From Wikipedia, the free encyclopedia
O rutilismo ye a denominación tecnica que designa o pelo rusio u royo intenso, caracterizato per uns altos nivels d'un pigmento royisco dito feomelanina y d'uns relativament baixos nivels d'o pigmento escuro dito eumelanina.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A población humana de pelo rusio ye muito minoritaria, esmata en menos d'un 2%.[1] Ye a color de pelo menos comuna en o mundo, trobando-se principalment en chent de l'ueste y d'o norte d'Europa (sobre tot a tierras con parlants d'as luengas celtas como os escoceses y os irlandeses), asinas como en os suyos descendients d'altros cabos d'o mundo, y ya en muito menor grau a altros puestos d'Europa, Asia y Africa, como entre os berbers rifenyos.
Amés de en os humans, o rutilismo tamién puet trobar-se en altros mamifers, como los esquiruelos, os arangutans, bellas especies de raposa, ecetra.
En a traducción aragonesa de "Secreto secretorum" s'escribe rufo, pero podría fer referencia tamién a lo pelo royo y lo blondismo:
A color rusia distintiva ye causata per a gran cantidat d'o pigmento dito feomelanina, sumata a una relativament radita cantidat d'o pigmento escuro dito eumelanina. O pelo que tien feomelanina y eumelanina amuestra una color caoba.
Seguntes se descubrió en 1997, pareix que o pelo rusio ye asociato con o receptor de melanocortina 1, que se troba en o cromosoma 16. Igualment s'asocia con una piel clara y sensibilidat a la luz ultravioleta. O mesmo chen recesivo gosa d'ir acompanyato de pecas, encara que muita chent de pelo rusio no en tien.
O herencio chenetico de pelo rusio s'amana t'o que os chenetistas describen como modo recesivo autosomatico, o que significa que os pais de ninnos con pelo rusio pueden portiar o chen pero no tener-lo élls.
Se creye que l'orichen d'o chen asociato con o rutilismo puet estar entre 50.000 y 100.000 anyos tazaga, y s'ha demostrato que se daba entre os neanderthals.
Tamién pareix que cuan només bi ha que una copia d'alelo de pelo rusio, o pelo puet mesturar-se con l'altra color de pelo, o que fa que en surtan diferents tipos de pelo rusio, amanando-se t'o royo (panizo) u t'o pardo (caoba).
T'o fenotipo d'o pelo rusio, os alelos Arg151Cys, Arg160Trp, Asp294His e Arg142His en o MC1R apareixen como recesivos.[3]
Ye tamién posible que o chen HCL2 en o cromosoma 4 sía relacionato con o pelo rusio.[4][5]
A rareza d'ista color de pelo ha feito que en muitas culturas s'haya lovato, temito u ridiculizato la chent que la teneba.
D'entre as creyencias y estereotipos que per un regular se'n ha feito, i ye o d'un carácter carranyoso, fogoso y sensual. En a Edat Meya, se plegó ta asociar o pelo rusio con o diaple, y unito a uns uellos verdes, s'acumulaba a lo feito d'estar broixa.
Una tradición entre os astrologos diz que, a l'ora que naix una persona de pelo rusio, o planeta Marte tien mes probabilidaz d'estar o planeta que se debante per l'horizont de l'este que no con a resta d'a población en cheneral.
Bels pintors, como Tiziano, Botticelli u Klimt, han amostrato una clara fascinación per o pelo rusio, como se veye en muitas d'as mullers d'as suyas pinturas. Un d'os personaches de pelo rusio mes conoixitos estió lo pintor Vincent Van Gogh.
En os tiempos d'a era isabelina, i habió una actitut positiva ent'o pelo rusio, que se metió de moda, pos a reina Isabela I d'Anglatierra en teneba.
En os tiempos actuals, bellas personas celebres de pelo rusio fan publicidat de tintes de royura intensa, y diferents modas y culturas d'o mundo troban atrayent a rusitura d'o pelo.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
