From Wikipedia, the free encyclopedia
O Sol (d'o latín sol, -is)[1] ye a estrela d'o sistema planetario en o cual se troba a Tierra; por ixo, ye a mas amanada a la Tierra y o estrel con mayor brilo aparent. A suya presencia u ausencia en o cielo determinan, respectivament, o día y a nueit. A enerchía radiada por o Sol l'aproveitan os sers fotosinteticos, que constituyen l'alacet d'a cadena trofica, estando asinas a prencipal fuent d'enerchía d'a vida. Tamién alporta a enerchía que mantién en funcionamiento os procesos climaticos. O sol ye una estrela que se troba en a fase denominata secuencia prencipal, con un tipo espectral G2, que se formó fa bels 5.000 millons d'anyos y i remanirá, en a secuencia prencipal, por atros 5.000 millons d'anyos. O Sol, de conchunta con a Tierra y toz os cuerpos celestes que orbitan arredol d'él, forman o Sistema Solar.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Sol .svg){kind=small} | ||
|---|---|---|
 | ||
Caracteristicas orbitals | ||
| Distancia ta a Tierra: |
150000000km | |
| Perihelio: | 32' 35,64" | |
| Afelio: | 31' 31,34" | |
| Periodo orbital arredol d'o centro galactico: |
2,2 × 108 anyos | |
Caracteristicas fisicas | ||
| Diametro equatorial: | 1.392.000 km | |
| Superficie: | 6,09 × 1012 km² | |
| Volumen: | 1,41 × 1018 km³ | |
| Masa: | 1,9891 × 1030 kg | |
| Densidat meya: | 1411 kg/m³ | |
| Gravedat superficial: | 274 m/s² (27,9 g) | |
| Periodo de rotación: | 27d 6h 36min | |
| Luminosidat: | 3,827 × 1026 W | |
| Temperatura: | ||
| • Superficie: | 6 × 103 K | |
| • Corona: | 5 × 106 K | |
| • Nuclio: | ~1,36 × 107 K | |
Caracteristicas d'a fotosfera | ||
| Hidrocheno | 73,46% | |
| Helio | 24,85% | |
| Oxicheno | 0,77% | |
| Carbonio | 0,29% | |
| Fierro | 0,16% | |
| Neón | 0,12% | |
| Nitrocheno | 0,09% | |
| Silicio | 0,07% | |
| Magnesio | 0,05% | |
| Ixufre | 0,04% | |
Encara que ye una estrela meyana, ye a unica que se puet veyer a suya forma a simpla vista, con un diametro angular de 32' 35" d'arco en o perihelio y 31' 31" en l'afelio, o que fa un diametro meyo de 32' 03". Casualment, as grandarias y distancias d'o Sol y a Luna son tals que se veyen, alto u baixo, con a mesma grandaria aparent en o cielo. Isto permite una ampla gama de eclixes solars distintos (totals, anulars u parcials).
O Sol se troba amán d'o canto interior d'o Brazo d'Orión d'a Vía Lactia, en a Boira Interestelar Local u o Cinto de Gould, a una distancia de 7.5-8.5 kiloparsecs d'o Centro Galactico. O Sol ye conteniu dentro d'a Bambolla Local, un espacio de gas calient enrareixiu, posiblement produciu por o remanent d'a supernova Geminga.[2] A distancia entre o brazo local y o siguient brazo, o Brazo de Perseo, ye d'uns 6.500 anyos luz.[3] O Sol, y por tanto o Sistema Solar, se troba en o que os cientificos claman a zona habitable galactica.
O Sol ye una estrela de secuencia prencipal de tipo G que comprende aproximadament o 99,86% d'a masa d'o Sistema Solar.
O Sol tien garra buega definida, pero a suya densidat disminuye exponencialment en augmentar l'altaria sobre a suya fotosfera.[4] A l'efecto d'a mida, se considera que o radio d'o Sol ye a distancia dende o suyo centro dica o canto d'a fotosfera, a superficie visible aparent d'o Sol. Seguntes ista mida, o Sol ye una esfera cuasi perfecta con un alcorce estimau en arredol de 9 milionesimas, o que significa que o suyo diametro polar difiere d'o suyo diametro ecuatorial en solament 10 kilometros. L'efecto de mareya d'as planetas ye feble y no afecta significativament a forma d'o Sol. O Sol chira mas rapido en o suyo ecuador que en os suyos polos. Ista rotación diferencial ye causada por o movimiento convectivo a causa d'o transporte de calor y a fuerza de Coriolis a causa d'a rotación d'o Sol. En un marco de referencia definiu por as estrelas, o periodo de rotación ye d'aproximadament 25,6 días en o ecuador y 33,5 días en os polos. Visto dende a Tierra mientres orbita o Sol, o periodo de rotación aparent d'o Sol en o suyo ecuador ye d'aproximadament 28 días.[5]
O Sol ye componiu prencipalment por os elementos quimicos hidrocheno y helio. En iste inte d'a vida d'o Sol, representan o 74,9% y o 23,8% d'a masa d'o Sol en a fotosfera, respectivament.[6]
A estructura d'o Sol contiene as siguients capas:
Pa obtener una visión ininterrompida d'o Sol en longarias d'onda inaccesibles dende a superficie terrestre, l'Achencia Espacial Europea y a NASA lanzoron cooperativament a sonda espacial SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) o 2 d'aviento de 1995. A sonda europea Ulysses realizó rechiras de l'actividat solar, y a sonda norteamericana Genesis se lanzó en un vuelo cercano a la heliosfera pa tornar a la Tierra con una muestra directa d'o material solar. Genesis tornó a la Tierra en 2004, manimenos a suya reentrada en l'atmosfera estió acompanyada d'una falla en o suyo paracaídas prencipal que fació que s'estampara sobre a superficie terrestre. A Parker Solar Probe se lanzó en 2018 a bordo d'un codete Delta IV Heavy y aconseguirá un perihelio de 0.046 UA en 2025, o que lo converte en o satelite artificial en orbita mas cercana como a primera nau espacial en volar baixo enta la corona solar.
O sol ye un simbolo important en muitas culturas, puet estar masculín o femenín seguntes o chenero d'a parola en cada cultura. Simboliza a luz, a vita y o poder, en alquimia ye relacionato con l'oro y ye representato como en l'astrolochía con un cerclo con un punto en o centro.
Estió venerato en muitos puestos como un dios, en a mitolochía griega yera Apolo, en Echipto a primera relichión monoteista veneró a Ra como un dios del sol. Tamién fue una divinidat important en as culturas precolombinas d'America.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
