تخن

التخن هوه المرض اللى بيحصل فيها تكدس للدهون فى الجسم بالحد اللى يضر الصحه . ودليلها اسمه ( مؤشر كتله الجسم BMI ) وحدة قياسها واللى بيكون اكتر من 30 كيلوجم/متر مربع ( فى حاله التخن ). اما فى حاله زياده الوزن ( مش التخن الشديد ) فبيكون 25 كجم/متر مربع او زياده .

تخن
معلومات عامه
اختصاص طبى	علم الغدد الصم
الاداره
ادويه	اورليستات
تعديل

صوره توضيحيه لراجل عادى ومليان وتخين

زياده الوزن غالباً ترافقه امراض وخصوصا امراض القلب والاوعيه الدمويه , مرض السكر النوع التانى ( اللى مبياخدوش انسولين ) , توقف النفس وقت النوم , انواع معينه من السرطانات , التهاب المفاصل وكنتيجه لكده فالتخن بيقلل معدلات الحياه . العلاج الاولانى هوا الريجييم وعمل مجهود لكن لو فشل بيبقى الحل فى ادويه التخسيس ولو فشلت يبيبقى الحل فى الجراحه .

زياده الاكل اللى فيه كالوريز ( سعرات ) كتير مع قله الحركه وان الشخص يكون عنده ميول وراثيه للتخن بتعتبر اغلب اسباب التخن مع حالات محدوده بيكون سببها مرض وراثى او سبب طبى او مرض نفسى .

وبسبب ان التخن بقا واحد من اسباب الوفاه واللى بيحاولوا يقللوها ولان عدد الكبار والاطفال التخان بيزيدوا على مستوى العالم , بدا المسئولين يوضحوا انها واحده من اكبر المشاكل الطبيه العامه فى القرن الواحد والعشرين . الفكره عن التخن عند الغربيين انه حاجه مش طبيعيه لكن كان فيه مجتمعات زمان ( ولسه فيه شويه مناطق فى افريقيا ) بتبص للتخن على انه علامه من علامات الغنى والخصوبه .

تقسيمات

التخن هوه زياده كتله ( الدهن ) فى الجسم ولانه فى الحياه العمليه صعب اننا نقدر نحدد ده فعشان كده اتعمل مقياس تانى اسمه مؤشر كتله الجسم body mass index واختصارا BMI ( بى ام اى ), لكن فى حالات تانيه زى حالات وجود كرش بنحتاج نقيس محيط الوسط , وكمان لانه وجود التخن مرتبط بمخاطر مرضيه عشان كده لازم ساعات نقيسه فى نفس السياق الطبى ده .

مؤشر كتله الجسم BMI

BMI	تصنيف
اقل من 18.5	رفيع
18.5–24.9	وزن عادي
25.0–29.9	وزن زياده
30.0–34.9	تخين درجه اولي
35.0–39.9	تخين درجه تانيه
فوق 40.0	تخين درجه تالته

اختصار لBody mass index ودا اكتر طرق القياس المشهوره والمنتشره . بدا تطويره فى القرن التسعتاشر فى بلجيكا وبيعتبر مقياس دقيق خصوصا فى اغلب الكبار لكنه مش دقيق بالنسبه للاعبين كمال الاجسام والستات الحوامل واللى وزنهم بيكون مختلف .

بيتقاس باننا نقسم وزن الشخص على مربع طوله ( وزن الجسم / مربع الطول )

${\displaystyle BMI=kilograms/meters^{2}}$

قامت منظمه الصحه العالميه سنة 1997 بعمل الجدول اللى على الشمال ودا ب يوضح ال BMI مع التصنيف واتنشر سنه 2002 .

بعد كده حصل شويه تعديلات عليه وقسموا التخن الدرجه التالته ل3 تقسيمات

• فوق 40 تخن خطير .
• 40 - 49.9 تخن مرضى .
• اكتر من 50 يبقى تخن سوبر .

راجل تخين وال BMI عنده يساوى 46 (وزنه 146 كيلو وطوله 177 سم ( 1.77 متر )

فيه شويه دول زى اليابان بتقيس التخن بال بى ام اى BMI لما يكون اكتر من 25 .اما الصين فبيعتبروا الشخص تخين لما يكون BMI اكتر من 28 .

• امثله : واحد وزنه 70 كيلوجم وطوله 160 سم ( 1.6 م ) هيبقى المؤشر بتاعه = 70/(1.6*1.6) يعنى 27.3 ودا وزنه عادى .

واحده وزنها 90 كيلوجم وطولها 165 سم هيبقى مؤشرها = 90/(1.65*1.65 ) يعنى 33 ودى تبقى تحينه درجه اولى .

لاحظ اننا بنقصد الوزن من غير هدوم .

محيط الوسط

ودا بنقيس بيه الكرش .

ودا بيختلف بين الرجاله والستات , يعنى فى الرجاله لو محيط الوسط اكتر من 102 بيعتبر الشخص ده مكرش اما فى الستات فمحيط الوسط فوق 88 بتعتبر الست دى عندها كرش .

وفيه معدل تانى مرتبط بيه و هو 'معدل محيط الوسط/محيط الحوض' وبيعتبر الراجل تخين ( مكرش ) لو كان زياده عن 0.9 واكتر من 0.85 للستات .

فى الحالات اللى بيكون عندها كروش ( حسب المعادله اللى فوق ) و BMI بتاعها اقل من 35 ( حسب المعادله فوق ) بتكون مرتبطه بمشاكل صحيه لحد من غير ما نبص لدهن الجسم ككل وبتكون مرتبطه ارتباط قوى بامراض فى القلب والاوعيه الدمويه . فيه دراسه اتعملت على 150 الف شخص وقالوا فيها انه غالبن حالات الكرش بتكون مرتبطه بمشاكل فى الميتابوليزم (زى امراض القلب والسكر ) اكتر من ارتباطها بال بى ام اى . وحتى الستات اللى عندهم بطن ( كرش ) بيتعرضوا لنفس مشاكل الرجاله .وعموما اللى عنده بى ام اى اكتر من 35 بيكون غالبن كمان عنده كرش ( بطن ) .

