a la construcción de la canal del Flumen, lo que traxo consigo una mayor diversificación de los productos a cultivar y la ganadería a nivel industrial.
Nucleos asociaos
- Sodeto
Datos Xenerales
| Población: 370 |
| Provincia: Uesca |
| Contorna de Monegros |
| Superficie: 20,8 km² |
| Partíu Xudicial d'Uesca |
| Temperatura medio añal, 14° |
| Precipitación añal, 530 |
| Nucleos Asociaos: Sodeto |
| Población: 136 Hab |
| Alloña a Uesca: 39 quilómetros |
| Gentilicio: Alberruelanos |
| Fiestes: Fiestes patronales el 15 d'agostu n'honor a l'Asunción de la Virxe y el 27 d'avientu San Xuan Bautista. |
| Altitú: 350 metros |
| Ubicación: 41°54′ N; 0°12′ O |
| Población: 234 Hab |
| Alloña a Uesca: 43 quilómetros |
| Gentilicio: |
| Fiestes: Fiestes patronales el 29 de setiembre pa San Miguel y el 15 de mayu n'honor a San Isidro. |
| Altitú: 332 m |
| Allugamientu: 41°53′ N; 0°15′ O |
Sodeto
Sodeto, pedanía de Alberuela de Tubo, crear ente los años cincuenta y sesenta comos pueblu nuevu de colonización, edificáu pol IRYDA sobre tierres espropiaes al duque de Villahermosa.
El cascu urbanu asítiase sobre una nidia rimada arrodiada de pinares al pie del monte Sodeto del que toma'l nome. Na parte alta asítiase la plaza alredor de la cual distribúyense los edificios públicos (ilesia, conceyu, chigre, etc..). Impresiona la sensación d'organización y homoxeneidá del pueblu, les cases y los edificios son toos de los mesmos materiales y tán toos diseñaos so un mesmu patrón, como correspuende a un pueblu de diseñu oficial.
Sortéu Estraordinariu de Navidá Gordu de Navidá
El 22 d'avientu de 2011 tuvo la fortuna de tocar el Gordu más grande de la historia. En concretu fueron 300 décimos vendíos por valor de 120 millones de €.[3] Una Asociación d'Ames de Casa vendió 1200 particiones del númberu.
Alministración
Últimos alcaldes de Alberuela de Tubo
| Periodu | Alcalde | Partíu | |
|---|---|---|---|
| 1979-1983 | José Luis Escartín Ortiz[4] | PSOE | |
| 1983-1987 | |||
| 1987-1991 | |||
| 1991-1995 | Rosa María Pons Sele | PSOE | |
| 1995-1999 | Rosa María Pons Sele | ||
| 1999-2003 | Rosa María Pons Sele | ||
| 2003-2007 | Rosa María Pons Sele | ||
| 2007-2011 | Rosa María Pons Sele | ||
| 2011-2015 | Rosa María Pons Sele[5] | ||
| 2015-2019 | Gabriel Penella Gayán[6] |
Resultaos eleutorales
| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| PSOE | 7 | 7 | 5 | 4 | ||||
| PP | - | 2 | 3 | |||||
| Total | 7 | 7 | 7 | 7 | ||||
Demografía
- Nel últimu sieglu
| Añu / Población | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2004 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Alberuela de Tubo | 238 | 219 | 244 | 232 | 249 | 262 | 267 | 184 | 171 | 163 | 134 | 136 |
| Sodeto | - | - | - | - | - | - | - | 351 | 294 | 276 | 230 | 234 |
- Nel pasáu
| Añu / Fuego(†) | 1495 | 1645 |
|---|---|---|
| Alberuela de Tubo | 19 | 35 |
- (†)Por fueu o llar entiéndese una vivienda habitada.
Etimoloxía
- Topónimo n'aragonés: Alberuela de Tubo - Abargüela de Tubu
- El nome de Alberuela podría provenir de:
- "ALB" Probablemente del preindoeuropeo ALB (Altor qu'oldea col llanu).
- L'Aldea: Alberuela
- El nome de TUBO provendría del Castiellu de Tub, pero'l fechu de que nes proximidaes asítiese un monte con forma de torre nun llugar llamáu Monte de Tubo, fainos duldar si realmente'l Castiellu de Alberuela y el Castiellu de Tub son el mesmu. Tubo podría provenir de:
- D'un raigañu prelatina TOW: torre **
D'un raigañu prelatina TOB: rimada.
- De TOBA: blandiu, sedáu. Referíu a la orografía
Llugares d'interés
- El castiellu (Alberuela de Tubo)
- Ermita de La nuesa Señora Virxe del Castiellu (Alberuela de Tubo)
- Ilesia Parroquial de San Xuan Evanxelista (Alberuela de Tubo)
- Fonte (Alberuela de Tubo)
- Cueves de Fertilidá
- Parque d'aventura La Gabarda
- Centru d'Interpretación: La colonización Agraria n'España (Sodeto)
- Contorna **
Castiellu de Gabarda (Términu municipal d'Usón)
- Iglesieta (Términu municipal d'Usón)
- Les cías (Marcen)
- Piracés
El Castiellu de Alberuela de Tubo
Consiste nuna gran plataforma d'arenisca, de forma triangular, que s'alza sobre otros dos bancales pedreses, con parés elevaes en que'l so perímetru topar restos d'una cortil fortificada. El castiellu formó parte d'una rede de fortaleces que los musulmanes llevantaron nel sieglu IX pa frenar la meyora cristiana dende'l norte, protexendo la importante ciudá de Zaragoza y tola Marca Cimera d'Al-Andalus.