نسبه دهن الجسم

نسبه الدهن فى الجسم بتعبر عن الدهن الكلى اللى فى الجسم بالبرسنتج % من كل وزن الجسم . ودلوقتى بقا معروف ان نسبه اكتر من 25% دهن فى جسم الراجل و اكتر من 33% من جسم الست بيعتبر تخن .

طريقه حساب نسبه الدهن فى الجسم بتيجى من المعادله الجايه اللى بتعتمد على ال بى م اى BMI .

نسبه دهن الجسم % = (بى ام اى *1.2)+(العمر*0.23)-5.4-(10.8*النوع)

النوع لو راجل بنحط 1 , ولو ست بنحط زيرو .

المعادله بتراعى ان الست بيكون عندها نسبه 10% دهن زياده عن الراجل لل بى ام اى BMI . وكمان بتراعى زياده الدهن مع السن لحد لو الوزن فضل ثابت . دقه النتايج 4% بس . لكن المحاولات المباشره لتحديد الدهن فى الجسم غاليه وصعبه . لكن اكتر الطرق دقه هى بوزن الشخص تحت المايه والوزن ده بيسموه ( وزن مائى ثابت hydrostatic weighing ) . دا غير طريقتين بوساط كانو بيستخدموهم زمان . الاولانيه انهم ياخدوا حىته من الجلد ويشوفوا سماكه الدهن تحتها وبيسموها skinfold test . والطريقه التانيه واسمها bioelectrical impedance analysis ودى عن طريق التيار الكهربى لكن ال بى ام اى طغى عليها . والطريقتين دول عمومن معادوش بيستخدموا خالص . الطرق الدقيقه الموجود بيتستخدم غالبا فى الابحاث زى الرنين المغناطيسيMRI واشعه اكس من نوع (DEXA) والاشعه المقطعيه CT . والطرق دى بتدى نتايج دقيقه لكن مكلفه وصعبه بالنسبه للتخان لان مقاييس الاجهزه لسه مش كافيه .

المخاطر والامراض

وجود مخاطر او امراض برضه بيستخدموا لتحديد مدى اهميه علاج التخن يعنى وجود امراض القلب والاوعيه الدمويه او السكر ( النوع التانى ) او توقف النفس ساعه النوم بيدل على مدى خطوره التخن ومدى اهميه البدايه فى علاجه . مش بس دول كمان فيه التدخين وعلو الضغط والسن وتاريخ العيله بيعتبروا مخاطر مع التخن واللى ممكن يكونوا سبب مهم لبدايه العلاج .

تخن الاطفال

اطفال تخان بدرجات مختلفه

الصفحه الرئيسيه تخن الاطفال

المدى بتاع ال بى ام اى BMI بيختلف حسب نوع وسن الطفل . التخن فى الاطفال والمراهقين بيتحسب عن طريق ال بى ام اى برسم بيانى ودى طريقه من 1963 لحد 1994 ومش متحدثه . زياده تخن الاطفال على مستوى العالم فى القرن الواحد والعشرين وكمان زياده المعدلات فى دول العالم بقت ملفته للانتباه يعنى فى عيال كانادا زادت من 11% فى التمنينات ل30% فى التسعينيات والمعدلات زادت من 4% ل14% فى برازيل .

وزى اى تخن تانى فيه اسباب خلت التخن فى الاطفال يزيد . اهمها تغييرات الاكل و قله الحركه عشان كده بيكون العلاج فى الاطفال بتغيير ستايل حياتهم وخصوصن ان العلاجات مش معتمده - خالص- فى السن ده .

اضرار صحيه

خطر الوفاه

التخن بقا من الاسباب الزياده فى الوقت الحالى لموت البشر ( وان كانت من الاسباب اللى ممكن منعها ) . وفيه دراسات امريكيه و اروبيه مترجحه بتقول ان مخاطر الوفاه بتختلف حسب ال بى ام اى BMI . ولقيوا ان اقل خطر بيكون من بى ام اى من 21-24 ( لغير المدخنين ) ومن 24-27 للمدخنين الجداد و بعد كده بتزيد المخاطر مع زياده ال بى ام اى او التدخين . كمان التخن بيزود مخاطر الوفاه عند المدخنين القدام والجداد وحتى اللى عمرهم ما دخنوا . كمان لو ال بى ام اى اكتر من 32 فدا بيضاعف الخطر . مش بس كدا دا فيه تقدير ان عدد وفيات التخن فى امريكا اكتر من 111,909 ولحد 365,000 وفاه فى السنه . التخن بيقلل توقعات معدل الحياه من 6- 7 سنين ولو التخن مرضى ( بى ام اى اكبر من 40 ) فدا بيقلل توقعات الحياه 20 سنه للرجاله و 5 للستات .

مخاطر مرضيه

فيه امراض كتير بنلاقيها غالبن مع التخن زى السكر النوع التانى ( اللى مبياخدوش انسولين ) , علو الضغط , زياده الكوليسترول والتراى جليسريد( نوع من دهون الدم ) .

التخن مرتبط بطريقه - مباشره او غير مباشره(اكل مش صحى او كتر القعده) بمشاكل مرضيه اهمها السكر النوع التانى . زياده الوزن ورا 64% من حالات السكر فى الرجاله و 77% من الستات .

ولو حبينا نقسم العواقب المرضيه دى حسب نوع السمنه فهيبقى زياده كتله الدهن فى الجسم مسئول عن ( وجع المفاصل وخصوصا الروكب , توقف او كرشه نفس ساعه النوم , تأليس وسخريه من المجتمع ) . اما لو حسبناها من ناحيه زياده عدد خلايا الدهن فدا مسئول عن ( السكر , السرطان , امراض القلب والاوعيه الدمويه , الكبد الدهنى non-alcoholic fatty liver disease ) . زياده الدهن فى الجسم بتخلى استجابه الخلايا للانسولين قليله و اللى بتأدى بعد كده لمقاومه الانسولين ( مقاومه الانسولين يعنى الخلايا مش بتسمح ليه انه يقوم بدوره فيها بشكل مناسب ) . دا غير ان زياده الدهن بيزود مخاطر الجلطات .