El conxuntu de la plataforma taba cerráu por una muralla edificada en grandes sillares d'arenisca, dispuestos a carbonizu, cola cara esterior almohadillada. Por cuenta de un derrumbe del terrén, una parte del so sector occidental foi reconstruyida na Baxa Edá Media (l'actual puerta d'accesu, n'arcu de mediu puntu, ye tamién bajomedieval).
En cada unu de los ángulos de la fortaleza alzábase una torre de planta rectangular, edificada col mesmu tipu de sillares, dalguna de les cualos subsiste anguaño, siendo la más destacada la del ángulu SE, acomuñada a un llargu llenzu de muriu.
Nel interior, les escavaciones revelaron la presencia de múltiples habitaciones rectangulares tallaes na roca, según pequeños cuévanos circulares de dellos centímetros de fondura dispuestes en llinies, a la manera d'un damero (son el testimoniu de la manera d'estracción de los bloques emplegaos pa la construcción de la muralla).
El restu de la plataforma taba ocupáu namái por una cisterna y numberosos silos soterraños en forma de pera. Nengún d'estos elementos ye visible anguaño.
Nel so orixe dichu castiellu nun trataba de ser un recintu-abellugu pa una población qu'habitara pela redolada, sinón d'una fortaleza poblada por una guarnición puramente militar y, hipotéticamente, pol representante d'un posible poder políticu de calter rexonal.
Les traces que respuenden por esta hipótesis son la calidá de la obra de la cortil y les semeyances qu'amuesa la muralla cola de la dómina omeya d'Uesca, según la escasa cantidá de material recoyíu nes escavaciones, qu'atestigua un númberu amenorgáu de pobladores. La mentada semeyanza cola muralla d'Uesca, dexa fechar la construcción del recintu escontra mediaos del sieglu IX, nos años darréu posteriores al 850.
=== Ermita Virxe del Castiellu Asitiada nel centru de la plataforma del castiellu, foi apocayá restaurada. Construcción del góticu rural aragonés, edificada ente los sieglos XV y XVI. Tien una sola planta empobinada, con coru a los pies y cubierta de madera que fuelga sobre arcos fajones apuntaos.
La imaxe foi quemada na Guerra Civil y a partir de la so alcordanza ellaboróse un retruque: una nube chiscada d'anxelinos sostién la fortaleza na que se sienta la Virxe, a la so derecha ta'l Neñu sosteníu pola so Madre.
Una historia d'amoríos acomuñada a la Virxe diz que la mesma yera pretendida por santos de la zona, concretamente Santu Domingu de Güertu venía cortexala y San Andrés de Usón, celosu, tiró-y a aquél una piedra dexándolo tuertu.
Ilesia parroquial de San Xuan Evanxelista
Ta compuesta por una nave rectangular con galería de vanos, ábside poligonal y dos capilla llaterales a manera de cruceru baxu; puerta nos pies que sustitúi a la orixinaria asitiada al mediudía.
La construcción que güei vemos foi consecuencia d'una reforma y ampliación que se realizaron sobre un antiguu templu románicu tardíu del sieglu XIII. En 1607 modifícase la nave pola cabecera, construyendo un cruceru y un ábside poligonal de cinco paños. La torre adosada a él pel llau de la Epístola ye de 1746 y el so primer cuerpu ta ocupáu pola sacristía.
Fonte
Manantial d'orixe musulmán allugáu a 300 metros del cascu urbanu a una fondura d'unos 10 metros. Impresiona'l bon estáu de caltenimientu y el fechu de que fuera utilizáu hasta mediaos del sieglu XX como únicu puntu de suministru d'agua.
Na actualidá por cuenta de les ampliaciones de los regadíos atópase totalmente anubierta.
Cueves de la Fertilidá
Conxuntu de cueves escavaes na roca distribuyíes sobre'l términu del conceyu (Total moru, Peña mora y la Copera).
Parque d'aventura La Gabarda
El rincón del Olivar ye la puerta d'entrada al parque d'aventura La Gabarda, un plantíu rescatáu del olvidu pa ser utilizada como zona d'ociu y na que pueden realizase múltiples posibilidaes de recréu al abellugu de los impresionantes macizos predresos carauterísticos de la contorna.
Na redolada atópase'l castiellu de Gabarda y la Iglesieta.
Centru d'Interpretación: La colonización Agraria n'España
Narra al traviés d'imáxenes y documentación (dende la so concepción, pasando pol so desarrollu hasta los nuesos díes) el procesu de Colonización que se produció na década de los años cincuenta y sesenta impulsáu pol réxime franquista pa poner n'explotación territorio qu'hasta entós permanecieren baldíos.
D'esti impulsu nacieron pueblos, como'l de Sodeto, con idénticu aspeutu constructivu, los mesmos oríxenes y un similar desarrollu históricu, esvalixaos per distintes árees aragoneses, estremeñes, andaluces, catalanes o navarres, siendo tolos casos frutu d'un momentu político y económico concretu de la historia contemporánea española.
D'esta miente, el mediu foise tresformando al par que los sos nuevos pobladores llegaron. Estableciéronse homes y muyeres veníos de tierres onde lo tradicional yeren los cultivos de secanu, polo que tuvieron d'afaese a unes nueves téuniques y formes de trabayu. Esti procesu d'aprendizaxe sumar a procesos más complexos, yá qu'al llegar les families de secute atopábense nun llugar desconocíu, una vivienda desconocida, con vecinos desconocíos, con unos sistemes cooperativos desconocíos, etc. A última hora, empezar práuticamente de cero y de nuevu.
Referencies
Ver tamién
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