المخاطر المرضيه مع التخن

تخصص	مخاطر	تخصص	مخاطر
القب والاوعيه الدمويه	الذبحه الصدريه مرض القلب علو الضغط زياده الكوليسترول جلطات الرجل والرئه	جلديه	خطوط ( شد )الجلد stretch marks بقع بنيه ع الجلد acanthosis nigricans انسداد ليمفاوى Lymphedema التهاب خلايا النسيج الضام cellulitis طلوع شعر فى الجسم التهاب وحساسيه فى تنيات الجلد Intertrigo
الغدد والجهاز التناسلي	مرض السكر تبويض متعدد فى المبيض polycystic ovarian syndrome مشاكل الدوره الشهريه العقم مشاكل وقت الحمل عيوب خلقيه موت الاجنه فى الرحم	الجهاز الهضمى	الارتجاع الكبد الدهني حصوات المراره الفتاء
الجهاز العصبى	السكته الدماغيه تنميل الرجل Meralgia paraesthetica صداع خدلان الرست ( مرض كربل طنل Carpal tunnel syndrome ) النسيان علو ضغط دم الكرانيال فى المخ idiopathic intracranial hypertension	الاورام	الثدى والرحم المرئ والقاولون والشرج الكبد والبنكرياس المعده والمراره البروستاتا والكلي المبيض بعض سرطانات الدم
نفسيه	الاكتئاب فى الستات المعايره والتأليس من المجتمع	الجهاز التنفسي	توقف النفس وقت النوم كرشه النفس الربو زياه المشاكل فى التخدير العام
العضم والمفاصل	النقرص بوطء الحركه وجع او التهاب المفاصل وجع الضهر ( من تحت )	الجهاز البولى والكلي	الضعف الجنسى احتباس البول فشل كلوى مزمن نقص فى كفاءه الاعضاء التناسليه ( الخصيه - الرحم )

تناقض

بالرغم من كل المحاذير الصحيه اللى فاتت . فيه شويه تجارب على شويه جروبات من البشر قالت ان التخن ( زياده بى ام اى ) بيشتغل ضد الوفاه , وبداو يدونوا المعيار ده من 1999 وحاولوا يفسروه بان المريض ( خصوصا مريض القلب ِ) بيقدر يعافر نتيجه نقص وزنه بسبب المرض و علشان كده بيقدر يفضل عايش فتره اطول لحد لو بعد عمليه فى القلب .

التناقض ده مبيلغيش المشاكل الصحيه الكتير للتخن لكنه بيتكلم عن المعافره ساعه المرض للنجاه من الموت واللى لقيوا انها بتكون احسن عند التخان .

الاسباب

اغلب الابحاث متفقه ان كتر القعده مع كتر الاكل هما اكتر اسباب التخن . بس فيه بعض الحالات بيكون سبب كتر الاكل فيها وراثى او طبى او نفسى . وعموما زياده التخن ناتج من سهوله الحصول على الاكل اللذيذ ودا بسبب ثقافه العربيات والالات اللى انتشرت وسهلت طرق الحصول على الاكل . لكن حصل اعاده نظر فى 2006 وحددوا عشر اسباب تانيه مؤثره فى زياده الوزن فى الوقت الحالى (1)قله النوم (2)ماكولات بتأثر على الغدد والميتابوليزم (3)نقص التغيير فى درجه الحراره المحيطه (4)نقص معدلات التدخين ( لان التدخين بيسد النفس ) (5)زياده استهلاك بعض الادويه اللى بتزود الوزن (6) زياده المجموعات العرقيه والعمريه اللى بتميل للتخن (7)الحمل المتأخر (8)تاثيرات رحميه وج بعديه (9)اختيار الطبيعه الايجابى للى عندهم BMI عالى (10)ميل التخان انهم يحبوا او يتجوزوا بعض .

خريطه الطاقه المتاحه فى الاكل 2001-2003 (سوعر/فرد/يوم).

  مفيش بيانات

  <1600

  1600–1800

  1800–2000

  2000–2200

  2200–2400

  2400–2600

  2600–2800

  2800–3000

  3000–3200

  3200–3400

  3400–3600

  >3600

الاكل

نظام الاكل بيختلف من منطقه لمنطقه وحتى مع الوقت. من اول السبعينيات للتسعينيات زاد متوسط السوعرات الحراريه ( كالوريز ) للفرد ود زاد فى كل العالم ماعدا اوروباالشرقيه . اعلى معدل هوا فى امريكا واللى وصل 3654 سوعر/فرد سنه 1996 . معدل الاوربييين فى نفس الفتره 3394 سوعر/فرد . فى الدول الناميه فى اسيا كان 2648 سوعر/فرد. وفى بعض افريقيا كان 2176 سوعر/فرد . المعدل الامريكى زاد فى 2002 ل3770 سوعر/فرد .وليك انك تلاحظ تاثير الحياه السهله مع التخن .

وبالرغم من انتشار دكاتره التغذيه فى المدارس والمعلومات اللى ماليه النت وعلى علب المنتجات فضلت مشكله زياده الاكل مشكله فى الواقع . فى الفتره من 1971–2000 زادت معدلات التخن فى امريكا من 14.5% ل30.9% وفى نفس الفتره زاد متوسط استهلاك السوعرات اللى استهلكها الافراد . بالنسبه للستات كان متوسط الزياده 335 سوعر يوميا(1542 سوعرات سنه 1971 و 1877 سوعرات فى 2004). اما بالنسبه للرجاله ف كان متوسط الزياده 168 يوميا (2450 سوعرات سنه 1971 و 2618سوعرات سنه 2004) اغلب الزياده دى جات من زياده استهلاك الكربوهيدرات ( النشويات ) اكتر من الدهون .اغلب الكربوهيدرات دى جايه من المشروبات المسكره واللى مسئوله عن 25% من السوعرات اليوميه للشباب الصغير فى امريكا .وبيتقال ان المشروبات المسكره دى هيا المسئول الاول عن زياده التخن فى العالم .

رسم بيانى بيوضح زياده استهلاك الصودا ونقص استهلاك اللبن فى امريكا من 1947 ل2001

وكل ما المجتمعات بتعتمد اكتر على الاكل اللى مليان طاقه او الوجبات السريعه fast-food بيخلى اللى بيبحثوا يربطوا بين الوجبات السريعه دى وزياده معدلات التخن . فى امريكا اتضاعف استهلاك الوجبات السريعه 3 مرات من 1997 ل1995 واتضاعف استهلاك السوعرات من الوجبات دى اربع مرات .

فى بدايه التمنينيات رفعت حكومه رونالد ريجان الموانع اللى كانت على اعلانات الحلويات والوجبات السريعه للاطفال و علشان كده زادت الاعلانات عليها . وكمان السياسات الزراعيه واساليب المعالجه فى امريكا و اوروبا خلت اسعار الاكل ترخص .كمان الدعم اللى اتقدم فى الولابات المتحده للصويا والدره والقمح خلى اسعار المواد الاساسيه دى تقلل اسعار الاكل بالمقارنه بالفواكه والخضار .

فى ادله بسيطه بتقول ان السبب فى التخن عند بعض التخان هوا بوطء الميتابوليزم (التفاعلات جوه الجسم) عندهم .

كتر القعده

ودى بتلعب دور مهم جدا فى التخن اللى حاصل الايام دى . على مستوى العالم فيه ميل للاعمال اللى فيها قعده وحركه قليله واللى كمان حصل معاها زياده فى ركوب العربيات والباصات دا غير استعمال الألات ومكن فى البيوت واللى بيقلل المجهود وكمان قله ممارسه الهوايات .

التخان عموما بيكونوا اقل حركه من السولام . فى كانادا 27% من الرجاله اللى حياتهم واعمالهم فيها قعده كتير بيكونوا تخان بعكس 19.6% من الرجاله النشيطين . كمان الاشخاص السولام بيكونوا اكتر قلق وحركه من التخان لحد لو اكلوا اكتر او اكل التخان اقل .

فى 2002 قدرت CDC ان 40% من الامريكان اسلوب حياتهم فيه كتر قعده ( مأنتخين ) . و 30% عندهم نشاط بس مش كافى . واقل من 30% بيقوموا بالنشاط الكافى . الميل لقله الحركه وكتر القعده راجع لاستعمال المكن فى اغلب الشغلانات ووسايل المواصلات المريحه وتوسع المدن .دراسه من الصين قالت ان زياده التمدن ( توسع المدن )وكتر الضواحى بيقلل استهلاك الطاقه 300-400 سوعر واستعمال العربيات بيقللها 200 سوعر ودا بسبب ان الشخص هيضطر يفضل قاعد مده اطول فى عربيته او فى الباص و علشان كده حركه اقل ووقت اقل فى تجهيز اكل صحى فى البيت . كمان زياده حالات توصيل الام او الاب لولادهم للمدارس , مثلا فى امريكا قلت نسبه الاطفال اللى بيروحوا المدارس مشى او راكبين بسكلته ل42% سنه 1969 ل16% سنه 2001 واللى عمل قله حركه بالتاكيد . كمان فيه دراسات كتير بتربط بين زياده اوقات الفرجه على التلفزيون فى الكبار والاطفال وبين التخن . تحليل سنه 2008 لقى ان 63 دراسه من اصل 73 (86%) قالوا ان فيه علاقه اكيده بين الفرجه ع التلفزيونات والاعلام عمومن والتخن وخصوصن مع زياده وقت الفرجه .

فى بريطانيا المشى وركوب العجل قل من سنه 1975 واتحول الناس اكتر للعربيات . كان متوسط المسافه اللى بيمشيها المواطنين سنه 2005 تقريبن 317 كيلومتر فى السنه . واللى نزل 106 كيلو من سنه 1975 . ونفس المعدلات دى تقريبن فى امريكا واللى فى سنه 1983 كانت 9% من الرحلات مشى ودا قل ل7% فى 1990 .

الوراثه

رسمه لجون كارينو دو ميراندا لبنت تخينه وغالبن كان عندها مرض اسمه Prader-Willi syndrome

زى باقى الحالات الطبيه فالتخن بيكون نتيجه لعوامل وراثيه وعوامل بيئيه .الجينات بتتحكم فى الشهيه وكمان فى الميتابوليزم ( التفاعلات اللى جوه الجسم ) واللى ممكن يخلى الشخص ميال اكتر للتخن . فى 2006 41 من المواقع ربطوا بين التخن والجينات خصوصن فى وجود بيئه مناسبه .

شويه دراسات منها ربطت بين قولبه جين اسمه FTO ( الجين المسئول عن كتله الدهن واللى بيقلب لاكتر من شكل ) وكمان الجين NPC1 .

دراسه تانيه قالت ان 80% من اولاد التخان( لما يكون الراجل والست تخان ) بيكونوا هما كمان تخان . بالمقارنه ب 10% بس اطفال تخان من ابين سولام .

فيه بعض الامراض الواراثيه النادره بتعمل تخن (من الامراض دى Prader-Willi syndrome ودا مرض وراثى فى الجينات )و غيرها من الامراض الوارثيه .

مرض طبي/نفسى

شويه امراض وعلاجاتها ممكن تعمل تخن . من الامراض الطبيه دى ( بعض الامراض الوراثيه النادره زى Prader-Willi syndrome ) او بعض الامراض اللى بيكتسبها الانسان زى نقص السايروكثين ,مرض كشنج Cushing's syndrome (زياده الكورتيزون) , نقص هرمون النمو وامراض الاكل ( زى مرض الاكل الليلى ومرض الاكل بشراهه binge eating disorder ) . التخن مش معترف بيه كمرض نفسي .

بعض العلاجات ممكن تعمل تخن او زياده فى الوزن زى الانسولين ,سلفونايل يوريا (ادويه السكر النوع التانى زى دياميكرون واماريل و غيرها ) , ادوية ثايازوليدينز (ادويه سكر زى افانديا واكتوس ) , بعض ادويه الهلوسه و الاكتئاب والكورتيزونات ,بعض ادويه الصرع ( فنتوين وفالبورات (ديباكين))و بيزوتايفين (موسيجور) وبعض حبوب منع الحمل الهرمونيه .

اسباب اجتماعيه/اقتصاديه

رغم ان العوامل الوراثيه مهمه فى فهم التخن لكن مش بتقدر تشرح الزياده الدراماتيكيه اللى بتحصل فى مناطق معينه او فى العالم ككل . بالرغم انه من المقبول دلوقتى ان استهلاك سوعرات زياده مسئول عن الزيادات الفرديه , لكن النقله اللى حاصله فى الخطين دول على مستوى المجتمع محل جدل . فيه دراسات بتقول ان دول هما السبب لكن فى دراسات تانيه بتقول ان الاسباب متنوعه .

علاقه ال بى ام اى BMI بين كلاسات المجتمع بتختلف . تحليل سنه 1989 لقى انه فى الدول المتقدمه الستات الهاى كلاس مش بيحبوا يظهروا تخان .لكنهم ملقيوش اختلاف فى الرجاله بين الكلاسات المختلفه .

فيه دراسات كتير بتبحث ف الموضوع ده وبيعتقدوا ان شعوب الدول المتقدمه الغنيه بيكونوا تحت ضغط كبير انهم يفضلوا رفيعين بسبب سهوله المعيشه وسهوله الاكل ووجود عربيات والات فى البيوت وقله الحركه وكمان فيه بعض المجتمعات عندها نظره كويسه للشخص المليان كل ده بيخلى فيه زياده فى التخان هناك .

التدخين ليه علاقه برضه على وزن الشخص لانه بيسد النفس يعنى اللى بيبطلوا تدخين بيزيدوا فى المتوسط 4.4 كيلوجرام للرجاله و 5.0 كيلو للستات على مدى 10 سنين . لكن تغير معدل التدخين ملوش تاثير كبير على التخن العام .

فى امريكا بيتقال ان زياده عدد الاطفال مسئول برضه عن زياده مخاطر الوزن ( للستات :7% لكل طفل , للرجاله : 4% لكل طفل )وحاولوا يفسروا ده بانه زياده الاطفال والاعتماد عليهم بيخلى حركه الام او الاب قليله .

نقص التغذيه فى الطفوله

فيه ايمان انو فى الدول الناميه بيكون نقص التغذيه فى الطفوله من اسباب التخن ودا بسبب ان الغدد بتشتغل بطريقه انها تحافظ وتخزن الدهن فى الجسم بشكل اكبر .

البكتيريا فلورا

ودى بكتيريا موجوده فى الامعاء وبتساعد فى الهضم , اكتشفوا انه فيه فروقات بين الشخص الرفيع والتخين فى البكتيريا دى لانها بتاثر فى الميتابوليزم ( تفاعلات جوه الجسم ) . والموضوع لسه بيتدرس .

علاجات التخن

الصفحه الرئيسيه علاجات التخن

العلاج الرئيسى للتخن بيعتمد اساسن علا الريجييم والمجهود الحركى . انظمه الريجييم ممكن تعمل تنزيل وزن فى فتره قليله لكن بتبقا المشكله هى فى المحافظه علا الوزن ده و الريجييم بيعتمد على اكل ب سوعرات حراريه قليله وتغيير فى نظام حياه الشخص مع شويه مجهود . فى العموم 20% بس من البشر هما اللى قدروا يحافظوا على تنزيل وزنهم مده طويله . وبالتفصيل : 67% من البشر هما اللى قدروا ينزلوا من وزنهم 10% ويحافظوا عليه او يستمروا فى التنزيل فى سنه . متوسط الوزن النازل اللى اتحافظ عليه كان اكتر من 3 كيلوجم او 3% من كتله الجسم واللى ممكن يستمر ل5 سنين . تنزيل الوزن مفيد صحيا وخصوصن انه فيه دراسه بتتوقع انخفاض المشاكل المرضيه مع الريجييم .

افضل علاج للتخن هوا الجراحه لكن مخاطرها الكتير وسعرها الغالى خلى العلما يتحمسوا انهم يدوروا على علاجات جديده .

الريجييم

الصفحه الرئيسيه ريجييم

الريجييم بيعتمد انه يقلل وزن الجسم عن طريق الاكل ودا بيتقسم لاربع انواع : (1) ريجييم دهون قليله (2) ريجييم كربوهيدات قليله (3)ريجييم سوعرات قليله (4)ريجييم سوعرات قليله جدا . فيه تحليل قال انه مفيش فرق كبير بين اول تلات انواع من الريجييم (سوعرات قليله - دهون قليله - كربوهيدرات قليله ) واللى كان معدل تنزيلهم 2-4 كيلو فى كل الدراسات اللى اتحللت .

ريجييم دهون قليله

ودا بيعتمد على تقليل اكل الدهون واللى بيحصل معاه نقص استهلاك السوعرات ( ولو انه مش بشكل متعمد ). فيه تحليل ل12 دراسه على مدار 2-12 شهر قال ان الريجييم ده بينزل 3.2 كيلوجم مع اكل عادى .

ريجييم كربوهيدرات قليله

الاكل بيكون فيه اعتماد اكتر ع الدهون والبروتينات ( بالمقارنه ) ودا اكتر نوع ريجييم مشهور فى الجرايد لكنه مش متفضل من جمعيه القلب الامريكيه . مراجعه ل107 دراسه وجدت انه مفيش تنزيل وزن مع النوع ده من الريجييم الا لو قل معاه السوعرات الحراريه . وعمومن مفيش اثار جانبيه لنوع الريجييم ده حد اكتشفها .

ريجييم سوعرات قليله

ودا بيعتمد على تنزل الطاقه من500-1000 سوعر حرارى فى اليوم . واللى ممكن يعطينا نزول 0.5 كيلو فى الاسبوع . مؤسسات الصحه الوطنيه راجعت 34 تجربه عشان تشوف نتايج الريجييم ده وقالت انه ممكن يقلل كتله الجسم 8% فى 3-12 شهر .

ريجييم سوعرات قليله جدا

بيعتمد على تنزيل 200-800 سوعر فى اليوم ( من الدهون والكربوهيدرات ومش البروتين ) .بيعتمد على تجويع الجسم ومعدل تنزيله من 1.5-2.5 كجم . الريجييم ده مش مفضل للاستخدام العام لانه بيكون معاه اثار جانبيه زى ضعف العضلات وزياده احتمالات النقرص واضطرابات فى املاح الجسم ( من المشاكل الكبيره ) عشان كده لازم يتابع مع دكتور .

المجهود

الحركه بتستهلك طاقه بتيجى من الدهون والجيلايكوجين ( كربوهيدرات - جلوكوز ( متخزن فى الجسم )). ولان عضلات الرجل كبيره فالمشى والجرى وركوب العجل هما احسن الطرق لحرق الدهون لان الجسم بيستخدمها كبنزين . الجرى مش مفضل للى عندهم مشاكل فى الروكب وبتبقى السباحه احسن ليهم .

تحليل عملته Cochrane Collaboration ل43 تجربه لقو ان المجهود - لوحده - بيأدى لتنزيل محدود للوزن .مع الريجييم , الجمهود بيساهم فى تنزيل 1.0 كيلو زياده عن الريجييم لوحده . ولو المجهود زياده ممكن ينزل 1.5 كيلو . ورغم ان تاثيرات عمايل المجهود ع البشريه متواضعه , لكن الاكيد انه فيه علاقه طرديه بين ثبات نزول الوزن والمجهود المبذول وخصوصن لو كان مجهود شاق . على مدار 20 اسبوع من التمارين العسكريه الاساسيه وبدون اى موانع اكل لقو ن المجندين الجداد بيقلوا 12.5 كيلوجم. ميزه المجهود هوا فى الحفاظ على الوزن .

مراجعه نظاميه اكتشفت ان الناس اللى بيستعملوا عجل المشى ( الاجهزه الرياضيه اللى بعداد ) لمده 18 اسبوع فى المتوسط زاد نشاطهم 27% وقل ال بى ام اى BMI عندهم 0.38 .

فى مدينه بوجوتا فى كولومبيا بيقفلوا 113 كم من الطرق ( 70 ميل ) كل يوم حد وفى الاجازات عشان يشجعوا الناس ع الحركه .الطرق الفاضيه من العربيات واحده من طرق مكافحه الامراض المزمنه ومنها التخن .

ادويه

الصفحه الرئيسه ادويه التخسيس

صوره لعلبه زينيكال (اورليستات) وميريديا(سيبوترامين)

فيه دوايين بس متوافق عليهم من اداره الاغذيه والادويه الامريكيهFDA للاستخدام ع المدى الطويل هما اورليستات orlistat الاسم التجارى زينيكال Xenical من شركه روش ROCHE واللى بيقلل امتصاص الدهون من الامعاء عن طريق انه بيقلل انزيم اسمه ليبيز lipase. والدوا التانى هوا سيبوترامين sibutramine والاسم التجارى ميريديا Meridia من شركه ابوت Abbott واللى بيشتغل ع المخ ( بيزود شغل سيروتاينين و نورادرينالين و دوبامين ) وشغله قريب من شغل بعض ادويه الاكتئاب وبيجى من الدوا ده سده نفس .

فيه ادويه تانيه زى ريمونابانت Rimonabant الاسم التجارى اكومبليا Acomplia والدوا ده بيشتغل عكس الحشيش ( block ) لانهم اكتشفوا ان الحشاشين بيعانوا من حالات صوصوه فى البطن من الجوع . الدوا ده معتمد فى اوروبا لعلاج التخن لكنه لسه مش معتمد فى امريكا و كانادا بسبب انهم مش متاكدين من الامان بتاعه .

الوزن اللى بينزل مع الادويه دى بيعتبر متواضع واللى بيكون حوالى 2.9 كجم مع زينيكال , 4.2 كجم مع ميريديا و 4.9 كجم مع اكومبليا . زينيكال واكومبليا بيقللوا احتمالات مرض السكر والادويه التلاته ليهم شويه تاثير على الكوليسترول . وع العموم فيه معلومات قليله عن تاثيرات العلاجات دى ع المدى الطويل على تعقيدات و حصيلة التخن .

فيه ادويه اقل انتشارن فى استعمالها .بعضها حاصل على موافقهFDA للاستعمال لفتره بسيطه واشهرهم Phendimetrazine التجارى (بونتريل Bontril)

فيه دوا كمان مشهور مع مرضى السكر اللى عندهم زياده فى الوزن وهوا ميتفورمين metformin تجارى جلوكوفاج Glucophage . بعض ادويه السكر بتعمل زياده فى الوزن ( زى دياميكرون واماريل ودوانيل ). ممكن مرضى السكر ياخدو شويه نزول فى الوزن عن طريق دوا اكتئاب اسمه التجارى بروزاك Prozac (فلوكستين)وكمان زينيكال وميريديا لمده 12-57 اسبوع لكن الفوايد الصحيه من العلاجات دى ع المدى الطويله لسه مش واضحه .

فى ادويه تانيه مش معتمده او بتستخدم بطريقه غير شرعيه وكتير منها اتسحب م الاسواق زى Fenfluramine و dexfenfluramine ( اتسحب 1997 ) و Dexamphetamines نوع من الامفيتامينات بيعمل ادمان وله اثار جانبيه خطيره ومش معتمد من FDA .

الجراحه

بسبب مشاكل الجراحه فهيا بتستخدم بس للحالات الخطيره (BMI >40) واللى فشلت معاهم الحلول التانيه . فيه اكتر من اسلوب جراحى واشهر واحد هوه تقليل حجم المعده واللى بيدى احساس سريع بالشبع وبيقلل المساحه بتاعه الهضم .

اشهر العمليات الجراحيه

• ربط المعده
• استئصال جزء من المعده

بروتوكولات اكلينيكيه

ودى بروتوكلات عملتها كليه الاطباء الامريكيه واللى ادت 5 نصايح : 1- الناس اللى عندهم بى ام اى BMI اكتر من 30 بينصحوا بالريجيم والمجهود وتغيير اسلوب حياتهم وانهم يحطوا التخسيس هدف . 2- لو فشل الحل الاولانى بيتنقلو مع المريض للادويه وفى الحاله دى لازم يعرفو الاثار الجانبيه بتاعتها وكمان يعرفو مدى نتايجها ع المدى الطويل . 3- الادويه اللى بتستخدم زى ميريديا و زينيكال والادويه التانيه , فى الحالات الشديده ممكن يستخدموا امفيتامين ( تحت اشراف طبى بسبب الادمان) , وممكن ادويه الاكتئاب بس لسه مفيش عليها ادله كافيه . 4- اذا فشلت الحلول اللى فوق و كان ال بى ام اى اكتر من 40 و/او كان فيه امراض ناتجه عن التخن ففى الحاله دى بيكون الاتجاه للجراحه بعد تعريف المريض بكل مشاكلها . 5- العلمليات دى لازم تتعمل فى مستشفيات بتعمل العمليات دى كتير لانه فيه ادله على انه الجراحين اللى بيعملوها كتير بيكون نتايجهم احسن .

برامج تخسيس

ودى بتعتمد على تغيير طريقه الحياه مع الريجييم وعمل مجهود . الفكره هنا هيا جمع مجموعه من الاشخاص اللى بيعانوا من نفس المشكله مع بعض واللى ممكن بالتالى يشجعوا بعض .وبيتقال ان نتايج البرامج دى احسن من النتايج الفرديه .

وباء التخن

التخن فى الرجاله على مستوى العالم.   <5%   5-10%   10-15%   15-20%   20-25%   25-30%   30-35%   35-40%   40-45%   45-50%   50-55%   >55%

التخن فى الستات على مستوى العالم.   <5%   5-10%   10-15%   15-20%   20-25%   25-30%   30-35%   35-40%   40-45%   45-50%   50-55%   >55%

لالاف السنين فضل التخن مش متشاف ومش ملحوظ الا فى بدايه القرن العشرين . فى سنه 1997 اعتبرت منظمه الصحه العالميه WHO ان التخن بقا وباء عالمى واللى فى سنه 2005 قالت انه ع الاقل 400 مليون بالغ (9.8%) تخان , مع زياده المعدلات فى الستات عن الرجاله وفى السن من 50-60 سنه . ومعدتش بس مشكله فى الدول المتقدمه لكن كمان بقت مشكله عالميه ف العموم وان كانت الزيادات دى درامتيكيه اكتر فى المدن ( خصوصا الكبيره ) والحىته الوحيده اللى موصلهاش وباء التخن هيا المنطقه الافريقيه جنوب صحارى ( تحت الدول العربيه ) .

الصحه العامه

منظمه الصحه العالميه بتحاول تدرس العوامل اللى بتزود التخن على مستوى العالم وازاى انها بتزود استهلاك السوعرات وتزويد حركه الناس وخصوصا فى المدن الكبيره ودا بسبب تاثيرات التحن على الصحه العامه .

وبدات كتير من دول العالم تطبع تقارير دوريه عن التخن واللى بدات سنه 1998 فى امريكا واللى بتدى معلومات عن التخن وتقييمه وطرق علاجه . وبدات كانادا بنفس الاسلوب سنه 2006 و بريطانيا سنة 2004 .

تاثيرات مش طبيه

كرسى واسع للتخان فى منظمه Kaiser Permanente الامريكيه

غير المشاكل الطبيه فيه كمان شويه مشاكل تانيه بتيجى من التخن زى المعايره فى المجتمع و التأليس وعدم التفضيل فى الوظايف وزياده تكاليف البيزنس . و دا علا مستوا الافراد و الشركات و حتا الحكومات .

التخن والامراض المرتبطه بيه عملت تكاليف اقتصاديه ضخمه .سنه 1998 فى امريكا كانت التكلفه 78.5 مليون دولار . وان كانت البرامج العلاجيه قللت التكاليف بعدين لكن مصاريف العلاجات لسه كبيره . فحتى مع تحسن صحه المجتمع لسه المصاريف كبيره .

التخان عموما مش بيفضلوهم فى الوظايف ولا الترقيات وحتى مرتباتهم بتكون اقل بالمقارنه بزمايلهم الرفيعيين . شركات الطيران بتعانى هيا كمان من ضغوط بسبب زياده الاوزان اللى بيتطلب منها بنزين اكتر وعليها ضغوط لتوسيع الكراسى . سنه 2000 الوزن الزايد للمسافرين كلف شركات الطيران 275 مليون دولار . وكمان المطاعم زادت تكاليفها بسبب القضايا اللى اترفعت عليها واللى اتهمتها بالمسئوليه عن التخن . فى 2005 ناقش الكونجرس الامريكى شويه تشريعات ضد شركات الاغذيه لمسئوليتها عن التخن لكن مبقتش قانون .

التاريخ والثقافه

اصل الكلمه

كلمه تخن الانجليزيه obesity جايه من الكلمه اللاتينيه obesitas واللى معناها تخين او سمين او مليان .

عبر التاريخ

فى عصور النهضه الاوربيه كان التخن علامه من علامات المنزله العاليه "The Tuscan General Alessandro del Borro", attributed to Charles Mellin, 1645.

اليونايين هما اول ناس اعتبرو التخن مشكله طبيه و ابوقراط قال ان البدانه مش مرض فى حد ذاتها لكن بتبشر بيه . فى القرن السادس ربط الجراح الهندى ساشروتا Sushruta بين التخن ومرض السكر وكمان اقترح عمل مجهود لعلاجه . تاريخ الانسان مليان بالمعانه للحصول على الغذا والمؤنه لكنه مع حدوث ثورة فى الصناعه وانه بقا فيه دول متقدمه وغنيه وشعرت الدول دى ان قوتها هيا فى قوه عساكرها و علشان كده بدات تزود اوزانهم من الروفع للوزن العادى ومن هنا بدات الزيادات فى الاوزان . ف فى القرن التسعتاشر زاد طول وعرض الانسان وفى القرن العشرين زادت الاطوال ومعاها الاوزان . من 1950 بدات الثروه تزيد فى الدول المتقدمه دى واللى ادت لتقليل معدلات وفاه الاطفال لكن كمان ساعدت فى زياده الاوزان .

كتير من الثقافات البشريه عبر التاريخ كانت بتبص للتخن على انه خلل . الكوميديا اليونانيه كانت بتسخر منهم . اما فى العصور المسيحيه فكان كتر الاكل بيعتبروه باب للخطيئه والكسل والشهوه .

فى الثقافه الغربيه الحديثه بيعتبرو التخين شخص مش جذاب وكمان التخان هناك بيتعرضوا للتأليس والسخريه من زمايلهم وبتوصل ساعات انهم بيتجنبوهم . وعمومن فالتخن فى الثقافه الغربيه بيدل على مستوى اجتماعى واقتصادى ردئ .

الباحثين بيشوفوا تغير الوزن فى الميت سنه الاخيره وبيلاحظوه فى اوزان ملكات جمال امريكا واللى قل من سنه 1920 بنسبه 12% .

فى بعض الدول الافريقيه لسه بيشوفوا ان التخن علامه من علامات الغنى والقدره .

ادويه التخسيس

اول المحاولات لتطليع دوا للعلاج التخن كانت بتاعه الدكتور اليونانى سورانيوس Soranus ( القرن التانى ) واللى كان بيدى ملينات وكمان كان بيعمل مساج سوخن دا غير المجهود البدنى . ودا فضل الركن الاساسى فى العلاج لالاف السنين لحد 1920 و 1930 وقتها بدا يطلع ادويه جديده . وبالاعتماد على كفاءة الثايروكسين ( الاسم التجارى التروكسين فى الوقت الحالى ) واللى شاع استخدامه فى العلاج واللى كانت نتييجه متوسطه دا غير اعراضه الجانبيه زى بلبطه القلب وصعوبه النوم . بعد كده طلعت ادويه كتير وكانوا كل مره بيلاقوا ليها مشاكل واثار جانبيه كتير بتخليهم يبحثوا اكتر لحد ما وصلنا للدوايين اللى متوافق عليهم من FDA زى زينيكال و ميريديا . ولسه الابحاث مستمره .

الفنون

تمثال Venus(woman) of Willendorf لست تخينه 24000-22000سنه قبل الميلاد

اول عمل نحتى اتناول جسم الانسان كان من 20000-35000 سنه واللى صور ستات تخان . بعض خصائص تماثيل Venus figurines كانت بتكبر خصائص الخصوبه فى البروتريهات عند الستات لكن فيه اقاويل ان الستات فى الوقت ده كانت فعلن بالاحجام دى . البدانه عمومن غابت عن الفن اليونانى و الرومانى ودا كان لميلهم للاعتدال واللى استمر للعصر الاوروبى المسيحى الا من بعض اللى حالتهم الاقتصاديه والاجتماعيه مكنتش عاليه واللى كانو بيتصوروا سمان . فى عصر النهضه الاوروبيه بدا الناس الهاى كلاس يتباهوا باحجامهم واللى ظهر فى بورتريهاتهم . فى القرن التسعتاشر بدات النظره للتخن فى الغرب تتغير بعد عصور كان فيها التخن معيار للغنى والجاه والمنزله العاليه وبدا الرفع يبقى هوه الشكل المرغوب فيه.

رفض وقبول

فيه منظمات بدات تعمل مجهود فى الغرب عشان تمنع التمييز ضد التخان وكمان لتوعيتهم من الامراض المرتبطه بالتخن .

روابط مفيدة

• مدونة تخسيس
• وصفات لنسف الكرش Archived 2014-09-20 at the Wayback Machine
• حساب الوزن الصحى Archived 2017-10-30 at the Wayback Machine

المصادر

• ترجمه للمصرى من ويكى الانجليزيه ( بمصادرها )

لينكات برانيه

• منظمه الصحه العالميه - صفحات خاصه بالتخن
• والحمايه من الامراض المزمنه زى التخن ( منظمه الصحه والفاو ( استشر الخبراء )) (2003).
• التخن على سايت Endotext.org Archived 2011-06-16 at the Wayback Machine
• International Task Force on Obesity
• مجتمع التخن (امريكا)
• منتدى التخن العالمي Archived 2019-02-27 at the Wayback Machine (بريطانيا)
• المجتمع الاسترالى لدراسه التخن Archived 2018-08-12 at the Wayback Machine

شوف كمان

• ريجييم
• تخن الاطفال
• علاجات التخن
• ادويه التخسيس
• زينيكال
• ميريديا

فيه فايلات فى تصانيف ويكيميديا كومونز عن:

تخن